176. Wouter Scoutet Wouterszoen, woenende tot sGraven Moer, seijt dat hem behoirt zekere lant, liggende aen die oestzijde vande Oude Wiel Sloot alias die Scepen Sloet te Besoijen, deur welcke sloet die scepen comen aen die wiel, ende aen die west zijde vander sloot is geerft Jan van Buijten, die getrout heeft die suster van hem comparant. Seijt dat zijn ouders in tijde van oirloge, als heer Jan van Naeldwijck die stadt van Bergen in genomen hadde, gecocht hebben vanden dorpe van Besoijen die voirs. twee stucken lants mit voirwaerden dat daer een sloet van acht voeten breet blijven soude om dese gebueren daer deur te mogen vaeren met scepen, ende dat die van Besoijen gheen a oncostb en hebben van deur die sloot te vaeren oft tgoet op te slaen, maer die vremde scepen die daer in comen, hebben van alle ouden tijden gegeven voir die vracht van elck paert een deut, twelck grootelick is tot zijnen laste, want die luijden mit huer scepen daer deur vaerende bederven tselve lant ende maken die sloot, die maer acht voeten breedt c soude zijn, wel zestien voeten breedt, ende boven dien bederven zijn hoij zoe dat hij luttel prouffijts daer van heeft, ijmmers moet die ongelden vanden lande dragen. Seijt dat tvoirs. landt streckt vanden Winterdijck, twelck is die straet daer die huijsen staen, tot die Oude Wetering toe ende en gaet ter Oude Mase nijet. Hij gedraecht hem aen zijn brieven, dair van hij ons copie thoenen sal huijden oft morgen. Seijt dat die strate daer die huijsen nu up staen, nu genaempt is die Winterdijck, ende een ander dijck die noort van daer leijt wordt nu genoempt die Somerdijck ende plach geheeten te wordden die Winterdijck, ende men laet die dijck nu vergaen mits desen nijeuwen uuijterdijck. Daer naer heeft ons die voirn. Wouter copie van dien brieven gethoent in date XIIIIC XCIII, XXV dach in januario, inhoudende dat die gezworens van Besoijen den vader van hem, Wouter, zekere lant vercocht hadden, behouden den gebueren eenen waterganck van acht voeten om huer hoij ende coorn te bringen daer deur tot den Winterdijck toe.
Noten a aanvankelijk ontast, echter doorgehaald. – b boven de regel. – c aanvankelijk en, echter doorgehaald.
177. Die voirs. Boijen Thonissen ter Capelle, Jan Gilliszoen van Ameroijen te Sprange, Sijmon Gilliszoen up Sprange ende Cij Adriaen Janssendochter, moeder van Jan Gillissen ende Sijmon Gilissen, woenende te Sprange, gehoirt jegens die voirs. IJde Willem Adriaenssen weduwe, zeijden dat zij dat lant bij hoer verclaert in twee sticken liggende buijten die Oude Straete besit sonder redenen, ende dat hemluijden daer in compt huer deel in huerluijder vader ende groote vaders goet, ende dat zij IJde daer van die brieven gehadt heeft bijden welcken datmen bevinden soude dat dat landt toebehoirt heeft Adriaen Janssen, heurluijder vader en oude vader, ende dat IJde anders gheen recht en heeft dan dat zijt zeijt beseten te hebben alst lant eerst begonst aen te comen. Zij geloeven wel dat IJde binnen twee jaeren brieven vercregen heeft vanden twee gaerden van die van Leerbrouck, de welcke zijn gecomen vande suster van Adriaen Janssen voers., ende uuijt dien blijckt dat zij comparanten dair in soe wel gerechticht zijn als die van Leerbrouck.
178. Aert Adriaenssen Leempoels, woenende te Sprange, oudt ontrent LXX jaeren, seijt bij zijnen eede dat des Graven Dijck alias die Loonsche Dijck loopt van Vlijmena, van Drunen ende van achter Waelwijck tot Sprange ende Capelle ende eijndt int Grondeloese Meerken bij Capelle, ende plach beschout te worden bij elck ambochtsheer int zijne. Ende die van Sprange beschouwen den dijck noch alle jaere, ende van binnen en wordt dien dijck nijet naerder uuijt gemoert dan up vier roeden naer den dijck, als hij verstaet, ende van buijten, te weten aen die Loonsche zijde, wordt die uuijtgemoert ende uuijtgedolven vast aenden dijck, bijsonder achter Capelle, hoe wel hij verstaen heeft dat dieb dijck behoorde breeder berm te hebben aen die Brabantsche zijde, dair van hij thoende ons copie van eenen brief in date XIIIC ende XIII, dijnsdaechs naer Petri et Pauli, inhoudende onder andere dat die voirs. dijck soude blijven XXIIII gaerde breedt, te weten mits dese woerden: ‘Ende is te weten dat elcke houve hout zestien mergen hoefvende op den dijck die legget up die Sprange XXIIII roeden breedt’, sonder dat hij dair van ander zeker bescheijt weet. Seijt dat hij heeft V½ gaerde lants, daer deur loopt die Sprancksche Sloot, dair van hij deen helft gecocht heeft van Corst Corstiaenssen, woenende in Sprange, daer van hij ons thoende een besegelde brief in date XVC ende vier, den lesten dach septembris, ende dander helft hij gecocht jegens wijlen Matheus Diricszoen up Sprange, blijckende bij de brieve in date XVC ende zes, den XXVIII novembris, ende ist selve lant, streckende vander Nijeuwe Strate tot den Eelant Sloot toe, ende is oest aen hem gelegen Willem Corst vander Nijeuwe Straet tot die Oude Strate, ende vander Oude Strate tot de Oude Wetering lecht Pieter Vendick in Besoijen oist aen tlandt van hem comparant, ende over dOude Weteringe tot den Eelant Sloot leijt Willem vander Plas, woenende in Besoijen, al oist aen tlandt van hem comparant. Ende aen die westzijde van zijn voirs. lant ligget tambocht van Capel, ende is daer aen hem vast geerft tusschen beijde die straeten Claes Corsten, woenende te Sprange, die bij sinnich is, ende wordt geregeert bij Corsten Denijs, zijn broeder, ende IJde, Corsten Denijs voirs. suster, ende over dOude Strate tot den uuijterdijck toe leijt Jan Vriendt west aen tlant van hem comparant. Seijt dat hij niet en weet wat die Oude Weteringe is oft hoe verde oft hoe cort die leijtc dan dat die brieven van veel luijden van Besoijen lant spreken tot die Oude Weteringe toe. Seijt dat tvoirs. lant hem comparant toebehoirende liggende over dOude Strate is leech lant, streckende tot den Eelant Sloot, ende daer loopen twee gantelen dwers deur, dair van deen gantel wel vijf voeten diep is, zoe dat tmeeste helft vander lenckte goet weijlant is, ende dander minste helft is noch onder twater, ende sulcx ist tlant gelegen aen beijde zijden van tlant van hem comparant, maer tguent dat is gelegen west, te weten aen die Capelsche zijde, daer is meer water. Seijt dat sichtent hij tvoirs. lant gecocht heeft, dis tselve gelencktd vande Oude Strate ontrent XX, XXV roeden oft dertich, ende hij moet alle jaere die slooten op delven om twater van zijn lant te doen loopen. Seijt dat die schouten van Capelle ende Besoijen beschouwen alle jaere die Oude Strate ende die twee slooten daer aen liggende, deen aen die zuijtzijde, dandere aen die noortzijde vanden Ouder Straeten, ende is dOude Straete ontrent drie oft derdalf roeden breedt. Seijt dat tlant, liggende noerden die Oude Strate, is zeer leech lant dat haest onder vloijt mitten westen winde, zoe dat die luijden daer van nijet veel prouffijts en hebben. Al twelck hij getuijge weet alsoe hij daer gelandt is, als boven geseijt is, ende dat zijn hoij dicwils wech drijft.
Noten a aanvankelijk bliermen, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b aanvankelijk den, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – c veranderd uit luijt. – d-d door een andere hand in de rechtermarge geschreven.
179. Maerten Govaertszoen, woenende te Raemsdonck, ende Machtelt, Jan Buijssen zijn huijsvrouwe, seggen dat zij nijet en weten hoe veel lants zij hebben inden Brasser en weeten oick nijet hoe groot dat is, noch en weten aen wat eijnde haer lant leijt, en hebben oick geen brieven dair van en weeten oick nijet oft tlant leijt inden Grooten Brasser oft Cleijne Brasser, noch wije oist oft west van heur lant leijt. Ende zeijt dat zij haer vader heeft hoeren seggen dat als den Berch bernede, dat daer veel brieven gebrant zijn, maer hij en zeijde nijet dat zijn brieven daer gebrant zijn. Seggen dat zij ende Jan Buijssen daer plegen te weijen twee schaer beesten wel vijftich jaeren geleden, a ende hadde Broeder een schare vanden twee voir zijnen arbeijt. Seggen dat Geerit Buijssen kinderen ende Jacob Buijssen kinderen ende Adriaen Willem Adriaenssenzoen hebben een stockdeijlinge in die voirs. weijgangenb, ende zij plagen te weijen over jaer, cdie eenc deen jaer, dander tander jaer. Wij hebben hen gelast huer handen vanden lande te houden, ende indien zij een dach van rechte hebben wilden voirden raet van Hollandt, wij souden hem die doen beteijckenen. Zij zeijden dat zij daer om nijet pleijten en wilden, consten zij brieven vinden, zij souden ons die bringen.
Noten a aanvankelijk geweest hebben, echter doorgehaald. – b veranderd uit weijgangen. – c-c door een andere hand in de rechtermarge geschreven.
180. Lambrecht Geeritszoen, woenende up Sprange, seijt dat hij in Capelle heeft zeven gaerden vander Nijeuwe Strate tot die buijr erve toe, oist heeft hij Heijndrick Janssen te Waelwijck, west Thonis Dirck. Noch heeft hij vanden buijere erfven negen gaerden tot die Oude Strate toe, belant als voeren, twelck hij ontrent vijf of zes jaeren gecocht heeft van Costen Denijs mit die last van een misse van IIII Rijns gulden in Onser Vrouwe capelle, gefondeert bij Alijt Gheemans oft huer erfgenamen. Ende noertwaerder over die Oude Strate heeft Thonis Diricszoen negen gaerden breedt ende gaet ten halve velde, ende Costen Denijs heeft van daer voirts ter Mase toe. Seijt dat hij die voors. negen gaerden gecocht heeft om vijf hondert schilden, maer nijet al betaelt. Seijt dat Thoen Pouwels Evertsdochtera in Besoijen, schoen vader van hem comparant, heeft in Besoijen over dOude Strate V gaerden min een vierendeel tot die Runsloet toe, oist die coster vanden Berge, west Pieter Wouterszoen mit zes oft zeven gaerden. Seijt dat die selve Thoen heeft noch vijff b gaerden vander Oude Weteringe tot den Eelant Sloot toe, oist Jan Vriendt mit vier gaerden, woenende up die Wiel, west Lenaert Aert Fennickzoenc mit zes oft zeven geer gaerden. Seijde die voirn. Lambrecht dat hij soe voer hem selven als voer zijn schoenmoeder hier compt, ende begeert gracelijck getracteert te worden indien men bevindt dat die keijser inden voirs. landen gerechticht is.
Noten a aldus het handschrift voor Evertszoen (?). – b aanvankelijk geer, echter doorgehaald. – c veranderd uit Brunickzoen.
181. Die voirs. Heijn Lambrecht Huijgenzoen, woenende te Besoijen, seijt dat hij te Besoijen geen lant en heeft dan noordt vander Oude Strate, breedt ontrent drie gaerden, loopende noort tot die Oude Wetering toe, ende aen dat noorteijnde es zijn lant een luttel breeder, ende oist van hem aen die Oude Straete leijt Wouter de Wit, maer hij en compt aen die Oude Wetering niet, ende wije voirts aen die Weteringe oist van hem leijt en wiste hij nijet te seggen, want die nu lant heeft, die vercooptet, soe dat hijse nijet en can geweten. West van zijn lant heeft Leenaert Aert Fennick, in Besoijen woenende, een streetken lants van een gaerde oft anderhalf gaerde breedt. Seijt dat dOude Weteringe is een waterganck daer tlandt deur watert. Seijt dat twater, liggende aen noordteijndt van zijn lant, zoe breedt is dat indien een turff pleijte over dwers aen zijn lant lage mit teen eijnde, hij soude van tander eijnde vander pleijte aen lant mogen gaen, ende zijn lant compt noortwairts nijet verde van jegens over tlant daer Joost die Wit aen die noertzijde dat nijeu huijs heeft begonnen te maken. Ende hij comparant heeft dit lant geerft van zijn vader ende overvader, ende is zijn vader ontrent XXXIIII oft XXXV jaeren overleden. Gevraecht hoe lanck dat tvoirs. landt aengewassen was, zeijde dattet nijet aengewassen en is wantet altijd sichtent tinbreken vanden lande soe lanck ende breedt geweest is alst was ten staende lande. Het mach nu gehoicht zijn. Gevraecht oft zijn beesten nu een roede, X, XX oft vijftich roeden noorderlijcker mogen weijden dan zij deden over XXV oft XXX jaeren, zeijt dat hij dat nijet en weet. Seijt dat hij noch heeft in Besoijen twee oft drie hont lants liggende ontrent die Eelandt Sloot, ende is hoich sanderich lant genaempt de Runst, dat altijt lant geweest is, ende dEelandt Sloot leijt tusschen dit lant ende dat eelant vanden heere van Waelwijck, ende zuijt van hem leijt Heijn Janssen te Waelwijck.
11 mei 1523
Den XIen maii.
182. Zijn wij commissarijsen voirs., in absentie vanden heere van Male, gegaen in Raemsdock aover den Bergea oist vander plaetse daer wij mit die schuijten aengeset waeren, ende hebben aen die noordtzijde gesien eensdeels landt, ende wat verder aen die watercant wast noch mit groen riet bewassen, ende nochtans mit willige boomen aenden cant vanden slooten bepoot, tot dat wij gecomen zijn aen een cleijn dijcxsken oft cadeken, twelck scheen te zijn een somer caedijck, ende was in veel plaetsen deur gebroken, ende buijten den selven dijcxsken bevonden wij landt besloot, ende boven op die caede geheijninckt naer dat binnen landt, bevonden oick buijten somwijlen eenige hoichten ende aende canten vanden watere riet wassende, als voeren geseijt is. Ende daer nae quamen wij lancx die voirs. caede tot aen een wech genaempt die Hooge Donck Strate, ende quam uuijten zuijden van die Heerstrate van Raemsdonck daerb die voirs. kade op sceuijtedec ende eensdeels weechs op lach, loopende oist ende oist zuijtoist vanden voirs. wech tot aen een andere kade, liggende bijder voirs. Heerstraet, ende wordde daeraen gehaelt. Ende gaende lancx die voirs. Hoochdoncsche Wech noort noortwest in zijn gecomen tot aen een horde, staende over dwers up die wech, ende aen die westzijde wast redelicke goet landt, besloot ende mit boomen bepoot, maer aen die oistzijde was tlant ombesloot van ontrent die voirs. kade tot die horde toe. Ende gaende deur die horde hebben noort noortwest van daen gevonden een groote lange hoichte, twelck ons geseijt worde te zijn den Hoogen Donck, ende streckende in die lenckte noirt noortwest wairder ende aen beijde zijden lach lage lant, twelck binnen cortten jaeren scheen aengewassen te zijn, ende aen die oistzijde was dair eensdeels besaijt in een sanderinged gront. Ende comende up tuijterste eijnde vander selve hoichte bevonden dat tselve aldair afgeslegen was. Ende noch oist van daen saegen wij leggen een ander cleijn hoichte genaempt tHooge Weer, twelck aen die zuijtwest zijde oick aengewassen was, ende stont dairop en e wassede riet ende eenige boomkens die daer onlancs schenen geset te zijne. Ende tusschen die hoichte ende die hoichte daer wij opstonden, saegen wij liggen een open water, streckende zuijtoest up naer die kercke van Raemsdonck, ende was aen die oost ende zuijtoistzijde vander voirs. hoichte daer wij op stonden, streckende tot den voirs. wech, al aengewassen, zoe dat tselve landt noch scheen onbeheert te liggen. IJmmers en was nijet besloet ende ten laege watere en conden wij nau droechs voets daer over gaen, ende ontrent den middel vander voirs. f leechte ende aenwassen stonden eenige wildernisse ende ruijchten van cleijne geboomten ende oudt riet. Ende aen die noort ende noirtoistzijde vander kercke was veel waters, daer in wij sagen staen veel bosschen mit duijl ende lies bewassen, zoe dat het scheen dat tselve aldaer corts soude verlanden ende beijde die hoichten aen den andere haelen. Ende aen die west noortwestzijde vanden voirs. Hoigen Donck bevonden wij noch een ander hoichte, ende scheen oft al hofsteden van huijsen geweest hadde, ende tusschen dien ende die hoichte daer wij op waeren, wast in die laechte al groen bewassen, zoe dattet mede nijeu aengewassen was tot die plaetse die afgegraven was bijden voirs. hourde, zoe wij daer deur nijet droech gaen en mochten. Voirts sagen wije noort ende noortwest avan daena zekere hoichten ofteg werven tot drie oft vieren toe, rontom inh twatere liggende, deen grooter dan dandere, ende begonst aenden selven oick aen te wassen. Van daen zijn wij gegaen lancx tselve dijcxsken aen die Raemdoncksche kercke ende saegen dat noort ende noortwest ende oick noortoist buijten dien dijck lagen weijden die nijet breedt en waeren, ende scheenen binnen cortten jaeren aengewassen, ende dat daer buijten aen laegen ruijchten van riet ende duijl, dairmen noch geen beesten en mochte weijden. Ende Pieter Michielszoen, gezworen bode van Hollandt die wij daer sonden, zeijde dat vanden dijcxsken tot zoe verde als hij droech gaen mochte, waeren IIC LXI zijn treden, ende daer buijten wast al wilt ende slijck ende water mit ruijchte bewassen.
Noten a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – b veranderd uit deur. – c aldus het handschrift voor steuijtede (?). – d aldus het handschrift voor sanderige (?). – e veranderd uit een. – f aanvankelijk hoichte, echter doorgehaald. – g aanvankelijk ende, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – h door een andere hand veranderd uit aen.
183. Jan Pieterszoen Croen, in Besoijen woenende, oudt ontrent vijftich jaeren, seijt bij zijnen eede dat hem wel geheucht dat tlandt te Besoijen zoe hoech nijet geweest en is alst nu is, ende dat die Gantel ontrent tlant daer die molen up staet wel noch zoe wijt geweest is als hij nu is. Dan hem geheucht wel dat aen die Gantel veel laechten lagen, daermen mit die paerden oft beesten niet doer en mochte, die mit duijl ende ruijchte bewassen waeren daermen geen beesten op weijden en mochte, sonder ander bescheijt hier van te weten, alsoe hij daer geen landt en heeft noch mit die lantneringhe nijet om en gaet.
184. Aert Janssen alias Aert Jan Wieten, woenende te Besoijen, oudt ontrent LXXX jaeren, seijt bij zijnen eede dat soe lange him getuijge gehuecht, twelck is wel van LX jaeren, altijt lant geweest is in Besoijen aen die Nijeuwe Strate, ende oick aen die zijde vander Mase dairmen beesten op heeft mogen weijden, ende plach hij getuijge van dat een landt aen dat ander te gaen op een laech water deur twater ende slijck ten tijde als hij aldaer lant hadde ende zijn beesten weijde, maer over die Oude Straete was tlant mit den soute watere ofgeloopen, dat hij daer geen beesten en konde geweijden alsoet meest al slijck was, dan hier ende daer stonden eenige hoevelen ende bosschen mit deuijl ende gras, in dat een weer meer dan in dat andere, in alder manieren alst nu is tusschen Capelle ende Besoijen, daer twater noch groot ende breeder is dan om een gantel te heeten, ende over tzestich oft tzeventich jaeren was twater tusschen die Oude Strate van Besoijen ende tlant liggende aen die Mase nijet veel nauwer dant nu is tusschen Capelle ende Haechoert. Maer op een oisten windt ten laege watere mochtmen daer wel deur waijen tot die knije in twater, ende somtijden liept schoen drooch, twelck nu soe wel nijet afloopen en can om dat cruijt dat tusschen daer ende Dordrecht staet in twater. Ende geheucht hem getuijge wel dat twater liep deur Waelwijck ende Baerdwijcka tot bijden Zoechdijckb c alias den Zeedijck, die tLant van Huesden geleijt heeft van Drunen te Douveren toe, ende dat ontrent die Zeedijck twater was ontrent een boech schoet breedt. Seijt dat die Oude Strate in Capelle ende Besoijen besloot is aen beijde zijden, oist ende west gelijck die Nijeu Strate breedt ontrent II½ oft III roeden, ende over die Oude Strate gaen die luijden op huer erff. Seijt dat die Somerdijck in Besoijen gelegen heeft zoe lange hem getuijge geheucht, ende weet al tguendt dat voirs. is alsoe hij in Besoijen altijt gewoent heeft ende aldaer geboeren is.
Noten a aanvankelijk Baerswijck, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – c aanvankelijk Zeechdijk, echter doorgehaald.
185. Willem Diricszoen, woenende in Besoijen, oudt ontrent tzestich jaeren, seijt bij zijnen eede dat die Oude Straete in Besoijen is op gemaict om die mit abeesten tea gebruijcken ende die gebueren hair hoij te haelen gelijck die bij staende lande was, ende vanden tijt dat hem getuijge eerst gehuecht, twelck is ontrent XLII oft XLIII jaeren, zoe en mochtmen aen die noortzijde vander Ouder Straeten in Besoijen geen beesten weijen, alsoet daer nijet dan slijck, duijl ende ander quade ruijchte ende waterb was tot aen die Mase toe. Dan daer lach dat Eelant, twelck was een doolage, maer die Runst ende die waert, welcke waert behoirt Jan Laureijs, daer hij een huijs op heeft, ende oick tlandt genoempt den Elst Camp, daer Joest de Wit een huijs heeft begonnen op te maken, hebben altijt landt geweest, streckende tot die Oude Weteringe, welcke Oude Weteringe leijt ontrent die Gantel, de welcke die luijden hebben gesocht maer en connen die anders nijet gevinden dan dat die leijt ontrent een roede oft twee naeder aen die Gantel, naer huere meijninghe. Seijt dat twater in Besoijen ende te Waelwijck ende Baerswijckc binnen tgehuegen van hem getuijge breedt geweest is gelijckt nu is te Capelle ende Raemsdonck, ende tlandt is daeraen gewassen midts dat die luijden tlandt op gegraven hebben, ende tslijck is daer op commen liggen, alsoe int water lagen bosschen van duijl ende ruijchte, gelijckt noch leijt aen die cant van Capelle ende Besoijen, welcke bosschen ende ruijchten zijn in die wintere mitten ijse ende slijcke gehoicht, ende is alsoe in voirtijden aen tlandt gewassen, gelijckt noch dagelicx aenwasset. Al twelck hij getuijge weet alsoe hij geboeren is in Besoijen, ende heeft dair altijt gewoent.
Noten a-a door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – b veranderd uit twater. – c aldus het handschrift voor Baertwijck.
186. Laureijs Jan Claessen alias Lau Laukens, woenende in die Vrij Houven in Capelle, oudt ontrent LV jaeren, seijt dat hij in Besoijen geboeren is ende sichtent XL jaeren heeft in Capelle gewoent. Seijt bij zijnen eede dat die Oude Strate inder Capelle jairlicx a geschout wordt vanden oostzijde van Capel tot Thoenkens Vaert, maer daer zijn eenige die zeggen dat die Oude Strate niet wel en leijt, ende dat zij die mate van heurluijder landen achtervolgende huer brieven niet wel en hebben. Seijt dat westwaerder van Thoenkens Vaert ende ontrent die kercke vander Capelle oft dat oude kerckoff die Oude Strate noch nijet en is begraven oft besloot, dat hij getuijge weet, ende geheucht him getuijge oick wel dat aen Thuenkens Vaert (daer ontrent hij woent) die Oude Strate nijet besloot oft begraven en was. Ende en weet anders nijet dan dat die Oude Strate altijt, geduerende zijn gehuegen, ontrent Thoenkens Vaert hart begraest landt geweest is. Dan weet b wel dat die beesten nu meer noortwaerder van des Heeren Heijde, twelck is die Nijeuwe Strate daer die huijsen op staen, gaen weijden dan zij plagen over XXXV oft XL jaeren. Seijt dat tlant over dOude Strate ter eender plaetse langer is c dan dandere, ende hij soude mit twee werptsd van steenen te sommige plecken vander Ouder Strate werppen int water, ende dat aen die canten op dat leech water gesien wardden liessen ende ruijchte, die daer teijnden aen tlant wassen, ende weet hij getuijge tguent dat voirs. is uuijt sake als voeren ende dat hij tusschen die Oustrate ende sHeeren Heijde lant gehuert heeft.
Noten a aanvankelijk vander oistzijde, echter doorgehaald. – b aanvankelijk v, echter doorgehaald. – c aanvankelijk deen, echter doorgehaald. – d door een andere hand veranderd uit werpen.
187. Aert Janssen alias Aert Jan Laukens, woenende ter Capelle in die Vrie Houven, oudt ontrent LIIII jaeren, seijt bij zijnen eede dat vander tijt dat hem geheucht, twelck is wel den tijt van XL jaeren, in Capelle tusschen den Ouden Wiel ende Thoenkens Vaert min lants geweijt oft gemaijt worde dan men nu weijt, ende dat hoe hooger oistwaert, hoe daer meer lants aengewassen is. Seijt dat hem wel geheucht datmen ontrent XL jaren geen beesten en weijde over die Oude Strate in Capelle, alsoe daer nijet dan duijl ende ruijchte was. Seijt dat buijten inta twater over lange jaeren, gelijck oick noch doet, plagen te wassen bosschen van duijl, slip, wortelen ende andere ruijchte, ende als mit hooge watere slijck daer quam, ist aldair in gaen sitten ende oick in die slooten gebleven, twelck die luijden op gehaelt hebben, ende alsoe hebben zij huer lant gehoicht ende gelenckt. Seijt dat tusschen die Oude Strate ende die Nijeuwe Strate ter Capelle altijt lant geweest is, zoe lange hem getuijge geheucht, ende die luijden hebben daer altijt tlant aengevangen ende huer beesten dair in gesonden weijden, oick inden duijl, heeft oick gesien dat tusschen die twee straeten moerenb gelegen hebben die uuijtgedolven zijn, ende is tlandt sichtent die tijt weder hardt geworden daer nu beesten op weijden.
Noten a aanvankelijk die, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b aanvankelijk meeren, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.
188. Boijen Heijn Maessen, woenende ter Capelle, oudt ontrent LXX jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij ontrent XL jaeren gewoent heeft in der Capelle, aldair hij geerft is, ende heeft drie gaerden lants vanden ambochte van Zijdwindt tot die Oude Straete ende van daer tot die Oude Mase toe, ende loept jegens Haechoirt, daert sandich is, ende hij verliest daer aen die noortzijde zijn lant. Oist van hem liggen Wouter Laureijssen cum sociis in Sprange mit drie gaerden. Seijt dat over die Oude Strate, daer tlandt van hem comparant leijt, men soude geen koijen mogen weijden gelijckmen wel luttel oft veel doen mochte ina toisteijnde vanden dorpe van Capelle dair zij die Oude Straete begraven hebben. Seijt dat tusschen die Oude Strate ende Screvelduijn heeft tlandt in voirtijden zoe goet nijet geweest alst nu is, maer is gebetert midts dat die luijden dat op gesloot hebben mit cleijne ackerkens van drie gaerden breedt oft dair ontrent, zoe dat tlant alsoe harder geworden is. Seijt dat die Moerdijck oft sGravendijck in Capelle, liggende aen die Loonsche moeren, in voirtijden zoe verlaetenb is geweest midts twater dat aen die Brabantsche zijde was, dat hij getuijge ende ander vandec Capelle die dijck daer gewaeckt hebben, ende daer naer is die dijck deur geloopen ende zijn die vander Capelle mitten heere van Loon ontrent drie jaeren geleden geaccordeert dat hij een sluijs geleijt heeft inde Nijeuwe Straete ende vijf oft zes Rijns gulden tsjaers betaelt tot onderhoudenisse vanden dijcke. Seijt dat die dijck binnen XV oft XX jaeren nijet geschouwet en is, ende heucht hem wel datmen plach te schouwen bij elck schout in zijn ambocht, ende dat hij wel gehoirt heeft dat die dijck aende Brabantsche zijde soude wesen XII roeden breedt, maer aen die zijde ist al uuijtgevoert bijden heere van Loon, ijmmers aen die oistzijde vanden sijl. Ende van binnen sdijcx aende zijde vander Capelle laeten die gebueren vier gaerden vanden rieted vanden dijck, die zij nijet aen en raecken mit delven oft moeren. Seijt dat die vander Capelle groote schade hebben souden indien die dijck inbrake, ten waere dat het water overlancx quame deur het sijlken, gelijckt nu doet.
Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk een ander woord, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – c veranderd uit aende. – d veranderd uit een ander woord.
189. Jan van Buijten, woenende tot Breda, ende die voirs. Wouter Schoutet Wouterssen, zijn vaeder, zijna voir ons drie commissarijsen gecommen, verthoenende copie van hueren brief bijden welcken die van Besoijen heurluijder vader die erve vercocht hebben, daer van zij dat slootgelt ontfangen, ende hebben ons copie daer van gelaeten. Wij hebben hem geseijt dat wij van als rappoert doen zullen aen mijn genadige vrouwe, die daer van sal disponeren als huer goetduncken sal.
12 mei 1523
Den XIIen maii.
190. Zijn wij drie commissarijsen vanden Berge gevaeren buijten aen die noert zijde van Raemsdonck om aen die water zijde te zien tghuent dat wij sdaechs te voeren te lande gesien hadden. Ende zijn gevaeren tusschen eenige werfkens ende aenwassen dair int water liggende, twee van dien laetendea aen die noortzijde van onsen schuijten, die schoen stonden en wasten mit duijl, deen was breedere dan dandere, ende soe voerts gevaeren verbij die voirs. hoichte die wij sdaechs te voeren gesien hadden noortwest vanden Hooge Doncken, ende wordden ons nu bij onsen schippers genoempt die Hooge Bergen in Raemsdonck, ende van daen oist op tot verbij die voirs. Hooge Donck ende sagen dat tnoerteijnde vander hoochte afgeslegen was vanden watere ende inde b laechte wast schoen lant geworden, daer wij sdaechs te voeren op geweest hadden, ende voirts vaerende zuijtoist op deur een creke hebben die andere hoichten, genaempt dat Hoogeweer, liggende over die creke, noert van ons gelaeten mit eenen schoonen aenwas aen die zuijt ende zuijtwestzijde naer Raemsdonck daer ontrent den Middel, ende ons scippers zeijden ons dat zij up die aenwassen binnen cortten jaeren gevoegelt hadden, ende alsnoch sagen wij een vogelaer staen aen dat wester aenwas, liggende aenden Hoogen Donck, ende comende buijten aen die oist ende noordtoistzijde vander voirs. creke ende aenwassen saegen daer veele, zoe cleijne, zoe groote, ruijchten ende bosschen van duijl ende lies int water wassende, zoe dat apparent was dat die aenwassen, liggende aen beijden zijden vander creke, in corten jaeren zeer verlanden ende beschiec aen een wassen zullen, ende comende int vlacke water oist vander creke sagen daer ongelijcke meer bosschen dan wij sdaechs te voeren te lande hadden connen gesien. Ende vander voirs. uuijterste hoichte ende aenwas genaempt dat Hooge Weer wast al water totten dijcxsken van Raemsdonck bijder kercke aldaer, wel ontrent drie boochschoten breedt, daer die voirs. ruijchten ende bosschen in laegen, zoe wel aende zuijt zijde vanden voirs. aenwassen als aen die noort zijde vander kaede, zoe dat wij mit die schuijte vaerende bevonden water ende duijl bosschen te zijn dat wij van varde ziende gemeijnt hadden lant te zijne, ende voeren mit ons schuijte doer die voirs. bosschen neffens tlant liggende aen die noortzijde vanden Raemdonckschen dijcke oft kaede, die met boomen wasd bewassen, ende bevonden tusschen twater ende die dijck een weijnich landts daer somwijlen wat paerden ende koijen op ghingen weijden buijten die kade, welck lant scheen aengewassen te zijn. Ende zulcx wast oist vanden Raemdoncksche kercke tot aen Groote Waspijck, maer hoe wij oistwaerder quamen, soe bevonden wij min ende smalder bosschen ende ruijchten lancx den watere die nochtans schenen in cortten jaeren datse veel sullen beteren ende aen tlant e wassen. Ende comende ontrent die noortwestzijde vander kercke van Waspijck waeren eenige steken gesteken om visch te vangen, ende luttel aenwasch buijten die kaede tot die Waspijcxe vaert, welcke vaert loopt zuijt op naer die kercke van Waspijck. Ende oist van die vaert was schoon breedt landt daer groote willige boomen op stonden, twelck nijet en scheen binnen cortten jaeren aengewassen te zijn. Ende vaerende daer verbij ende coomende bij een oude wijde sloot hebbenf bevonden dat oist van dien sloot op die canten vanden watere stondt riet ende duijl wassende, zoe dat tlant daer scheen aen te wassen tot aen die Vroukens Vaert, ende oist van Vroukens Vaert wast tlandt wel breedt aengewassen mit riet ende duijl ende laegen dair oick eenige ruijchten in twater lancx den lande. Ende comende ontrent Willem van Gendts g vaert bevonden tlandt aldaer mede aengewassen, ende tusschen dat landt ende ontrent dat middel vanden watere jegens over die Dussen sagen wij veel cleijn ruijchten van duijl op comen, die in cortten jaeren schijnen datse sullen grooter ende breeder worden. Ende aen die oistzijde van Willem van Gendts vaert bevonden insgelijcx ruijchten van duijl int water. Ende aen tlant lach eenen grooten langen uuijtham, als tscheen, aengewassen tot west aen die Capelsche Vaert. Ende oest van daer ende over die Capelsche Vaert bevonden dat tlant aldair oick verder int water uuijtstack naert noorden danth west van daer geweest hadde, zoe dat tlandt daer altijt breeder ende twater nauwer wordde. Ende zijn voirts gevaeren tot jegens over tlant daer XVIII hooge willigen boomen corts gestelt waeren, ende van daer jegens over die kercke vander Capelle, daer die vander Capelle over drie oft vier dagen te voeren geseijt hadden te liggen dat oude kerckhof, ende noort van daer bevonden wij i die canten vanden watere mit lies, duijl ende ruijchte bewassen, welcke ruijchten noch int water ende slijck stonden, zoe dat j kenlijck was dat tlant aldair aenwastet. Ende van daen zijn wij commissarijsen noort gevaeren over twater aen die Inlage ende ontboden daer bij ons te comen Jan Janssen Bellaert, de welcke ons zeijde dat hij vanden ouders gehoert heeft dat die van Meeuwen, als zij graefden deur die Mase om huer sluijs dair deur te wateren, niet recht gevolcht en hebben die loop vander Mase, maer dat die Mase daer meer noordt loopen soude naer den dijck, ende uuijt dien zeijdt dat dInlage niet en sceijt aen die begraven wateringe, maer gaet daer over aende westzijde tot een grient, toebehoirende Pieter Heijndricszoen te Meeuwen, ende die ruijchte, staende zuijt van die grient, soude wesen die Oude Mase, die daer verlant is. Ende verbij die grient loopt die Mase weder noortwest in, laetende aen die zuijtzijde zekere landt dat nu afslaet, ende wordt nu aengevaert bij Roel Gheemanssen erfgenamen ende andere, woenende ter Capelle, welck lant Pieter Heijndricszoen voirs. oft Pieter Heijmanssen nu huert. Ende geheucht hem getuijge dat tselve lant bij nijemant beheert en wordde. Ende van daer westwaerder bevonden wij veel ruijchten daer die Mase zoe verlant is datmen nijet en weet waer die plach te liggen. Ende die van Meeuwen zeggen dat die Mase leijt zuijtwaerder ende die vander Capelle zeggen dat die Mase leijt noerder, ende willen alsoe elcx zijn lant verlengen. Ende vaerende west aen Meeuwen hebben daer bevonden een hoich sant, twelck genaempt is tSant aen Meeuwen, liggende noort over Waspijcker kerck, datmen zeijt te zijn der jouffrouwe vanden Dussen lant, twelck aen die zuijtzijde af slaet ende heeft lant geweest soe lange als hem Jan Bellaert geheucht, ende aen die noortzijde vander selver hoichte lach schoen lant begraven, loopende noortoist ende mit lies bewassen, twelck ons dochte dat in voirtijden die Mase geweest was, ende daer heeft Jan Dirck Rutten eenige grienten. Ende west van daer schijnt oft die Mase vanden dijck zuijtwaerder uuijtloopt, aldair wij sagen veel duijl boskens ende luttel geboomte oft lants, ijmmers wij sagen denk Dusschensche Dijck plat voir ons liggen een lange streecke. Ende comende west van daer, ontrent dat huijs daer Roel Daenen plach te woenen, bevonden wij een uuijthaml, streckende naeden zuijden met cortten willigen boomen besteken, ende was der jouffrouwe vander Dussen lant, als Bellaert ons zeijde. Ende zuijt zuijtwest van daer lach een werf rontomme int water, genaempt die Santwerf, aenden welcken veel visch schuijten laegen, ende daer in compt een water geschoten, soe dat de selve werf corts gescapen is deur vloijt te wordden, ende zeijde dem voirs.n Bellaert dat Philips Boijezoen te Waspijck hem van die werf onderwint, ende heeft hem Bellaert geconsenteert daer te bevisschen. Die jouffrouwe vanden Dussen p huijert van Philips cum sociis odat lanto ende geeft daer voeren tsjaers twee oft drie ganssen, als wij verstonden. Ende voirts vaerende westwairts zijn wij gecomen ontrent thuijs van Jan van Beijnen, staende buijten sdijcx aen toostzijde vander Dussemer sluijs, ende tlant daer aen twater liggende is een leen vanden keijser genoempt dat Eelant, toebehoirende die jouffrouwe vanden Dussen.
Noten a aanvankelijk kiesende, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b aanvankelijk laechte, echter doorgehaald. – c door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – d veranderd uit waeren. – e aanvankelijk te, echter doorgehaald. – f door een andere hand boven de regel geschreven. – g aanvankelijk vader, echter doorgehaald. – h door een andere hand veranderd uit dat. – i aanvankelijk aen, echter doorgehaald. – j aanvankelijk men, echter doorgehaald. – k boven de regel. – l veranderd uit uijthem. – m door een andere hand veranderd uit den. – n door een andere hand boven de regel geschreven. – o-o door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – p aanvankelijk dat lant, echter doorgehaald.
191. Ende wij zijn die sloot van dien sluijs in gevaeren tot aenden dijck, aldair wij bij ons ontboden hebben Dirick Adriaenszoen ende Jan Schalcxzoen, schouten aenden Dussen, mitten welcken wij gegaen zijn lancx die Dussen Dijck westwaerts ende noirtwest gelijck die dijck loopt. Ende zeijden ons die voirs. schouten dat die Mase voir die Dussen behoirt breet te zijn XLII voeten. Ende hebben ons west vander sluijs geleijt op een weechsken, loopende zuijt up naer twater, ende comende aen theck dat daer stont zeijden ons dat heta weijlandt liggende zuijtb vanden hecke was die Mase, crom loopende gelijck die betuijnt was zuijt vanden grienten die tusschen die Mase ende den dijck stont, welcke grienten toebehoirden hem Dirick Adriaenssen. Dat manhuijs tot Dordrecht cum sociis cende west vanden d wech lach Aert vanden Dijck cum sociisc. Seggen dat die jouffrouwe vanden Dussen aenvaert daer die landen inder Mase bewassen. Ende tlandt liggende zuijt vander Maze behoirt toe jouffrouwe Katherine vanden Dussen ende is genaempt dat Eelant in Waspijck. Ende daer aen leijt noch een ander eelant groot vijf of zes mergen, twelck zij ons zeijden toe te behoiren den rijcken Adriaen Pieterssen te Bergen cum sociis. Ghaende voirts west van daer hebben die voirs. schouten ons gethoent een cleijn eijlandeken ontrent vier hont lants groot boven watere, genaempt die Goede Poirte, ende tandere is slijck ende water ende leijt dat lant zuijt vanden dijcke ende noort vander Maze alsoe die Mase dair verlant is, ende loipt zuijt vander Goede Poirte naer sVoechs Werf, welck eijlant beheeren derfgenamen van Eemont Mathijssen tAlmkerck ende Jan Maeszoen, erfgenamen aenden Dussen, ende nemen dairtoe alle tlant liggende aen die Dussense dijck tot aen Claes Maessen sloot, ende zeggen dat die Goede Poorte groot soude zijn achtien mergen lants. Ende comende aen Claes Maessen huijs hebben daer buijten sdijcx bevonden eensdeels grient lant ende eensdeels weijlant tot een sloot, loopende hoich zuijden ende laech noorden, ende soude dat lant zijn groot twee oft drie mergen, ende en gaet binnen sdijcx nijet ende behoirt Claes Maessen toe. Daeraen compt tlant van tgasthuijs vanden Berch, twelck genaempt is die Hoochcampen, het soude zijn zeven mergen ende is weijlant, den hoop geldende tsjaers VI½ schilt, ende deur tlant loopt een sloot. Daer aen compt een weijde, die behoert toe den erfgenamen van Bokelaer mit zeven mergen, comende aen dOude Strate staende buijten sdijcx oist vande nijeuwe sluijs. Daer aen compt noch Boeckelaer, Aert van Dijck ende Daniel van Drongelen mit drie mergen ende liggen alle drie int gemeijn west vander nijeuwe sluijs, tsamen loopende lancx den dijck vanden Dussen tot meester Everaerdts de Veer dweerssloot toe, ende is dit lant over thien ende twintich jaeren geweest al slijck ende watere, ende wordt nu verbetert midts dattet hoicht, maer ten is noch nijet veel waert. Seijt date van dat landt leijt Willem Verduijn mit veerthien mergen dair hij een huijs op heeft, genoempt die hofstede van Dalen. Ende west daer aen leijt meester Everaert de Veer mit veerthien mergen, die hij van Willem vander Duijn heeft ende streckt west tot aen zijn Laere. Die Laere behoirt toe meester Everaert voirs, dairop hij heeft een huijs buijten neffens den dijck genaempt die Laer Werf, dairop woende zijn pachter genoempt Geerit Aertszoen. Die voirs. scouten zeggen dat meester Everaert zeijt die Laere groot te zijn XL mergen. Aende zuijtzijde van zijn huijs over die sloot bevonden wij een viercante weijde, die welcke onlancx grient landt geweest is, als die schouten ons zeijden, ende is nu heel verbetert. Aen die noortzijde compt die Laere aenden Corn ende west aen meester Everaerts Werf heeft die kercke vanden Dussen drie mergen lants die meester Everaert mede aenvaert, ende hebben die drie mergen over XX jaeren al water ende slijck geweest. Voirts hebben wij aen die zuijtzijde van Willem Verduijns huijs ende erve gesien zekere weijde genaempt die Griente, die int gemeijn geweijt wordt bij diversche persoonen die daer in geerft zijn, ende loopt noortwest tot aen die Laere toe ende daer wastet zeer aen. Daer aen zuijt leijt derve van Floris Bisscop tot Rotterdam, daer Broeders huijs up staet, ende deur dese landen vandaen loopt die creke vander nijeuwe sluijs, liggende inden dijck vanden Dussen. Ende zuijt van Floris lant leijt zekere andere weijde diversche persoonen toebehoirende, als Jan Godscalcxzoen, Jan Vranckezoen te Dordrecht ende Jan Jacobszoen, eer bailiu van Zuijthollandt, daer van wij eensdeels sagen besaeijt, ende aen die zuijtzijde slatet af, ende aen die noortwestzijde wastet aen mit duijl ende ruijchte, verscheijden nochtans mit een sloot ende daer over mit een creke, die int zuijden open was ende achter toe is, oist van desen lande leijt dat kerchoff ende staen daer ontrent veel jonge willige boomkens bij een geset up een hoichte, gelijck oft zij daer een stelle maken wilde aen alle dit voirs. landt, te weeten die Laere, Floris Biscop ende die grienten lant. Aen die noortzijde leggen veel duijl bosschen ende andere ruijchten, zoe dattet schijnt dat corts aen eenen grooten aenwas daer comen tot aen die Corne ende tOuwe Veer, Jan Boijen Grient ende andere aenwassen west ende noortwest van daen liggende, de welcke al zeggen dat heur lant compt tot die Middelt toe. Seijden die voirs. schouten dat zij verstaen hebben dat die Middelt bij staende lande een weteringe geweest is, die welckee vanden dijck tegens over thuijs van Boijen Staessen loopt zuijtwest deur den duijl aen die Achter Laere ende vandaer schijetf g die Middelt weder noortwest naer Dordrecht. Seggen datmen up tHoochlant alias up dAchter Laere bevint noch die laechte daer die Middelt plach te loopen, breedt ontrent thien oft twaelff roeden, ende inden Corren bevintmen noch oude struijcken staen daer die Middelt deur geloopen heeft. Voirts zijn wij gegaen noort van meester Everaerdts Laere Steech lancx den dijck vanden Dussen, daer die voirs. schouten ons zeijden te liggen die Corren, die binnen thien oft twaelff jaeren nijet geweest en is dan water ende slijck, ende Boije Staessen zeijde dat nijet lange geleden en h is dat hij daer maer drie duijl boskens in twater en sach daermen nu veel groente af snijdt, ende wordt alle jaere hooger ende beter, ende streckt die Correni over die Corrensche sluijs liggende in Muijlkercke, zoe dat die sluijs zeer verlandt, ende loopt die Corren noch over die sluijs tot verbij thuijs daer Heijndrick Corneliszoen up woent. Ende die voirs. scouten ende eenige gebueren dair ontrent woenende zeijden dat die rentmeester van tLandt van Altenae wil dat dese Heijndrick Corneliszoen mit die van Almkerck schot ende lot soude betaelen, hoe wel dat zijn huijs verde staet in Muijlkerck. IJmmers dijckgraven ende heemraeden vanden Dussen schouwen noch jaerlicx wel XV roeden noort vanden selve huijse. Ende noch noertwaerder van daen, zuijt van Roelof Willemssen huijs, thoenden ons die voirs. persoonen een kade, loopende vanden dijck verbij tselve huijs oist waerderj up naede vierde moele die daer stont, ende aende zuijtzijde vande kade leijt die bosem dair die van Muijlkerck deur wateren, zoe dat zij meenen dat dat ambocht van Muijlkerck tot die kade streckt, ende loopt tselve ambocht buijten lancx den dijcke tot Ganswijck, welck Ganswijck plach te zijn een gehucht onder Emmichove ende schiet noch boven Ganswijck tot die rijviere vanden Alm, twelck nu is dAlmkercsche sluijs, zoe dat geheel die Corren mit eensdeels van Heijloert leijt in Muijlkerck ende eensdeels van Heijloert leijt in Ganswijck. Van daen zijn wij gevaeren aen die werven ende aenwassen liggende neffens die rijviere vanden Alm. Ende noort van Broeders huijs zijn wij eerst gecomen aen Claes Aertszoen Grient, Loij Ockerszoen Werff, Boijen Grient ende tOude Veer, alle welcke werven in voirtijden verscheijden van een gelegen waeren ende zijn corts aen een gewassen, datmen van deen op dander mach gaen te voete. Ende eerst comende aen Claes Aertszoen Grient bevonden dat tselve aen die zuijtwestzijde zeer aenwassede mit duijl ende riet, cende was hart lant dair in was ontrent een mergen grientc, ende daer deur noirtoist ontrent twee roeden nade hooge willige leijt tlandt dat kCornelis Heijndricxsenk Non Vales heeft, ende zijn weeren loopen uuijten hoich zuijden tot laech noorden. Daeraen compt Loij Ockerssen Werff. Ende daeraen compt Boijen Grient, twelck is sacht onder die voeten ende nijet soe hardt lant als tanderel lant, ende zijn die voirs. werven al mit riet ende duijl bewassen. Daer aen leijt Samels Werff, twelck is een groote werf al mit riet bewassen. Ende noirtoist daer aen leijt dat Oude Veer, daer op staet een m grooten op gesnoijden boom, ende wij sagen op tOude Veer beesten gaen weijden, maer wij en gingen daer nijet in, alsoe dat slijck te sachte ende moruw was, ende zeijde ons Boijen Staessen, die mit ons daer was, dat tusschen Boijen Grient ende tOude Veer binnen cortten jaeren zoe diep geweest is dat hij mit hooge laerssen daer nijet doer en soude hebben konnen gaen, ende dat aen dander zijde zeer aen waste, ende dat daer veel slijcx leijt rontomme, ende dat hem dunct dattet wel drie mergen groot is mit riet ende ruijchte, dair van ontrent anderhalf mergen hardt lant is, ende gaet mit dat oisteijnde aen Heijloirt ende mit het zuijteijnde aende Corren. Van Claes Aertszoen Werf zijn wij gevaeren west naden Alm, daer wij den Grooten Alm ende Cleijnen Alm al aen een sagen gewassen, ende men macht nu weijden, ende in voirtijden n waerent twee verscheijden werven daermen wel tusschene deur vaeren mochte mit schuijten, ten is nijet groot, aen die noortzijde wastet aen ende aen die zuijtzijde slaetet af, ende aen die noortzijde staen boomen gestelt ontrent dat oude kerckhoff, ende plach daere te staen die nijeuwe kercke aen dAlm, ende men vindt daer noch kisteno ende dootshoofden. West daer aen leijt den Rietbosch, die corts zeer aen gewassen is, ende daer aen west leijt die Molen As Werff, alsoe genaempt wantmen daer een Molen As gevonden heeft, ende plach een verscheijden werf te zijn van Heer Ghijsbrechts Werf datmen daer duer mochte vaeren, maer zijn corts aen een gewassen als ons diep scippers zeijden, ende wassen aen allen zijden aen. Van daen zijn wij west zuijtwest gevaeren aen Almsteijn, twelck is een cleijn hoich werfken al belegen mit gebroken steenen uuijtgesondert aen die noortzijde dairtq aen wast. Ende aen die zuijtwestzijde liggen drie cleijne duijl boskens.
Noten a boven de regel. – b veranderd uit zuijtwaerder. – c-c door een andere hand boven de regel geschreven. – d aanvankelijk kerk, echter doorgehaald. – e door een andere hand boven de regel geschreven. – f veranderd uit een ander woord. – g aanvankelijk staet, echter doorgehaald. – h aanvankelijk was, echter doorgehaald. – i veranderd uit Cornen(?). – j aanvankelijk waers, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – k-k aanvankelijk Jan, echter doorgehaald en door een andere hand in de marge en boven de regel veranderd. – l aanvankelijk touwe, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – m aanvankelijk slote, echter doorgehaald. – n nogmaals ende in voirtijden, echter doorgehaald. – o veranderd uit kiesten. – p door een andere hand in de rechtermarge. – q door een andere hand veranderd uit dair.
13 mei 1523
Den XIIIen maii.
192. Sijn wij commissarijsen vanden Berge gereijst naer Werckendam deur de diepte ofte kille genaempt Backers Kille, loopende uuijten zuijden naar tnoorden ende in die Merwede. Ende eer wij quamen aende griente, staende aen beijde zijden van dena kille, hebben bevonden dat soe wel aen doostzijde als aende westzijde vande selve kille inden watere stonden veel, soe groote, soe cleijne riet bosschen ende duijl bosschen ende bijsondere aen die westzijde tusschen Backers Kille ende die Groote Kille, loopende aen dOude Wiel, ende hoe wij naerder Werckendam quamen, hoe die bosschen grooter worden, ijmmers zijn die bosschen veel aen een gecomen mitten sande die aen beijde zijden vanden killen opcomen, ende schijnen oft die in cortten jaeren al bewassen soude zijn. Ende indien men die mit grienten bestaken, die souden noch eer bewassen. Ende zeijde ons een vanden scippers, genaempt Adriaen Jan Aertszoen alias Schoer Coebel dat hij ontrent Werckendam gevoegelt heeft geleden XX oft XXI jaeren ende dair oick veel gehantiert, ende uuijt dien weet dat ten selven tijde aen die westzijde van Backerskille nietb een griente oft groente en was, ende dat aen die oistzijde vander selve kille laegen veel bosschen van duijl ende ruijchte, gelijck wij nu gesien hadden aende zuijtzijde van die kille voirs. Ende comende naerder aenden dorpe hebben wij aen die oistzijde vanden selven kille gesien eenen schoonen aenwas mit griente, riet ende boomkens, de welcke die voirs. Adriaen zeijde in cortten tijden sulcken bosschen geweest te hebben als wij voeren gescreven hebben, ende dat den aenwas van hem selven upgecomen ende gemeerdert is. Ende dieper comende in die kille hebben oick aen die westzijde van dier kille bevonden een groot deel aen een mit riet bewassen, ende dat een luttel noert van daer liep een andere killeken zuijtwest op, ende duer die kille sagen wij suijdt west van daer veel andere bosschen ende ruijchten. Ende noort vanden selven killeken, vaerende lancx Backers Kille, sagen aen beijden zijden vanden kille schoone aenwassen mit riet ende eenige ruijchte van boomen daer in staende. Ende vorder in die kille comende sagen wij dat aen die westzijde veel grienten stonden ende riet. Ende aen die oistzijde, ontrent een booch schote van eenen hoogen boom, bevonden een kille die ontrent eenen halve boech schoet zuijtoist op liep ende was boven ghedroicht. Ende voirts vaerende noort in Backers Kille hebben aen doostzijde vande selve kille bevonden een ander kille crom oist op loopende, hebbende aen beijde zijden hoich griente landt. Ende aen die zuijtzijde heeft Floris van Tempel zeker landt dair hij riet af snijt tot een afgesnoijde willigenboom. Ende aen die noortoistzijde vanden selve kille loopt een andere kille oft sloot, loopende aen die Wiel, liggende bijder kercke van Werckendam, ende meester Andries loopt zuijt over die sloot ende over die andere kille dair wij in waeren. Welcke kille dair wij in waeren liep oost op naer die Almkercksche sluijs ende mit een driespronck aen die wiel van Werckendamsche kercke, als Willem Huijgezoen, een van ons schuijtluijden, ons zeijden, ende dat over twintich jaeren die zuijtzijde van die kille nijet dan vlack water en was, ende dat die noort zijde wesende tusschen die kille ende den dorpe van Raemsdonck alias Herdincksveltc is wel zeventhien werven zoe goet als tgeweest is bij tijden van zijn gehuechenisse, twelck is van twintich jaeren, ende dat die grienten dairop staende al van selfs gewassen zijn. Ende van daen zijn wij voirts gevaeren deur Backers Kil ende alsoe aen teijnde zijn oost up gevaeren aen tdorp van Werckendam, daer die ambochtsheere mit Cornelis Verduijn ende andere gebueren ons verbeijden, ende zijn mit hem luijden gegaen tot verbij die kercke aen een groote wiel, daer zij ons zeijden ontrent die nootboom te scheijden huer ambocht, loopende zuijt op aen Wierincxwalt, twelck nijet anders te kennen en was dan zeijden dat twee hooge willige boomen die zij ons thoenden dairop stonden, ende van daen west lancx die huijsen vanden dorpe ende aen die noortzijde een luttel over die strate lach een begraven sloot, die zij ons zeijden te staen up die havene, ende dat veel oude brieven spreken dat tlandt van die havene streckt tot die Grave. Van daen zij wij gekeert lancx die strate oft den dijck, ende hebben bevonden dat toude huijs van Werckendam stont beneden vast aen die strate oft den dijck, ende dat rontomme stonden grienten ende eenige slooten die verlandt waeren, ende insgelijcx achter die kercke dair oick grienten stonden al in laechte ende moruw lant alsoe al tlant zuijt vanden dijcke leijt buijten dijcke daer die dagelicxe vloet op compt, bijsonder als die hooch is. Seijde ons die voirs. ambochtsheere mit zijn medegesellen dat die van Werckendam hadden huer lant zuijtwaert vanden dijcke loopende tot den Grave toe, ende loopen alsoe over die sloot ende killen voirs. Van daen zijn wij gevaeren jegens over Werckendam aen een aenwas genaempt dat Oude Wiel, liggende zuijt vander Merwede, ende aen die noortzijde bevonden wij een hoichte breet ontrent drie roeden, gelijck oft geweest waere den ouden dijck loopende oist naer Werckendam, ende daer upb stont een oude willigen gesplitten boem d. Ende zuijt van die hoichte is laech landt dair van Clauwert Marceliszoen, die mit ons dair was, zeijde aen toosteijnde tot een tuijn toee staende aende westzijde gecocht te hebben vijftien mergen lants vanden voirs. ambochtsheere, ende is aen die oistzijde een sant, twelck daer binnen vijf of zes jaeren aen geworpen is, ende loopen die vijftien mergen int water tot die Grave toe, ende is ontrent twee mergen lants bewassen mit braem ende andere quaet goet, zoe datmen daer nijet veel proffijts af en heeft, maer mit weijden worddet beter. Seijden dat tlandt, liggende aen die westzijde, behoirt Sinte Katherijnen outaer te Werckendam ende soude groot zijn VIII½ mergen, ende west leijt meester Andries, ende dan compt die ambochtsheere mit zestien mergen lants, ende daeraen leijt noch een weer toebehoirende eenen Heijman. Ende daer aen compt dat ambocht van Houweninge int selve eijlandt, ende west van daer stonden die scuttinge van meester Andries visscherije, ende zuijt ende zuijtwest van daen is een schoen lanck sant, ende oist van daen leijt die kille oft diepte genoempt die Oude Wiel, loopende inde Merwede. Ende zeijde Willem Huijgezoen voirs. dat hem geheucht dat aen die zuijtzijde vanden Ouden Wiel geen lant en was, ende tes nu goet grient landt. Seijde oick dat daer een zijl pleech te leggen dat scheijde Houweninge van Werckendam, ende is tlant noch genaempt dat Zijlweer, streckende deur den Ouden Wiel deur twater ende op Jonge Jans Waert zuijden ende noorden, ende dat Zijlweer behoirt toe den kinderen van Pieter Heijndricszoen. Ende is tselve Oude Wiel, loopende lancx de Meruwede uuijten noortoisten inden zuijtwesten, even gelijck breedt dan int westeijnde ist wat smalder dant is int oisteijnde. West daeraen leijt Jonge Jans Waert, groot ontrent vierdalf mergen, ende leijt oick noort oist streckende nae den zuijtwesten, ende aen dat eijnde ist oick smaelst, ende tusschen beijde die voirs. aenwassen leijt een schuttinge, toebehoirende den visschers van meester Andries, als ons geseijt worde. West daer aen leijt dat Middel Trompken over een cleijn diep killeken genaempt Bouwens Kil, ende is dat landeken groot ontrent anderhalf mergen. Tes lanck maer nijet boven twaelf roeden breedt, streckende noirtoist ende zuijtwest als van dandere gescreven is, ende zuijt vanden voirs. aenwassen liggen schoone lange breede sanden, zoe dat het schijnt dat daer corts soude verlanden, bijsonder indient wat besteken worde mit griente. West daer aen leijt Aert Loijen Bosch, twelck is een grooten breeden werf, loopende uuijten noortoisten ten zuijtwesten gelijck dandere mit een kille tusschen beijden die alle getijde droech is, als die schuijtluijden ons zeijden, ende dat die ouden dijck geloopen hadde ontrent die groote boomen, liggende naest die Merwede, ende dat tghuent dat van dien boomen noort aengewassen is soude zijn aenwas indie Merwede, ende aen die zuijtzijde ist meer aengewassen. Seijden dat die casteleijn van Louvesteijn heeft aen dat oisteijnde ontrent derthien mergen daer hij corts grient op heeft doen steken. Ende zeijde die voirn. Willem Huijgezoen dat hem geheucht dat Aert Loijen Bosch zoe groot nijet en was als nu is Jonge Jans Waert, ende aen die westzijde leijt dat Sulccumsse goet, twelck Aert de Bot zeijde beseten te hebben. Ende west daer aen leijt een cleijn aenwas over een slootken twelck noch nijet beheert en is. Ende zuijtwest van Aert Loijen Bosch leijt een cleijn aenwasken groot een half mergen ende is genaempt dat Riet Bosch, ende leijt zuijt vander kille scheijdende Aert Loijen Bosch vander Zegeworp, welcke Zegeworp leijt noortwest van Aert Loijen Bosch ende dieper noort inde Merwede, ende huecht hem Willem Huijgenzoen dattet al laichte was ende datterf niet op en wassede, twelck nu is goet grient lant, ende eensdeels met rijs bewassen, toebehoirende meester Andries voirs., ende tusschen die voirs. leste werven leggen twee schuttingen. Seggen die voirs. persoonen dat Ghijsbrecht van Hoeckelom nijet en plach te hebben vander vogelrie in Houweninge, daer meester Andries oft zijn gemachtichde nu van heeft twintich Rijns gulden tsjaers, west vanden Zegeworp leijt Houweninge, daer meester Andries aen toesteijnde heeft een grient die hem int jaer elve gelde maer twee Philips gulden, twelck was den eersten hou, ende dit jaer ist ingeset om XL Rijns gulden, hier op staet een huijs ende herberge vast aen tdiep vander Merwede. Oick staet hier op die Peerboom ende west van daen staet die Middelwaert ende liggen al aeng een. Seijde oick dat h dairontrentleijt een killeken mit riet bewassen jegens over Ghijbe Janssen huijs, ende die kille is hetb gesceijt vanden ambochte van Houweninge ende dat Cortambocht.
Noten a veranderd uit deen. – b door een andere hand boven de regel geschreven. – c door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – d aanvankelijk up, echter doorgehaald. – e boven de regel. – f veranderd uit dattet. – g veranderd uit een. – h aanvankelijk een ander woord, echter doorgehaald.
193. Die voirsijde Willem Adriaenszoens weduwe, woenende te Sprange mit Jan van Sprange Willemssen, haeren zoen, hebben ons gethoent een vonnisse vanden zeven bancken inder Capelle, besegelt bij Jan Dudijn, richter aldaer, in date XVC XXII, den zesten in maijo, inhoudende dat die heemraeden vanden Zijdwindt, bij advijse vanden zeven bancken, de voirn. IJde wijsen in possessie van sulcke goeden dair van tusschen haer ende Jan van Ameroijen cum sociis questie geweest is tot ander bescheijt ter contrarie gebracht soude zijn, sonder dat in dien brief eenige verclaringe stont hoe groot dat tlant is, oft waer tselve gelegen oft belenta zoude zijn. Seijde dat zij noch andere brieven heeft van dat lant, liggende tot sHertogen Bossche. Ende begeert datmen haer doen wil in dit lant gelijck men huer nae gebueren doen sal. Wij hebben hunluijden geseijt dat zij onder ons zullen mogen bringen sulcke brieven als zij hebben, het zij van title van coop oft van ander bescheijt bij getuijgenisse, ende dat binnen drie weken, oft bij gebreke van dien wij souden onse genadige vrouwe van als rapport doen.
Noot a aanvankelijk verleent, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven.
194. Ten selven dage hadden wij Jan Robrechtszoen, deurwaerdera, gesonden te Sprange ende Capelle om te vernemen die gelegentheijt vanden Noordijcke oft sGravendijcke, die sceijt ende bepalinge is tusschen Zuijthollant ende Brabandt, alsoe wij verstaen hadden dat den selven dijck soe breedt nijet en was als die behoirde te zijn, te weten aen die Brabantsche zijde twaelf voeten voirde barm vanden dijcke, ende aen die Hollantsche zijde vier roeden voir die barm, ijmmers ter contrarie dat die selve barmen uuijtgedolven ende ontgront waeren, soe wel bijden heere van Loon aende Brabantsche zijde als bij andere aen die Hollantsche zijde, welcke Jan ten selven dage ons gerapporteert heeft bij monde tguent dat wij hem bevaelen in gescrifte te stellen als hier naer volcht.
Noot a door een andere hand in de rechtermarge geschreven.
13 mei 1523
Up den XIIIen maii voirsa.
195. Soe ben ick, Jan Robbrechtszoen Annock, duerwairder vander Keijserlijke Majesteit, deur bevel vanden commissarijssen bijden keijser geordonneert op die ongeregeltheijt vanden demainen in Zuijthollandt, gereijst geweest tot binnen den dorpe van Sprange, ende hebbe aldair met mij genomen Willem Willems, schout, Joost Jan Govaertszoen ende Heijnrick Lambrechtszoen, heemraeden vanden selven dorpe, ende ben mit hemluijden gegaen ontrent twee hondert roeden oestwaert vander kercke vanden voirs. dorpe van Sprange, aldaer ick gevonden hebbe eenen grooten sandijck genoempt de Meerdijck, beginnende zuijtwaert op achter den dorpe van Besoijen, streckende rade recht uuijt tot Daniels houfe diemen heet der Kercken Houve, welcken dijck zeer hooch es bewassen an beijde zijden mit eijcke boomen ende is breet datmen daer up rijden mach met waghens, ende aende oistzijde vanden voirs. Meerdijck leijt een middelvairsloet, die welcke is halff Brabant ende half Hollandt, aldaer die voirs. vanden dorpe twater, twelck compt uuijt die heerlicheijt van Loon ende uuijt Brabant, deur leijden, ende is genaempt de Meersloet, ende wordt alle jaere beschout bijden voirs. schout ende heemraeden, ende westwairt vanden voirs. Meerdijck leijt dorre coern lant, daermen bouckweijt ende rogge saijt. Ende vander Kercken Houve voert westwaert raide recht uuijt streckt dese voirs. Meerdijck, maer en is zoe hooge nijet als zij is oestwaert van den voirs. dorpe Sprange. Dan tis een hooge breede wech ende aen de zuijtzijde rade recht uuijt vanden voirs. Meerdijck streckt de voirs. Meersloot. Ende teijnden de voirs. Daniels houve ofte Kercke Houve, die welcke groot is ontrent zesse ofte zeven weeren lants, de twaelf gaerden beginnende zuijtwaert vande voirs. Meerdijck ende Meersloot streckende rade recht uuijt westwaert alsoe lange als tdorp van Sprange duert, ende teijnden de breette vanden voirs. twaelf gaerden zuijtwaerts up zijn de voirs. XII gaerden bewalt ende bepoet, ende worden eensdeels bepoet met jonge boomen, ende up de voirs. twaelf gaerden staet een nijew huijsken gesedt, ende worden oick eensdeels bezaijt ende verhuijert bijden heere van Loen, die daer actie toe pretendeert, alsoe die voirs. schout ende heemraeden zeggen, ende voert zuijtwaert op vanden voirs. twaelf gaerden loopt de Loenssche Vaert, aencommende oestwaert ende streckende voert westwaert rade recht uuijt vanden XII gaerden tot halff den dorpe van Sprange, aldair die voirs. Meersloet ende die breede wech diemen hiet de Meerdijck eijnde neempt, ende van daer zuijtwaert up loept de Loenssche Vaert tot den draijer toe aldaer de heere van Loon zijn spoijen heeft leggen, ende van daer de Vrede Wech ende de Meersloet eijnde neempt begint wederomme de Meerdijck ende is hooger dan de voirs. Vredeb Wech, wel een roede hoech afgaende, streckende ten eijnde vanden voirs. dorpe van Sprange. Ende vande voirs. Danielshouve noortwaert is al coern lant ende een luttel weijlants alsoe lange als tdorp van Sprange duert. Ende voert teijnden tdorp van Sprange neempt die hoichte vanden voirs. Meerdijck eijnde mitsgaders die twaelf gaerden, ende van daen voert en ist nijet dan eenen laege wech wel drie hondert roeden lanck of dair ontrent, ende van daen is de Meerdijck voerts een luttel hooger tot tverlaet ofte spoije toe daer die heere van Loen zijn water loest. Ende teijnden tvoirs. dorp van Sprange tot tverlaet ofte spoije toe zijn de voirs. XII gaerden aende zuijtzijde vande voirs. Meerdijck mitsgaders oick aende noortzijde al uuijtgedolven. Ende van tverlaet westwaerts nae tMere Wielken toe, ontrent twee hondert roeden zuijtwaert vande voirs. Meerdijck, ist al oick uuijtgedolven, ende teijnden de twee hondert roeden comen de Egmonsse moeren aen, die welcke oick al uuijtgedolven zijn up ontrent XV oft XVI roeden lanck. Ende van tverlaet westwaerts nae tMere Wijelken ande noortzijde vande voirs. Meerdijck ontrent hondert roeden ist oick al uuijt gedolven, ende teijnden de hondert roeden commen Lambrecht Millincx moeren aen, ende zijn ontrent drie mergen groot nijet uuijtgedolven, ende teijnden de Egmonsse moeren zuijtwaert vande voirs. Meerdijck beginnen de moeren vande heere van Loen die nijet uuijtgedolven en zijn, ende leggen gemeen ende even hoech mitte voirs. Meerdijck, streckende westwaert rade recht uuijt duer tMere Wijlken, twelck leijt ende zijn eijnde neempt achter de kercke van Capelle. Ende teijnden de moeren van Lambrecht Milinck aende noort zijde vande voirs. Meerdijck ontrent twee hondert roeden ist oick al uuijtgedolven, ende teijnden de twee hondert roeden beginnen de moeren vant clooster te Donck bij Huesden, groot ontrent vier mergen nijet uuijtgedolven, streckende tot tMere Wijelken toe, liggende gemeen ende al even hooch mitte voirs. Meerdijck.
Noten a door een andere hand geschreven. – b veranderd uit Brede.
14 mei 1523
Den XIIIIen maii.
196. Jacob Barissen, woenende in Ramsdonck, ontrent LIIII jaeren oudt, seijt bij zijnen eede dat hij in Raemsdonck gewoent heeft ontrent XXXVIII jaeren ende en geheucht hem nijet dat die kade, liggende aende noortzijde van Raemsdonck alsmen van Sinte Geertruijden Berge over compt, eerst geleijt wordde. Maer hem geheucht wel dattera lant gelegen heeft buijten die kade luttel oft veel, alsoe altijt voir lant blijftb buijten die kaden alsmen die leijt. Seijt dat aen die oistzijde van Raemsdonck al verdolven moeren waeren tot after Waertc d zoe verde men zien mochtee, als hij van Jan Mommers heeft hooren seggen, twelck nu goet lant is daer die van Ramsdonck nu huer kade geleijt hebben, ende en is binnen tzestich jaeren nijet veel verbetert. Ende aen die noortzijde ist wat aengewassen ende sal noch corts veel aenwassen, f als gescreven is. Seijt dat die hoichte vanden doncken altijt hoich lant geweest is, maer daer hebben altijt hoichten omme gelegen aen die zuijtzijde, die nu mit duijl, lies ende andere ruijchte eensdeels bewassen zijn ende hoogen, ende is daer veel lants op gecomen ende aengewassen. Ende insgelijcx over die creke ende en is dit landt noch nijet besloot, maer wordt gebruijct bij bescharinge alsoe een ijegelijck gebruijct zoe veel gaerden als hij lants heeft binnen die kade, streckende uuijten zuijden noertwaerts ter Mase toe.
Noten a veranderd uit dattet. – b door een andere hand boven de regel geschreven. – c door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – d aanvankelijk verde, echter doorgehaald. – e aanvankelijk moste, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven. – f aanvankelijk lants, echter doorgehaald.
197. Pieter Willemszoen, woenende tot Raemsdonck, oudt LX jaeren, zeijdt dat hij woent int huijs alder naest die chartroijsen buijten den Berch, ende heeft altijt in Raemsdonck gewoent. Hem en geheucht nijet dat die kaden geleijt zijn aende noortzijde van Raemsdonck, maer heeft altijt daer lant geweten, sonderlinge aende Hoogen Donck, ende aen die zuijt zijde is tlant hooger geworden.
198. Die voirs. Jacob Barissen, Pieter Willemszoen, Pieter Aertszoen, Adriaen Andrieszoen ende Claes Meeuszoen, inwoenende te Raemsdonck, seggen dat zij nijet en weten waer de Brouck leijt, dan dat achter tcloester vanden cathuijsers leijt een water, twelck de Brouck heeft geweest. Seggen dat huer lant leijt ter Mazen toe ende nu mach men in eenige plaetsen beesten weijen dairmen in voirtijden nijet en plach te mogen weijden, ende zij en hebben geen aenwassen, alsoe daer gheen aenwas en is, maer alst water wech is, soe ist al lant. Seggen dat tclooster heeft den cijns inden Rijsbrouck, welcke Rijsbrouck groot is ontrent derthien weeren, ende nu lossen zij die chijns ende gebruijckena selve den Rijsbrouck. Seggen dat tclooster heeft die visscherie besuijden vanb haerc clooster ende die ambochtsheere en heeft gheen visscherie.
Noten a veranderd uit gebruijckent. – b veranderd uit vander. – c veranderd uit Haersloet.
15 mei 1523
Den XVen maii.
199. Adriaen Pieterszoen, te Berge woenende, zeijt dat hij geen lant en heeft aenden Dussen, maer hij is voecht van Jan Willem Mathijszoen, woenende inden Berge, die heeft vier gaerden in, dair thien dalve gaerde liggende int Eelant aen die Dussen aen die zuijtzijde vander Mase in Cleijn Waspijck, welcke Eelandt grooter is, ende zijn daer in geerft Geerit de Vos ende derfgenamen van Jan Geerit Segerszoen, Andries Janszoen mit zijn zoen, Merten Pieterszoen, al te Waspijck woenende. Dit landt is aen die westzijde afgeslagen wel vijftich roeden ende heeft altijt landt geweest, streckende vanden ambochte van Screvelduijn tot die Maze. Ende en besitten nijet indie Mase, die daer verlant is, noch en weet wie die Mase beheert. Seijt dat hij nijet en weet wat bescheijt die voirn. Jan Willem cum sociis heeft a van dat Eelandt dan die over groote vader van b hem getuijge heeft dat landt bij staende lande beseten. Ende wordt tgeheel Eelandt gebruijct bij Pieter Broer, woenende aen die Dussen, ende aen die zuijtzijde wastet aen, ende hij gheeft van deen gaerde drie stuvers, van dander vier stuvers naer dat tlandt breet is ende aengewassen. tLant pleech over XXV jaeren beter te zijn, bijsonder aende westzijde. Seijt dat die Heijlige Geest te Waspijck heeft daer drie gaerden die hem gegevenc zijn bij Geerit Pieter Everts, die was oom oft oudtoom vanden vader van hem comparant, ende hebben dair d voeren last beijden een jaergetijde tsjaers.
Noten a aanvankelijk mit, echter doorgehaald. – b aanvankelijk Jan, echter doorgehaald. – c aanvankelijk getuijge, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – d aanvankelijk in, echter doorgehaald.
200. Heijndrick Janssen van Gils, woenende tot Oisterhoudt, seijt dat jouffrouwe Katherijne vanden Dussen hadde tGroote Eelandt, liggende aen die Dussen aen die westzijde vander sluijs vercocht, twelck hij Heijndrick genaest heeft, ende wordt gehouden te leen vanden heere van Nassou als heere vanden huijse te Oisterhout, ende leijt onder Cleijn Waspijck, ende soude groot zijn derthien oft veerthien margen, ende is genaempt tGroote Eelandt, dair van hij ons thoende copie van eenen ouden brief, beginnende: 'Heijndrick vander Lecke', in date XIIIIC ende XIII, den XIIIIen in septembri. Seijt dattet over jaer gelde XX schilt tsjaers, maer hij comparandt heeftet dit tegenwoirdich jaer mit beesten beslegen, hij en weet nijet hoe groot dat lant nu is boven twater.
201. Jan vanden Dussen, casteleijn van Sinte Geertruijden Berge, seijt dat zijn ouders beheert hebben die visscherie van Heel, ende die weduwe van zijn broeder besit dit goet in tochte, ende hij vernemende dat zij die visscherije liet vergaen, a heeft die visscherie doen bevisschen dit jegenwoirdich jaer, ende heeftet verpachtb Adriaen van Herdincxvelt om de helft, alsoe Adriaen van Hardincxvelt eerst gehuijert hadde vanden heere van Heel, ende daer naer heeft Adriaen de Molenaer die visscherie bijden heere van Heel hun onderpacht, zoe dat Adriaen van Hardincxvelt die selve visscherie nu gehuert heeft van hem comparant, ende streckt die visscherie vanden Alm.c
Noten a aanvankelijk hij, echter doorgehaald. – b veranderd uit bepacht. – c aanvankelijk af tot, echter doorgehaald.
202. Aert de Molenaer, woenende te Berge, seijt dat Adriaen van Hardincxvelt wel zeven oft acht jaeren gehuert heeft die visscherie vanden heere van Heel ende Sinte Pieter. Lestleden heeft hij comparant de selve visscherie van tsant aff tot die Alm toe gehuert vanden heere van Heel, maer hij en heeftet nijet mogen bevisschen, overmits dat Adriaen van Hardincxvelt, woenende hier inden Berge, de selve visscherie voir dit jaer gehuert heeft vanden casteleijn ten Berge, ende midts desen en wordt die visscherie nijet bevischt alsoe zij souden liggen drie boomen, ende kijven om der heeren visscherien die zij nijet leveren en connen, ende souden die heere van Heel ende die casteleijn vanden Berge nu Sint Jansmisse coemende huere bepalinge besien, ende alsdan soude een ijegelick weten wat hij soude bevisschen. Seijt dat hij ende die maet van hem comparant hadden huer schuttinge gestelt beneden van tsandt bij die kille van Werckendam ende staken zuijtwaerder naer den Berge, ende Adriaen van Hardincxvelt quam zuijt van hem steken, ende hij comparant en wilde jegens die casteleijn nijet doen, ende hebben alsoe huer scuttinge opgenomen, verduchtende oft die voirs. casteleijn huer schuttinge soude in stucken gesmeten hebben, ende oick want Cornelis Verduijn uuijten naem vanden heere van Heel hemluijden nijet en wilde beloeven voir te staene.
203. Adriaen van Hardincxvelt, woenende te Bergen, seijt dat die vader van hem comparandt mit die van Hardincxvelt wel veertich jaeren gehuert heeft die visscherie van Heel, ende hij bleef noordt van Eemkerckea ende en quam noijt zuijt van Eemkercke. Seijt dat hij comparant vier oft vijf jaeren aen een gehuert heeft van Cornelis Verduijn uuijt die naem vanden heere van Heel die visscherije zuijt van Eemskerck tot der halver Alm toe om twintich Rijns gulden, maer alsoe die luijden voir hem comparant quamen staen ende bevisschten die visscherie, ende dat die heere van Heel hem nijet voeren en stondt, heeftet minb gedaingt ende gaf maer acht oft negen Rijns gulden. Seijt dat in dit loopende jaer heeft de selve visscherie gehuert Aert die Molenaer vanden heere van Heel oft Cornelis Verduijn. Ende hij comparant heeft die visscherie gehuert van die casteleijn vanden Berge, ende stack zuijt van Aert de Molenaers schuttinge om twee Rijns gulden ende een stooter, die hij gaf int gelach, ende dair voeren soude hij dit loopende jaer bevisschen. Hij haddec vanden casteleijn gehuert die visscherie van Heemkercke om zuijtwaert in te steken, ende Aert de Molenaer stack van tsandt zuijtwaert in, zoe dat Aert veel noortwairder stack. Seijt dat hij geloeft dat die heere van Heel van die visscherie zuijtwaert van Heemskercke noijt prouffijt gehadt en heeft, maer Cornelis Verduijn heeft hem dat verhuijert ende hij heeft die prouffijten dair van genomen.
Noten a Eem boven de regel door een andere hand veranderd uit Heen. – b aanvankelijk gading, echter doorgehaald. – c veranderd uit haddet.
204. Willem Jacobszoen die Gruijtere, woenende ten Berge, seijt dat Cornelis de Mandemaker ontrent vijftich jaeren huerde om een salm tsjaers die visscherije aen die zuijtzijde van Eemskercke, ende dat van Jan vanden Dussen, die vader vanden casteleijn, ende daer naer is die visscherie vergaen ende is gebleven onverhuert tot nu dit jaer dat Adriaen van Hardincxvelt dat gehuijert heeft. Seijt dat up dAlm, daer die boomen staen, plach die Nijeuwekerck aen dAlm te staen ende liep dAlm dair ontrent, ende men bevindt daer noch hoofden ende beenen.
205. Heijndrick Corneliszoen, deken vanden schutters vanden Berch, zeijt dat die schutters hebben die visscherie van tVerlaet, loopende in die vrijheijt vanden Berge ende aen die cathuijsers visscherie sonder die visscherie int ambocht van Raemsdonck loopt. Seijt dat die visscherie vanden cathuijsers begint aen die heijninge in Raemsdonck ende loopt zoe neffens huer landt tot inden Brouck, ende die cathuijsers hadden in voirtijden gaerne den schutters vanden Berge uuijt huerluijder visscherie gesteken, ende hebben daer om geschil gehadt, maer zijluijden vander schutterie hebben die visscherie int Verlaet behouden.
206. Die voirs. Cornelis de Mandemakere seijt dat zijn vader van Jan vanden Dussen gehuijert heeft die visscherie zuijdt van Eemskerck om XXIIII stuvers tsjaers, ende bevischte tot die Alm halff, die van Heel setteden noortwaerder a in, ende die vader van hem settede noortwaerder in vanden Alm tot die Mase in Haertswaert, dat Jan vanden Dussen toebehoirde, dair van die vader van hem dat gehuert hadde. Seijt dat Hoeckenisse leijt in Haertswaert ende houdt LXXX mergen lants, ende leijt Houckenisse daer die Mase zuijden ende noorden loopt, ende die visscherie van Houckenisse hadde in voirtijden Pieter van Slingelandt van Jan vanden Dussen doude gehuert om drie gouden gulden ende een rijd zwaert, die hij geven soude eerst alst tlandt coern droech, ende die quam voer die vader van hem comparant steken zoe dat zij die visscherie af lieten te bevisschen.
Noot a aanvankelijk up, echter doorgehaald.
207. Die prior vanden cathuijsers buijten den Berge zeijde dat zij doen bevisschen inden Brouck op huer eijgen lant, ende behouven die visscherie alsoe zij geen renten en hebben van haer lant, twelck heurluijder fondatie is, hemluijden behoirt oick toe die visscherie vanden Verlaet, twelck die schutters ten Berge doen bevisschen, zij en besitten oick geen lant dat die keijser oft zijn voirders toebehoirt heeft. Die Haersloot plach te leggen tusschen heur lant, die huer voirsaten hebben doen toe dammen in presentie vanden jonckheere van Nassou, ende en behoufden geen consent vanden grave van Hollandt, want een sloet was liggende duer huerluijder arvea ende die scepen mogen buijten om vaeren. Wij lasteden hem sdaechs volgende zijn brieven te brengen dair mede hij hem meende te behelpen.
Noot a door een andere hand boven de regel veranderd uit alme.
208. Die voirs. Willem Huijgezoen, woenende up Hardincxvelt, oudt ontrent XLVI jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij up Hardincxvelt geboeren is, maer heeft te Waspijck vijf a oft zesb jaeren gewoent naer hij twaelf jaer oudt was, ende voer daer af mit die scepen indie Hoogevaert ende dairontrent, ende uuijt dien weet dat in ende boven Besoijen in dien tijt twater wel twee boechschoten hooger ende oistwaerder was dan nu is, zoe datmen doen daer wel mit pleijten mochte vaeren, ende dat alsdoec int selve water stonden veel bosschen mit duijl ende ruijchte in allen manieren, gelijck wij zien mochten als hij getuijge mit ons de leste reijse ontrent Besoijen die Gantel op voerd, ende aen beijde zijden vanden water was slijck ende duijl, twelck te met meer aenwaste. Ende men soude doen aen die Waelwijcksche kercke duer die sloot zoe wel gevaeren hebben alsmen nu soude indie Sprancksche Sloot, ende dat indien tijt tusschen die Sprancksche Sloet ende die Mase twater aldaer wel soe wijdt was alst nu is tusschen Capelle ende den inganck vander Maze. Ende aenden inganck vander Maze tot Capelle is twater aen beijde zijden wel een boechschoet weechs meer aengewassen, ende meest aen die Capelsche zijde, dant was alst hem getuijge eerst gehoecht, want daer nijet dan slijck ende duijl en was, ende die moerene liggende buijten die Nijeuwe Strate wordden alsdoen uuijtgedolven, ende souden die luijden sulcke uuijtgedolven lant den mergen wel gegeven hebben om twee ganssen, mer het is binnen thien oft twaelf f jaeren daer naer geworden soe schoone lant als die sonne beschijnen mach, ende tselve is gebuert van tlandt liggende tusschen die Oude Wech ende die Nijeuwe Straete, nu liggende ter Capelle. Seijt dat ten eersten dat die moer uuijten lande gedolven is, zoe wast in tselve landt elst ende rijs van selfs, twelck maeckt hardt lant, ende als die vloet dairop compt, soe blijft tslijck daerop staende ende wordt alsoe goet lant. Seijt dat aen die zijde vander Maze tlandt soe zeer nijet en is aengewassen alst is aen die g zuijt zijde, ende geheucht hem wel dat tlandt inde Mase, daer men vaert naer Douveren, altijt hert lant geweest is, maer nijet soe hooch alst nu is, ijmmers tis binnen tgeheugen van hem getuijge wel een halff tonne gehoicht. Seijt dat daer die Mase comende van Huesden loopt int breede water, zoe is die selve Mase aen die westzijde, zoe lange als hem getuijge geheucht, altijt verlandt geweest, te weten in Haechoirt ende achter dInlage ende soe lancs Meeuwen ende Dussen en is die Mase nijet dan een duijlsloot geweest. Seijt dat tlandt tot Waspijck, binnen tgeheugen van hem getuijge, nijet zeer gelenct oft aengewassen en is, maer als die moeren uuijtgedolven zijn geweest, is tlandt daer weder gehoecht ende gebetert als hij hier voeren geseijt heeft van tlandt in Capelle. Seijt dat op den houck ende cante vanden watere vande Waspijcse Kerck Vaert aen die westzijde leijt noch tkerckhof vande oude kercke van Waspijck, daer hij getuijge wel hondert werven zijn scepen aen gemeert heeft, ende heeft altijt h hart lant geweest, maer ten is nijet zoe hoech geweest. Seijt dat aen die Dussen, zuijt van Broeders huijs, heeft altijt hardt landt geweest, soe lange als hem getuijge geheucht, zoe datmen daerop heeft mogen saijen, maer het wordt altijt hooger. Seijt dat noordti waerts van Broers huijs tot aen den dijck vanden Dussen geheucht hem getuijge dattet vlack water is geweest ende geen aenwas, twelck nu zoe zeer aengewassen is j datmen de sluijs sloot daer staende wel meer dan hondert roeden verde diepen moet midts dattet daer alsoe verlant. Seijt dat hij getuijge dair over altijt gesien heeft eenige werfkens, deen groot, dander cleijn, daer twater alsdoen tusschen liep, die nu wel gebreedt zijn aen een gewassen, ende indien recht nae redene gaen soude, soe soude hij getuijge mit zijn consorten dair oick lant hebben up een werf daer die willige boomen staen. Seijt dat hem geheucht dat ontrent XXVIII oft XXX jaeren aen die zuijtwestzijde vanden Backersse Kil geen aenwassen en waeren mit groente bewassen, maer daer lach wel cael sants ende is nu schoen griente. Ende insgelijcx dat vanden Werckensche kerck lancx den dijck tot aen die kille die uuijt Backers Kille oistwaerder naer den dijck loopt water, slijck ende sant was, twelck nu achter verlandt is, ende dat zuijt van die kille al sant, slijck ende duijl geweest is, twelck nu schoen grienten zijn. Seijt dat tusschen die voirs. killen ende Werckendamsche kercke veel andere diepe killen geweest zijn, dairmen mit turf pleijten ende water schuijten in plach te comen tot aen dat kerckhof toe, daermen den turf plach op te doen, welcke killen nu al verlant zijn zoe datmen daer nu een sloot gedolven heeft, ende heeft hij getuijge daer mit turff wel in geweest. Seijt dat hem gehuecht dat zekeren tijdt geleden beneden den dijck van Werckendam, die doen wel thien roeden teijnden tvrouwen huijsken op den dijck staende langer was dan die nu is, liep een diepe kille oist op wel XV, XVI ende tot som steden wel twintich roeden vanden dijck, ende achter thuijs vanden ambochtsheere ende dat kerckhoff ende achter die Kerckgrient ende quam soe loepen inden Kerckwiel, liggende neffens die kercke, ende heeft hij getuijge daer duer wel thien werven gevaeren mit water schuijten ende turf pleijten, ende loste zijn turf aen tkerckhof of indie wiel, welcke wiel oick toegewassen is, ende is die helft cleijnder ende ondieper dan hij getuijge hem wel gekent heeft. Seijt dat hij getuijge dicwils heeft hooren seggen dat over die zuijtzijde vander voirs. kille in voirtijden geen aenwas geweest en is, maer en gehuecht hem getuijge tselve nijet. Dan heucht hem wel dat tusschen de Backers Kille ende den voirs. dijck tlandt ende griente nijet vierendeel soe groot en was alst nu is. Seijt dat hem geheucht van dat hij acht oft negen jaeren oudt geweest is dat die waerden, liggende aen die zuijtzijde vander Merwede als den Oude Wiel, Jonge Jans Waert, tMiddeltrompken alias Aert de Botten Waertken ende Aert de Loijen Bosch het derdendeel vander helft soe groot nijet en waeren als die nu zijn, ende zijn veel aen die zuijtwest zijde aengewassen, ijmmers geheucht hem getuijge dat tMiddeltrompken nijet en was, ende dat tusschen Jonge Jans Waert ende Aert Loijen Bosch maer een kille en was daer tMiddel Trompken nu in gewassen is. Gehuecht hem oick dat Jonge Jans Waert boven een mergen lants nijet groot en was, ende dat die Oude Wiel geen boechschoet groot en was, eensdeels bewassen mit bramen, twelck nu schoen lant is. Ende Aert die Loijen Bosch en pleech soe breedt nijet te zijn, men soude die wel mit eenen boech schote over geschoten hebben, ende men soude die nu met drie boechschoten nijet over schieten, ende wast oick aen die westzijde inde lenckte. Seijt dat hij getuijge wel gesien heeft dat die Segeworp niet dan bloodt sandt en was, ende datter nijet op en waste, ende is nu schoone grient, toebehoirende meester Andries van Harchem, dair van hem deen helft, als die houbaer is, waerdich is wel acht oft thien ponden grooten Vlaems, ende is houbaer somtijts ten twee jaeren, somtijds ten drie jaeren, ende somwijlen telcke jaere alsmen daer bandt of maect. Ende leijt die Zegeworp aen die noortzijde vanden dijcke zeer diep noordt indie Merwede, ende huecht hem getuijge dattet sandt vanden Segeworp somwijlen zoe zeer afgespoelt was dat die visschers die sege nau en conden dair up trecken. Seijt dat hij wel heeft hooren zeggen dat het diep vander Merwede liep aenden dijck daer die Peerboom nu staet, ende liep tusschen den dijck ende die Peluwe, twelck is daer die herberge nu staet, ende geheucht hem dat tusschen den Peerboom ende die herberge groot vlack water lach, datmen mit eenen boechschoet nijet over en soude hebben connen schieten, daermen mit schuijten op thoich water wel duer voer, twelck nu hoich lant is, dan daer leijt een deel mit riet bewassen, daermen nochtans up een laech water droechs voets wel duer mach gaen van die herberge tot den Peerboom. Seijt dat hem gehuecht dat tusschen die waert, daer die voirs. herberge genaempt die Peluwe staet ende de Middelwaert een groot breet diep was dairmen mit schuijten duer voer, ende was breedt wel een boech schoet weechs, ende heeft wel gehoirt vanden ouders dat aen die zuijtzijde vander Middelwaert was dat gerechte diep. Seijt dat hem gehuecht dat het Cortambocht verscheijden was vanden Peerboom mit een water dairmen mit schuijten duer mochte vaeren, twelck nu aengewassen is, ende in voirtijden plach den dijck te loopen vanden Peerboom tot up dat Cortambocht.
Noten a aanvankelijk zes, echter doorgehaald. – b aanvankelijk zeven, echter doorgehaald. – c veranderd uit alsdoen. – d veranderd uit voeren. – e aanvankelijk meren, echter doorgehaald. – f aanvankelijk dagen, echter doorgehaald. – g aanvankelijk zijde, echter doorgehaald. – h aanvankelijk had, echter doorgehaald. – i noordt veranderd uit noorder. – j aanvankelijk zoe, echter doorgehaald.
16 mei 1523
Den XVIen maii.
209. Barbara van Bochem, jouffrouwe vander Dussen, weduwe wijlen Floris vanden Dussen, seijt dat in voirtijden jouffrouwe Odeliea vander Merwede te leen gegeven heeft die uuijterwaert alias tEelandt, streckende lancx die Oudeb Mase ende aen die zuijtzijde vander Mase, welck leen namaels quijtgeschouden is ende is te leen gehouden vanden grave van Hollandt, ende zulcx ist gecomen aen Floris van Dussen, hueren man, daer van zij goet bescheijt ende brieven heeft dair van zij ons copie presenteert te thoenen. Seijt dat desen uuijterlandt sichtent zekeren tijdt herwaerts wel vier oft vijf mergen afgeslagen is, ende anders heeft altijt soe groot ende meerder boven watere geweest dant nu is. Seijt dat haer verlijt houdt vander visscherije van Hairtswaert, ende zij en weet die limiten nijet, dan thoende ons een certifficatie dat Cornelis Verduijn mit die visscherie van Heel altijt hooger ende naerder gecomen is. Seijt dat zij vander visscherie van Munsterkerck geen oft luttel prouffijts gehadt heeft. Zij thoende oick een certifficatie van Sinte Geertruijden Berch onlancx gemaict, ende zeijde dat die certificatie inhoudt die limiten vander visscherie van Hairtswaert, die oude Cornelis de Mandemakere over vijftich jaeren gehuert hadde. Seijde dat die verdroechde Mase en draecht geen twee mergen, ende indien zij daer nijet in gerechticht en is, wil dair in doen dat reden is ende en wil daerom nijet pleijten. Seijt dat tsandt, liggende over in twater, haer nijet toe en behoirt, maer zij moet dat hueren van Philips Boijezoen te Waspijck cum sociis om dat zij zeggen dat tselve landt compt aen huer uuijterdijck ende souden dat al bedorven, zoe huert zijt om ontrent XXX stuvers tsjaers, ende huer man plach dat te hueren om vier oft vijff gansen tsjaers, zij en pretendeert daer gheen vissscherie te hebben. Seijt dat zij mit huer broeder heeft noch zes mergen, soe water soe landt, bij Broeders huijs, die de oude Jan van Dussen, haer mans vaederc, gecocht heeft, zij sal ons die voirs. brieven ofte copie daer van besorgen binnen drie weken. Seijt dat die hofstede van Wijffliet mit zijn toebehoiren gehouden wordt vanden huijse te Dussen te leene, ende die jouffrouwe van Wijffliet zeijde dat huer brieven verloren waeren, ende begeerde datmen haer brieven soude vermaken, ende datmen daer meer in soude setten, twelck de schout van haer comparante gedaen heeft sonder haeren wete, ende naemaels heeft de selve jouffrouwe van Wijffliet van haer noch begeert dat zij haer died brieven noch breeder geven soude, twelck zij nijet en heeft willen doen, ende presenteert haer oude register te thoonen oft copie daer van te geven.
Noten a door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – b aanvankelijk ande, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – c aanvankelijk broeder, echter doorgehaald. – d boven de regel.
210. Jan Pieterssen, woenende ande Dussen, seijt dat hij heeft zekere landt liggende buijten sdijcx inde Corne aende Dussen, ende en weet nijet hoe groot dat is dan het leijt aen die Laer Stoop oft Laer Steech, ende meester Everaert leijt west van hem, alsoe hij aenvaert tlandt dat die kerck vana Munsterkerck toebehoirt. Seijt dat oest aen hem leijt Jan mitten honden kinderen, daer van deen genaempt is Adriaen, woenende tot Worchum, hij heeft dit lant gecocht van Heijndrick Jan Laems ende andere voichden vanden kinderen van Dirick Heijmanssen voer vierdalve mergen binnen sdijcx, blijckendeb bijden brieve in date XVC X, up Sinte Mathijs dach, ende zeijt dat dit landt werdt uuijtgesteken, want men daer mede den dijck maecte, ende en heeft daer geen prouffijt af dan tjaer voirleden heeft hij daer van gemaijt twee voeder quaet lies, hoij, ende en weet nijet hoe groot dit landt is buijtens dijcx, ende die brief luijdt van III½ mergen binnen ende buijten sdijcx zoe verde als die vercoopers daer in gerechticht waeren, twelck zij hem comparant zeijden te wesen tot den Lande van Althenae. Seijt dat indien hij van quaet hadde geweten, hij soudet wel bet inden brieven hebben doen verclaeren. Seijt dat in dit landt heeftc hijd ontrent anderhalf hondert oft twee hondert pooten geset geleden ontrent twee oft drie jaer, ende en heefter noch geen prouffijt af gehadt, ende hij cochte het binnenste landt overmidts dat buijtenste, wantet goet te zien was ten tijde als hijt cochte dattet buijten sdijcx corts goet landt worden soude. Wij hebben hem gelast zijn handen hier van te houden ende den keijser dairmede te laeten bewairden, hij zeijt dat hij daerom nijet pleijten en wil, nochtans dunct hem dat hij recht heeft int selve landt tot zoe verde als die limiten strecken.
Noten a veranderd uit tot van. – b door een andere hand boven de regel geschreven. – c veranderd uit heeftet. – d door een andere hand in de rechtermarge geschreven.
211. Aert de Bot sal hebben tMiddeltrompken ende dat Sulleconsse goet ten eijnde toe mit die rietbosschen mit den aenwas, hij sal geven tsjaers zes Rijns gulden maer en sal maer twee Rijns gulden geven in gelde, ende die ander vier Rijns gulden sal hij verdienen mits toesicht nemende aende anderen goeden die de keijser daer heeft bij afstandt gedaen van diversche persoonen, indien die oft andere dairop snijden, ende sal dese huijere dueren den tijt van zes jaeren, daer van Kersmisse naestcomende sal teerste jaer wesen.
212. Jan Maessen, woenende inden Dussen, seijt dat hij mit zijn broeders heeft een vierendeel indie helft in die Goede Poerte, ende Hubert Herperssen, Thijs Eemanssen ende Pieter Mathijssen, al tAlmkerck woenende, zijn daer oick in gelandt, hij en heefter noijt veel af gehadt dan hij ende zijn broeders zijnder voir twee beesten op geschaert. Wij zeijden hem dat wij Hubert Herperssen gelast hadden zijn handen vanden lande te trecken, ende wilde hij gehoert zijn in justicie, men soude hem dach beteijckenen. Hubrecht hadde uuijtstel begeert omme ons antwoirde te bringen. Indien hij Jan Maessen oick dach van rechte begeerde, men soude hem die beteijckenen, hij verclairde dat hij doen sal dat Hubert Herperssen doet, windt Hubert, hij sal mede winnen, verliest Hubert met rechte oft gevoege, hij sal mede verliesen, ende hij sal zijn beesten dair van houden tot mit rechte oft mit gevoege gesleten is oft Hubert zijn deel in dat landt behouden sal dan nijet. a
Noot a hieronder door een andere hand: Hier van is sententie gegeven bijden Hove van Hollant anno XVC XXV den lesten februarii.
213. Jan Boije Willemssen, woenende tAlmkerck, ende Jan Adriaenssen, woenende te Worchom, seggen dat hemluijden toebehoirt Boijen Grient, en weten nijet in wat heerlicheijt dat leijt, ende is die grient ontrent een mergen oft anderhalff mergen groot mit grient bewassen, ende soude groot zijn een houve lants van XIIII oft XV mergen groot, loopende vande rijviere vanden Alm tot die Laere toe, en hebben hier geen brieven af, maer zijn die brieven hun genomen int innemen van Worchum, ende ten staende lande is dit landt geweest een hofstadt ende sichtent altijt landt, bijsonder die principael hoechte daer die grient up staet, zoe groot ende grooter als die nu is, ende zij en onderwinden hem van vogelrie oft visscherije nijet, zij hebben van dit landt somtijts vijf of zes stuvers tsjaers gehadt, ende nu hebben tprouffijt vanden geheele grient alsmen die alle vier jaeren of houdt ontrent een pont Vlaems. Seijt Jan Adriaenssen voirs. dat hem van zijns huijsvrouwe wegen mit Aert Janssen tAlmkercke toebehoirt tOuwe Veer, ende hebben huerluijder ouders daer up gewoent ten staende lande, ende plach een veer te zijn daermen over die Alm voer, ende plach dAlm te loopen tusschen Boijen Grient ende tOude Veer, Boijen Grient blijvende aen die zuijtzijde ende tOude Veer liggende aen die noort zijde, ende gedenct hem Jan Boijen dat tusschen beijden een diepte lach datmen mit geen boomen gronden en mochte, ende soude hij Jan Adriaenssen daer hebben XIII mergen, daer van die zeven mergen zijn leen gehouden vanden heere van Brederoede, hij en weet nijet in wat heerlicheijt dat Oude Veer leijt. Seijt dat hij nijet en weet hoe veel lants Aert Janssen voirs. daer heeft. Hij Jan Adriaenszoen en heeft oick geen brieven vanden voirs. lande in tOude Veer alsoe die in Worchom zijn genomen, ende hij heeft geweest om die zeven mergen vanden heere van Brederoede te verheffen, maer men wilde hem geen brieven geven eer hij verclairde in wat heerlicheijt dat lant lach. Seijt dat Aert Janssen gebruijct tlandt zuijtwaert van hem, ende tlandt van hem comparant leijt noort daer aen ende aen die noortzijde vanden willigen boom die daer staet. Ende en weet nijet wije west oft oist van hem leijt. Seijt dat den geheelen werf van tOude Veer groot is boven water ontrent acht mergen lants, ende hij Jan heeft van zijn deel een Philippus voer die weije ende vogelrije, hij en onderwint hem van geen visscherije. Adriaen Floriszoen aende Ganswijck tAlmkerck heeft van hem gehuert die weije ende vogelrie. Seggen dat dAlm binnen sdijcx breedt is ontrent drie roeden, ende gelooven dat die buijten sdijcx zoe wijt is. Seggen dat aen Boijen Grient zuijtwest leijt Loij Ockerssen Weer alias Heijman de Mommers Weer, streckende zuijt op naede Laer ende leijt aende zuijtzijde vanden Alm. Seggen dat zij geen brieven en hebben van aenwassen, ende dat huer ouders tlant gehouden hebben ende gedijckt, soe lange als zij mochten. Ghevraecht wije huer ouders ten staende lande waeren, zeggen dat zij die nijet en weten dan dat Jan Boije up Boijen Grient gewoent heeft, zij en weten nijet hoe breedt dat elck vanden voirs. weeren als Boijen Grient ende tOude Veer is. Seggen dat zij besitten huer ouders landt, ende en doen nijet als andere die brieven thoenen van landt ende en weten nijet op twee mijlen daer tlant gelegen is. Zij begeren datmen hem laeten wil Boijen Grient, soe groot alst dat bepoit geweest is over XL, L ende LX jaeren. Roerende dat Oude Veer men heeft hem dach geset ten eersten dage naer Sint Jacob ende bevoelen zijn handen vanden lande te houden. Ende roerende Boijen Grient es den voirn. persoonen simpelick dach gestelt een maent nae Pinxsteren, alle dingen blijvende in state alst nu is.
214. Aert Janssen, woenende tAlmkerck, zeijt dat hij heeft twaelf mergen lants liggende up tOude Veer aen die zuijtzijde vanden willige daer staende. Hij en weet nijet hoe groot dat tlandt is boven water. Hij geloeft dattet leijt in Muijlkerck. Jan Adriaenssen voirs. leijt naerder den dijck aen die zijde van hem comparant. Hij verhuijertet Adriaen Florissen om te bevoegelen, ende alst landt gehoijt is geweest, zoe heeft hij gewetena tot twee oft drie werven dattet hoij wech vloijde, ende heeft nu alle jaere XXIIII eijntvoegelen van huijere. Zijn brieven zijn binnen tsjaers gebrant tot Almkerck. Hij meent dat hij hebben sal tguent dat aen zijn landt aengewassen is ende noch aenwassen sal tot hij die groote van zijnen landt heeft. Hem is dach beteijckent van maendage in drie weken, tgoet blijvende in handen vanden keijser tot anders geordonneert zij.
Noten a veranderd uit geweijen. – b hieronder door een andere hand: Hiervan is sententie gegeven tot prouffijte vanden keiser in date den lesten februarii anno XVC XXV stilo curiae.
215. Adriaen Janssen, woenende te Worchom, seijt dat hij mit Cornelis Jan Diricszoen mitten honden weduwe, zijn moeder, heeft zekere landt liggende inden Dussen van binnen sdijcx, streckende buijten sdijckx groet zes mergen ende een hont, die een Dirick Heijmanszoen den vader van hem comparant vercocht heeft, blijckende bijde brieve die hij ons dair van thoende in date XVC een, den thiensten dach in octobri. De selve brief inhoudende van zes mergen een hont, ende voirt alsoe groot ende cleijn als daer gelegen is aen die westzijde Dirick Heijmanssen ende aen die oistzijde Roeloff Willemszoen Hoeffken, streckende vander wateringe af noordtwaert tot den Lande van Althenae. Seijt dat dit lant groot is binnen sdijcx twee mergen ende twee hont, ende soude buijten sdijcx groot zijn ontrent vier mergen, liggende inden Corn, ende van tlandt buijten sdijcx en heeft hij nijet veel prouffijts gehadt, hij macher somwijlen een calff op laeten loopen, ende men schieter te veel plaetsen over de knije in, ende leijt in Muijlkerck Ambocht ende is buijten sdijcx bij nae al boven water, daer lijs op wast, datmen daer beesten op mach weijden. Wij hebben hem bevoelen zijn handen vanden lande buijten sdijcx te houden, wil hij pretenderen recht dair in te hebben, men soude hem dach beteijckenen, tgoet blijvende in handen vanden keijser duerende tproces, ende heeft die duerwairder hem dach beteijckent van dijnsdage in zes weken, midts dat hij soe lange dach begeerde.
216. Floris Diricszoen, woenende up Ganswijck in Almkerck, seijt dat hij buijten sdijcx aenden Dussen geen lant en heeft dat hij kent, maer hij souder noch landt hebben, wist hijt te vinden.
217. Ocker Loije, woenende te Meeuwen, seijt gerecht te zijn aen een weer genaempt Heijman de Mommersweer, oist van hun leijt Jan Boijen Grient ende west leijt een werf die Non Vales bruijct. Op zijn lant wast riet ende duijl groot ontrent drie hont lants, hij en heeft geen brieven, hij en weet nijet oft leijt in Muijlkerck oft Monsterkerck, hij heeft XIIII oft XV stuvers tsjaers vander huijere gehadt. Zeijt dat Jan Gieliszoen, zijn stiefvader, die helft dair in heeft, ende hij ende zijn broeders die weder helft. Wij hebben hem gelast zijn handen vanden landen te trecken. Wilde hij dach van rechte hebben, men soude hem eenen geven. Hij zeijde hij en wilde nijet pleijten.
218. Jan Corneliszoen Heuck, woenende tAlmkerck, seijt dat hij mit zijn broeder landt heeft int ambocht van Werckendam inden Oude Wiel, groot XII mergen, zijn broeder snijter tsjaers vijf of zes vimmen riets aff, ende is groot ontrent ander half mergen boven twater. Noch heeft hij mit zijn broeder ende zusters kinderen, wel tot twintich toe in getaele, int oisteijnde vanden Oude Wiel gemeijn mit Clauwert a ontrent vier roeden, hij en heeft hier van geen brieven, ende en hebben noijntb daer prouffijt af gehadt. Noch hebben zij int ambocht van Houweninge dat Zijlweer. Noch die helft in veerthien mergen in Jonge Jans Waert gemeen mit Pier Heijndricszoens kinderen tot Dordrecht, alsoe zijn oude vader van Pieter Heijndricszoens kinderen oude vader gecocht heeft, Pier Heijndricszoen kinderen hebben die brieven daer af. Noch heeft hij mit zijn broeders zekere landt, geheeten de Ront West, hij en weet hoe groet het is, ende leijt in Houweninge. Noch inc Bouwens Kille, maer is te vreden van dese twee leste stucken lants nijet te hebben, alsoe hij hier van geen betoech en heeft, vanden voirs. veerthien mergen liggende in Werckendam heeft hij brieven vanden ambochtsheere, die tlandt ingewonnen hadde overmidts de cijs nijet betaelt. Ende waeren die brieven van jonger date. Hij zeijde dat zijn ouders op dat lant geboeren waeren, ende hij haddet gelost vanden ambochtsheere. Wij hebben hem gelast zijn handen vanden voirs. landen te houden ende hem een dach van rechte te stellen, die hem beteijckent is bijden duerwairder een maent nae Pinxteren. Hij zeijt dat hij om zijn deel in geen recht wesen en wil jegens die keijser, ende hij sal hem binnen middelen tijde beraeden.
Noten a aanvankelijk gemeen, echter doorgehaald. – b aldus voor noijt. – c door een andere hand in de rechtermarge geschreven.
17 mei 1523
Den XVIIen maii.
219. Cornelis Thoniszoen, kerckmeester tot Sinte Geertruijden Berge, seijt dat hij, als getrout hebbende die dochtere van Jan Buijs tot Raemsdonck, mit Machtelt Jan Buissen weduwe, Jan, Geerit ende Jacob Buijs, gebroeders woenende in Raemsdonck, hebben tsamen zekere landt liggende in Monsterkerck bij Broeders huijs, die dat van hemluijden huijert, ende hij en a weet wat hij daer voer geeft noch waer tlandt eijndt oft scheijt dan het leijt al boven twater ende zij mogen daerop weijden twee schaerbeesten. Seijde dat die voirs. weduwe ende gebroeders, woenende te Raemsdonck, ons van dit landt geseijt hadden ende dat hij die brieven dair van gevonden hadde die hij ons thoende, deen inhoudende dat Willem die Woent vercocht heeft Jacob Buijs Geeritszoen tot behouff Aleijden, zijnder moeder, Gerijt Buijssen weduwe, een vierendeel in elf hont lants in Monsterkerck, gelegen tusschen Everdeijs Wouterssen landt van Gheenderen op die een zijde ende tusschen Pieter de Raedt Janszoen lant op die andere zijde, streckende vander halver Middelt tot der Dussen toe, in date smaendaechs naer Beloecken Paesschen anno XIIIIC ende zesse. Die andere brief was inhoudende dat Willem van Wendelnisse Gilliszoen verlijt hadde tot eenen onbesterffelijcken erfleen derdalf mergen lants mit huijse, hoeveninge ende zijn toebehoiren, daer Jan de Raede Janszoen nu in woent, alsoe groot ende cleijne als die gelegen zijn in Monsterkerck, streckende vanden Dussen ter halver Middelt toe, Jan de Raet Pieterszoen gelegen oistwaerts ende Jan de Raet selve westwaerts, in date XIIIC LXXI, smaendaechs nae Sinte Mertens. Maer oft dit landt sichtent verheven is en weet hij nijet. Seijt dat hij heeft hooren zeggen dat zijn huijsvrouwe Heerken oick landt hadde in Raemsdonck tot aen die Mase liggende jegens over tvoirs. landt aenden Dussen, sonder dat hij dair van ander bescheijt wiste.
Noot a aanvankelijk wet, echter doorgehaald.
220. Ten selven dage zijn wij, commissarijsen, vanden Berghe gereijst lancx die Brabantsche zijde naer tlandt van Strijen, ende zeijde ons Jan Willem Noort, ons scipper, dat alle die visscherien liggende aen die zuijtzijde vander Maze verhuijert wordden van wegen des heeren van Nassouwe, ende dat daer nijemant op zijn eijgen lant en visschede.
19 mei 1523
In Dordrecht, den XIXen maii.
221. Maerten Dammassen, poortere van Dordrecht, woenende buijten die Vuijlpoirte, oudt ontrent LXV jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij hem altijt geneert heeft mit visschen in Cruijskerck Ambocht ende int ambocht vander Mijl ende dair ontrent. Seijt dat hij cum sociis die visscherie van Cruijskerck gehuert heeft tegens die van Sinte Pieters tUuijtrecht, ende duerdt die huijere noch twaelf jaeren om vijftien Rijns gulden tsjaers, ende streckt die visscherije vanden kerckhove vana Cruijskerck, diemen noch int water zien mach, ende loopt oist up tot der Mase ende zuijtwestwaert op tot Leijder Ambocht, twelck oick leijt op die Mase. Hij heeft oick in voirtijden van Pieter Schaert gehuijert die visscherije van Wieldrecht, twelck is over die Mase, maer hij en mochtet nijet gebruijcken, alsoe Pieter Schaert die bepalinge nijet en conste thoonen, ende zij worden belet bij die vander Swaluwe, ende die visscherie b wordt nuc bevischt uuijten name vanden heere van Nassou mit die andere visscherien aen die zuijt zijde vander Maze tot Sinte Geetruijden Berge. Seijt dat die visscherie vander Dubbelt verhuijert wordt voer die helft bijden heeren van Utrecht voirs., ende loopt die Dubbelt deur tgors liggende aen die westzijde van Dordrecht, ende zoe duer die Dubbeldam, liggende vast aen Dordrecht, ende scheijt die jurisdictie van Dordrecht, ende compt uuijten oisten van Cruijskerck, alsoe dat kerckhof van Cruijskerck staet aen die Dubbelt. Seijt dat Seger Janszoen, woenende tAlblas, plach te verhuijeren die visscherie van Cruijskercke ende halff die Dubbelt, ende zijn erfgenamen hebben die vercocht heere Thielman Jacobssen, die dat weder vercocht heeft den voirs. van Sinte Pieters tUtrecht. Seijt dat hij getuijge cum sociis mede huijerend die visscherie van Heer Gheemans Poldre, liggende int oude landt van Cruijskerck bijder Maze, ende compt al in een huijere vander visscherie vanden ambochte van Cruijskercke. Seijt dat hij cum sociis mede huijert die visscherie vanden ambochte vander Mijl, liggende hier aende stadt van Dordrecht ende loopt westwaert uuijt naer Pitterse Houck, zuijt daer van leijt Leerf Ambocht ende plach te wesen een prochie genaempt Mijlkercke, die stont up tuuijterste int westeijnde vanden ambochte tegens die linde over tegens die hooftkens. Seijt dat Heer Geemans Poldre leijt oist van Cruijskercke. Seijt dat die visscherie van Cruijskerck loopt aen die Mase, ende en weet nijet oft zij oick gehuijert hebben half de Mase. Seijt dat te bruijne cruijs plach die heerlijckheijtg van Dordrecht te scheijden, ende leijt aen die Dubbeldam aenh die zuijtwestzijde van Dordrecht. Seijt dat die visscherie vander Crabbe ende die Springer liggen inden ambochte vander Mijl, ende dambochtsheere verhuijert die Avelingen ibinnens dijcks ende buijtens dijckx, ende dati in drie deelen, als die Opper Avelinge mitter Mijl tot Dubbeldam gelt twee pont grooten tsjaers ende huert Cornelis Huijgezoen, ende die Springer heeft hij getuijge in huijere om vijf pont, ende dit al vande weduwe van Willem Janssen Reijerszoen, genoempt Marie, ende die derde visscherie vander Mijl is die visscherie aende Blanckaert, wordt gehuijert bij Adriaen Apers cum sociis vande voirs. weduwe om XX stuvers grooten, nae zijn beste weten, ende dese Avelinge loopen lancx der Merwede. Seijt dat tusschen de Merwede ende dAvelinge heeft geloopen den dijck die van Dordrecht liep tot Pitters Houckj. Seijt dat die visscherie genoempt die Crabbe oick gelegen is int ambocht vander Mijl, ende wordt bevischt bij Sijmon Pieters ende Adriaen Aperssen, ende hemk getuijge uuijt crachte van een sentencie ende bevisschen al tsamen. Noch leijt een visscherie int ambocht vander Mijl genoempt dat Kijffwater, ende noch een visscherie van vijf fuijcken liggende van Leerambocht noortwaert in, ende wordt gehuijert bij Jacob Willemszoen, olijslager buijten die Vuijlpoirte, cum sociis, ende liggen beijde die visscherien aen malcanderen, ende en werden jegens die ambochtsheere nijet verhuijert, maer deen verhuijert twee mergen, dander drie mergen als Sijmon Pieterszoen die mede vischt, ende mogen tsjaers gelden een pondt grooten.
Noten a aanvankelijk tot, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – b aanvankelijk nu, echter doorgehaald. – c door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – d veranderd uit huijerden. – e veranderd uit Pieters. – f veranderd uit Heer. – g door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – h aanvankelijk nae, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – i-i door een andere hand boven de regel geschreven. – j door een andere hand veranderd uit Hout (?). – k veranderd uit hij.
222. Cornelis Jacobssen, poirter woenende buijten die Vuijlpoirte tot Dordrecht, oudt ontrent LVII jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij hem altijt geneert heeft mit visschen ende is geboeren up Craijesteijnen Kil, die binnen zijn gehuegen aen doostzijde vander sloote afgeslagen is wel drie booch schoten weechs ende wast nu aen die westzijde aen. Seijt dat hij nijet en weet vander visscherie van Alleusea. Seijt dat hij van Willem Jan Reijerszoen acht oft negen jaeren gehuijert heeft een visscherie int ambocht vander Mijl, liggende voer die gaten, ende streckt vander vrijheijt vander stede tot bijcans aen Pitters Houck een stuck west vanden hoofden tot Mijlkerck toe int water, ende is een visscherije genoempt die Springer, die hij huijert mitten voirgenoemde getuijge om vijf gulden tsjaers ende een salm, ende Cornelis Huijge mit Sijmon Pieterszoen huijeren dAvelinge mitter Mijl om acht pont tsjaers, welcke visscherije nijet verder en streckt dan tgors liggende buijten die stede. Die visscherie vanden Blanckaert huijert Adriaen Apers van Jonge Jan Willem Reijerszoen. Seijt dat Sijmon Pieterszoen heeft een visscherije van tKijfwater mit zijn drien, ende visschen op huer eijgen arff als zij zeggen. Seijt dat daer aen leijt een visscherie genaempt Wil Dekens Water, liggende tusschen tKijfwater ende Leerambocht, wordt gehuijert bij Jacob Willemssen vanden voirs. Jan Willemsen, ambochtsheere. Seijt dat die visscherie van Leerambocht bevischt wordt bij Aert Aperssen cum sociis, ende wordt verhuijert van een jonge geselle binnen Dordrecht dienende mit meester Floris Oem, wijens naem hij nijet en kent, ende dat om drie Philippus gulden, naer zijn beste weten, ende oist ende noert daer aen streckt tambocht vander Mijl, zuijtoist leijt die visscherie genaempt die Crabbe. Seijt dat hij mit zijn medegesellen huijert die visscherije van Cruijskercke vanden heere van Utrecht om veerthien Rijns gulden den hoop, ende bevisschent onder hem twaelven in getaele, ende leijt die visscherije een halve mijle vander stede van Dort naer Zevenbergen toe, ende steken zuijt af vander Dubbelt ende compt mit dat een eijnde tot halff die Mase, die daer soe droech is alst tvelt, ende streckt oist ende west, hij en kent die bepalinge van dat oisteijnde nijet dan die huijerlingen vanden heere van Merweden steken van thuijs te Merwede oist van hemluijden tot die Graeff. Seijt dat die Dubbelt plach een water te zijn vanden oisten af comende daer sluijsen in lagen, ende plach west vander stadt van Dordrecht te loopen deur tgors daer die jurisdictie vander stadt eijnde, ende liep soe in die Merwede. Seijt dat Leerambocht leijt ten halven wege tusschen die Mase ende die Mijl. Seijt dat die kercke van Cruijskercke heeft gelegen ten halve lande tussschen Dordrecht ende die Mase, ende aen die Maze plach te leggen dat oude landt ende Heer Geemans Poldre, als hij heeft hooren seggen. Seijt dat int oude landt leijt een camer genaempt Pop Heijnen Camere. Seijt dat die Dubbelt heeft geloopen aen die noort zijde van Cruijskercke ende van daer noertwest tot Dubbeldam, ende plagen die turff scepen daer duer te comen bij Dordrecht duer een steenen brugge, als hij heeft hooren zeggen. Seijt dat die visscherije vanden Dubbelt nu nijet verhuijert en wordt, wantet alle getijde droech leijt, maer hij getuijge heeft over zestien jaeren die visscherie gehuert van die van Sinte Pieters tUtrecht mit die visscherie van Cruijskerck. Seijt dat bij staende lande liep b een dijck van Dordrecht tot Pittershouck.
Noten a de tweede letter veranderd uit een andere letter. – b aanvankelijk leijt, echter doorgehaald.
223. Cornelis Huijge, poirter woenende buijten die Vuijlpoirte te Dordrecht, oudt ontrent LX jaeren, seijt bij zijnen eedt dat hij altijt hem geneert heeft mit visschen, ende heeft nu gehuert van Jan Willem Reijerszoen dat een water in Mijl Ambocht mit Sijmon Pieterszoen, ende geven tsjaers XLII Rijns gulden ende een salm, ende is zijn gehuerde visscherie genaempt de Mijl ende de Avelinge, ende streckt Mijl Ambocht vanden Dubbeldam tot Mijlkerck, die onder twater leijt, ende zuijt dair van leijt Leerambocht naer tlandt van Strijen. Seijt dat hij getuijge heeft die visscherije in die Crabbe in Mijl Ambocht ende vischt in zijn eijgen water, ende insgelijcx Sijmon Pieterssen, Marten Dammassen ende Ham Aertszoen ende Adriaen Pauwelszoen huijeren die visscherie van andere die daer lant hebben, ende is hierom proces geweest, ende zij hebbent gewonnen tegens wijlen Jan Theuszoen. Noch leijt daerontrent een visscherie, genaempt dat Kijfwater, daer Sijmon Pieterssen eijgen water in heeft, ende andere huijerent, te weten Theus Aperszoen ende Jacob Willemszoen olijslager, ende visschen bij buerte, die een dat een jaer, dander dat ander jaer. Seijt dat die visscherie van Leerambocht, daeraen liggende, wordt bevischt bij Aert Aperssen ende Theus ende hoert hem selven toe ende Theus en vischt, maer adat eena jaer ende tander jaer bevischt hij in Kijfwater.
Noot a-a aanvankelijk tander, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.
224. Heer Joost Corneliszoen, priester, vicarius inde Groote Kercke te Dordrecht, oudt ontrent XLVIIIa jaeren, seijt dat hij gestelt is te ontfangen die pacht vander visscherije toebehoirende die vanden capittele van Sinte Pieters tUuijtrecht inde Cruijskerck ende dair ontrent, daer van hij ons thoende copie in date XVC XIII, den XIX januarii.
Noot a veranderd uit LVIII.
225. Jan van Herdincxvelt, poirter woenende tot Dordrecht, seijt dat hij heeft een vierendeel in XXVIII mergen lants, liggende inden Grooten ende Cleijnen Brasser, ende en weet nijet of die al in een stuck liggen oft nijet, ende zijn hem aenbestorven bijden overlijden zijns wijfs groote vader genaempt Pieter Frane alias Pieter Janssen van Veen, dair van Eewout Wouterszoen Stierman te Rotterdam compt deen helft ende Reijer Corneliszoen wijf, schout te Grootebrouck, een vierendeel. Seijt dat eensdeels van dit landt leijt boven twater ende eensdeels onder twater, ende Broeder heeft dit lant in huijere om IX½ lichte guldens, ende maect hem diets datter maer twee oft drie mergen boven twater en liggen, hij en weet geen limiten dan die staende zijn inde drie brieven die hij ons thoende, dairvan deene brief hielt negen mergen lants, die Pieter Franen gecocht heeft van Claes Pullen, ende leggen buijten sdijcx mit Pieter Franen gemeen, aen die oistzijde Belie weer streckende van die voirn. totter Alm middelt toe, ende is in date XVC ende thien, sonder dach oft maent. Dander brief is inhoudende dat Kerstiaen Jan die Voechts weduwe mit Jan Vermoelen, hueren voecht, ende Janneken Heijlwijch ende Adriaen Jans Voechts dochteren vercocht hebben Pieter Janssen van Veen, zoe groot ende cleijn als zij dair in gerechticht zijn, die helft van twee weer lants gelegen inden Brasser, elck weer van negen mergen gelegen mit Govaert IJpelaer ende zijn mede erven gemeen onverdeijlt, ende aen die oistzijde een weer genoempt Beelenweer, datmen althans nijet en weet wiet toebehoirt, streckende vander halver Dussen oft noortwaert ter halver Middelt toe, ende is in date XIIIIC LXXXVII, dijnsdach naer Sint Jacob. Die derde brief hielt oick van negen mergen gelegen buijten sdijcx inden Brasser, aen die west naest geerft Jan Buijs erfgenamen van Raemsdonck ende aen die oistzijde Claes Pullen, streckende vander halver Dussen tot der halver Middelt toe, ende is in date als die leste voirgaende brief. Seijt dat hij geen lant en heeft binnen sdijcx. Seijt dat hij noch heeft in Wijffliet zekere lant dair van hij die groote nijet en weet, dan Wouter Joosten aen die Dussen soudet wel zeggen, ende heeft Pieter Frane, die binnen een maent gestorven is, daer van wat ontfangen ende hij comparant nijet, hij thoende ons dair van eenen brief in date als die twee leste brieven, beijde beginnende: 'Ick Gerijt Govaertszoen' als die voirs. twee brieven, ende is inhoudende dat Adriaen Jan de Voechts dochtere overgegeven heeft Pieter Janssen van Veen, alsoe groot ende cleijne als zij dair in gerechticht is, al alsulcke goet ende erfenisse mit zijnen toebehoiren als Jan die Voecht aenbestorven is bij doode van zijne vader, gelegen in Wijffliet buijten sdijcx. Seijt dat hij nijet en weet dat Pieter Frane ander lant heeft gehadt in dat quartier dan noch in Raemsdonck twaelf gaerden, die meest al binnen liggen, ende heeft gehuijert aen Segers om veerthien Rijns gulden acht oft twaelf stuvers tsjaers.
226. Adriaen Janszoen, hulckmakere, poirter woenende tot Dordrecht, seijt dat hij mit Griet Pier Staelen, Mathijs Heijne kinderen ende mit zijns broeders kinderen hebben in Houweninge XXIIII mergen, soe water, soe landt, in twee werven, teen is groot XIIII roeden, dander twaelf roeden als hem aengebracht is bijden vercooper, en weet nijet hoe groot tlandt is boven twater dan daer leijt hoech landt op, hij heefter af ontfangen wel XXXVI jaeren eenige jaeren eenen braspenninck tsjaers, ende ontrent twaelf of derthien jaeren heeft hij dit zijn ende zijns broeders kinderen deel verhuijert om vierdalf Rijns gulden eenen genoempt Braem, woenende up Ghijsendam, maer hij en heeft binnen een jaer oft twee nijet ontfangen. In voirtijden en heeft men hem van dit landt nijet willen geven ende een ijegelick sneet dairaf. Hemluijden dochte dattet was Gods acker, maer hij dede se dachvairden voirden bailiu van Zuijthollandt ende alsdoen daingde zij mit hemluijden ende huerdenta van hem ende zijn broeder als voirs. is, ende gaven hem als voirs. is. Seijt dat Griet Pier Staelen heeft die brieven van dit landt ende hij getuijge niet. Seijt dat dit landt leijt in Aert de Loijen Bosch ende dat Aert die Loijen hadde die moije vanden vader van hem comparant, ende hij bevischte op tlant int water, maer hij comparant en vischt daer nijet.
Noot a nt door een andere hand.
20 mei 1523
Den XXen maii.
227. Jan Willem Reijerszoen, poorter tot Dordrecht, seijt dat hij houdt dambochtsheerlicheijt van der Mijl te leen vanden keijser, ende van Dubbelt Ambocht houdt zijn moeder in erfpacht vanden keijser. Seijt dat Dubbeldam begint aen die zuijtwest zijde vander stadt Dordrecht ina gaende daera die vrijheijt vander stadt van Dordrecht eijndt, ende gaet de Soute Waert op ende loopt aen die Mijl Ambocht. Seijt dat tambocht vander Mijl gaet tot Mijlkerck Hof bijden hoofkens ontrent Pittershouck, ende Pitterhouck ende die vander Mijl waeren onder een kerck, ende die Crabbe staet inden Mijl alsoe Mijlambocht streckt tot Cruijskerck. Seijt dat tgilde van Sinte Lambrecht te Dort treckt een stick vander visscherije in Dubbeldam ontrent die Steen Plaetse, ende hebben drie oft vier Rijns gulden tsjaers, ende steken naest aenden stadt, ende daer aen steeckt hij comparant als ambochtsheere, ende en heeft maer eenen Philippus gulden van zijn visscherije, alsoe die van Sinte Lambrecht hem te nae liggen. Seijt dat tegens Sijlaerthouck leijt Tijselaerts Waert, twelck hij weet uuijt die previlegie van Sinte Anthonis Polder, twelck hout dat zij huer soeden haelen mogen lanxt Tijselaerts Waert, twelck is over Maese, ende hebben huer aerde gehaelt uuijt Bonaventura. Seijt dat int ambocht vander Mijl hem in zijn visscherie letsel gedaen wordt bijden visschers inden Crabbe ende in Kijfwater, ende wordt die Crabbe bevischt bij diversche persoonen, ende is noch wel waerdich XXV pont grooten, ende heeft in voirtijden beter geweest, ende hij als ambochtsheere heeft die visscherie vanden Blanckaert binnen ende buijten sdijcx. Daer aen compt die Springer ende Willekens Avelinge. Daer aen compt die Slenck, die Mijl ende die Avelinge voer die Crabbe, ende noch een visscherie genaempt Wildekens Water, ende leijt bij Leerambocht oft bijt Kijfwater, ende werdden alsoe verscheijden verhuijert, ende gelden tsjaers ontrent thien pont grooten, naer zijn beste weten, gedraecht hem nochtans aen zijn bouck. Seijt dat die vader van hem comparant gecocht heeft veel brieven, daer van hij den commissarijsen copie over gelevert heeft, om dat die vercoopers van dien lande hem gheen letsel doen en soude in zijn visscherie, want een ijegelijck wilde visschen op zijn landt. Seijt dat die moeder van hem comparandt heeft de visscherie up haer eijgen lant int ambocht van Tollense, ende heeft sentencie gecregen tot zijnen voirdeele jegens Roeloff van Drongelen, ende hij comparant ende Dammas inden Houdt hebben hueren brieven van huerluijder lande dair van overgelevert in handen vanden commissarijssen, ende en bevisschen nijet dan up huer landt, ende laeten andere luijden bevisschen huer lant, hij en weet nijet hoe veel zijne moeders visscherie tsjaers gelt dan plach te gelden drie pont grooten tsjaers, ende hem noch zijn moeder en competeert geen ambochtsheerlicheijt in Tolleusen. Seijt dat hij comparant lant heeft in Craijesteijn ende die pachters plagen wat te besteken, ende meester Andries steeckse al uuijt ende bevissche daer alleen. Seijt dat zijn landt in Craijesteijn leijt in drie weerkens, ende heeft altijt lant geweest ende gaet alle jaeren af, hij en weet nijet hoe groot die weeren zijn, theeft altijt uuijterlant geweest, streckende duer den dijck, hij en weet nijet hoe groot dat tlandt is, alsoe zijn brieven nijet en houden dan van drie weeren in Craijesteijn. Dat een weer gelt XIIII stuvers, dander een gouden gulden. Het derde is besteken ende hebben daer cost in gedaen. Seijt dat zijns moeder lant heeft aenden Dussen mit Boeckelaer gemeene tot een zestedeel, twelck gelt twee Rijns gulden tsjaers, maer zij en gecrijchter nijet af.
Noten a veranderd uit int. – b veranderd uit duer.
Verklaring 228 ontbreekt.
229. Pieter Janssen van Breen, deken, ende Zeverijn Janszoen, oudt deken van Sinte Huberts ende Sinte Dingne gilden in die Groote Kercke atot Dordrechta, seggen dat tvoirs. gilde oft outaer lant heeft aenden Dussen inden Brasser ontrent acht oft negen mergen, soe water, soe lant, ende is geheeten Belie Weer, ende is tvoirs. gilde gegeven bij Cristine om baet ende boet te hebben van haer kint, ende gelt twee Rijns gulden tsjaers, en weten nijet hoeveel lants buijten twater is. Pieter Frane leijt aen deen zijde, en weten nijet wie aen dander zijde leijt. Die brieven zijn eens bij Willem van Velthuijsen inden Hage gethoent, ende zijn daer naer verduijstert, zoe dat hemluijden andere brieven gegeven zijn van tselve lant, die gepasseert wordde vanden zoen vander voirn. Cristine, die de sieckte hadde bij tijden, en somwijlen was zijn passie over.
Noot a-a door een andere hand boven de regel geschreven.
230. Sijmon Pieterszoen, poirter van Dordrecht, woenende buijten die Vuijlpoirte, oudt ontrent LVI jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij hem altijt geneert heeft mit visschen, ende heeft wel gehoert dat Geemans Polder ende tOuwe Lant leijt onder Cruijskerck, ende die visscherie aldair huijert hij getuijge mit zijn gesellen van die van Sinte Pieters tUtrecht om XV Rijns gulden tsjaers. Seijt dat tOuwe Landt leijt tusschen die Maze ende tkerckhof van Cruijskercke, als hij heeft hooren zeggen. Seijt dat hij getuijge wel gehoirt heeft van Wolbrants Kercke, ende dat die van Sinte Pieters voirs. over thien jaeren dicwils daer nae gevraecht hebben, maer nijemant en wiste waert leijt. Seijt dat die Dubbelt loopt noort van Cruijskercke, ende is in die huijere van die visscherie van Cruijskercke, ende hij getuijge ende zijn gesellen en bevisschen nijet noort noch noirtoist boven dat kerckhof van Cruijskerck, maer bevisschen westwaerts tot die Crabbe toe. Seijt dat die Missloet is geweest zes oft zeven roeden wijt, ende aen die noortzijde is tambocht van der Mijl ende aen die zuijtzijde is Leerambocht, ende is die gront vander Missloet sacht ende swart slijck, daer hij eens in gevallen is. Seijt dat Ghijsbrecht Duijcka Maertssen beseten heeft tambocht van Leerambocht, ende heeft die visscherie in erfpacht uuijtgegeven een Jan Gijbezoenb, Pieter Claeszoen ende Willem Dircszoen, die nu doot zijn, daer van die erfgenamen zijn Jan Aperszoen, swager van Pieter Claeszoen, Aert Aperssen als swager van Jan Gijbezoen, ende Theu Aperszoen heeft dat derdendeel van Willem Dircszoens deel overgenomen van zijn erfgenamen, ende woenen al buijten die Vuijlpoirte, ende heeft die voirs. Ghijsbrecht die visscherie uuijtgegeven om drie Philippus gulden tsjaers in erfpacht, de welcke ontfanckt die soen vanden voirn. Ghijsbrecht Duijcka Maertszoens c, die gewoent heeft bij meester Floris vorn., ende die visscherie en is nijet geargert alsoe die voirs. persoonen in dit jaer XVIII feucken geset hebben indie voirs. visscherie. Seijt dat die visscherije van Wieldrecht leijt aen die Glee ende wordt bevischt bij die vander Swaluwe.
Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b lezing van be onzeker, veranderd uit andere letters. – c aanvankelijk dochter, echter doorgehaald.
231. Jan Pieter Heijndricszoen, poirter van Dordrecht, seijt dat de vader van hem mit zijn zesse oft zeven broeders oft zusters hebben gehadt zekere landt inden Verdroncken Waert, ende zij zijn wel onder hem tzestich die daer in deelen, zij zouden zeven mergen hebben up Jonge Jans Waert genaemta b het Sijlweer, ende die kille loopt in huer landt daer meester Andries die visscherie heeft, ende plach bij staende lande toe te behoiren Willem Robbezoen, zijn vaders oude vader, ende zijn hier van scepene brieven van Dordrecht als hij anders nijet en weet, ende liggen inden Hage onder zijn procureur. Ende Neel Heuckx ouders hebben die ander zeven mergen gecocht vanden ouders van hem comparant bij staende lande, zij en hebben van dit landt geen prouffijt dan snijden daer rijs aff omme den dijck te maken. Seijt dat hij ende zijn medegesellen hebben noch twee oft drie weeren lants in Houweninge, dair van hij geen verclaringe en weet te doene noch vanden brieven, maer hij wil wel levende getuijgen bringen dat zijn vader tlandt aldaer gecocht heeft ende dat hij daer in gegoet is. Zijn vader ende hij hebben dit landt voirs. ende die brieven eens inden Hage aengebracht, ende hij en heeft van dit landt geen prouffijt alsoe die vrienden up Hardincxvelt dair van snijden. Wij hebben hem geseijt dat wij bevonden dat Willem Robbezoen kinderen dit lant te buijten gingen naer tbesoutenc vanden landed van Zuijthollandt, ende dat zijt nijet dijcken en wilden, ende dat hij daer in geen recht en hadde, ende dat hij wel doen soude zijn handen vanden lande treckende.
Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – c veranderd uit tbesouteken. – d aanvankelijk bailiu, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven.
232. Pieter Schoeck, bailiu van Zuijhollandt, seijt dat hij van meester Andries van Hargem gehuijert heeft die grientinge van geheel Houweninge buijten ende binnen sdijcx, zoe verde zijn ambocht streckt, te weten vander waert van Houweninge al geheel mit zijn toebehoiren, die grieninge vanden Grooten ende Cleijnen Segenworp geheel buijten sdijcx ende van Aert Loijen Bosch, ende dit vanden tijdt van vijftien jaeren om twaelf pondt grooten tsjaers, ende hier in comen twee vogelrijen die staen up Houweninge, ende dit jaer is dat eerste jaer ende sal verschijnen Bamisse naestcomende. Hij comparant en is nijet gehouden te steken ofte bepoeten hij en wil selve. Seijt dat hij nijet en weet hoe veel hij gehuert heeft in Aert Loijen Bosch dan heeft gehuijert tot zoe veel weren als meester Andries dair in gecocht heeft ende van zijnen twegen gebruijct is geweest, ende zoe wat hij hem min leverde, dat souden zij onderlinge cortten. Seijt dat int jaer voirleden heeft hij comparant thien oft twaelf zwanen doen halen aende Dussen, maer hij en pretendeert geen swanerie oft swaendrift te hebben en heeft oick van meester Andries geen gehuert. Seijt dat die Conincxskens, die van hem die twee vogelrien gehuijert hebben, inde zelve huijer oick besproken hebben een cleijn rietboschken daermen riet op plach te snijden, ende zij haddent van meester Andries te voeren gehadt, ijmmers die leste twee oft drie jaeren, sonder dat hij daer van ander bescheijt weet. Seijt dat hij noch gheen huijer ceel in gescrifte en heeft vander huijer die hij mit meester Andries gemaict heeft. Ende weet oick nijet of hij van meester Andries ijet gehuijert heeft up dOude Wiel.
233. Adriaen Aperszoen, poirter woenende buijten die Vuijlpoirte buijten Dordrecht, oudt ontrent XL jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij hem altijt geneert heeft mit visscherie ontrent Cruijskerck mit zijn vader, die over de LXX jaeren oudt was eer hij storff. Ende heeft gehoirt dat Cruijskerck streckt vander Dubbelt ende vant kerckhof van Cruijskerck zuijtwaerder aen die cant vander Mase naer de Glee. Ende die Mase leijt een stuck zuijtwaerder up van tkerckhof. Seijt datmen die Dubbelt wel tasten ende kennen mach ende is nu verhoocht, loopende van tkerckhof neerwaert naer die Crabbe ende van daer naer de Merwede. Seijt dat Cornelis Wenissen alias Cornelis Jacobszoen ende andere luijden hadden lant in tOuwe Lant, die oick in die visscherije van Cruijskercke steken, ende die vader van hem comparant ende hij getuijge plagen sulcke luijden, die brieven hadden van tlant dair ontrent gelegen, oick tsjaers wat te geven, deen twee, dander drie stuvers oft meer, oick ten tijde als zij die visscherie van Cruijskercke huijerden vanden heeren vanden capittele van Sinte Pieters tUtrecht. Seijt dat die voirs. Cornelis Wenissen alsnoch steeckta in Cruijskerck op zijn eijgen lant. Seijt dat hij wel gehoirt heeft dat die Missloet loopt aen die cant van Leerambocht, in welck Leerambocht nu vischt Theus Aperssen, Jan Aperssen ende Aert Aperssen, ende huijerent van een jonge die hij nijet en kent.
Noot a veranderd uit streckt.
234. Willem Aertszoen, woenende up Slijdrecht, seijt dat hij wel gevischt heeft in Tolleusen Ambocht ende streckt mit zijn oisteijnde aen die visscherie van Roelof van Drongelen, ende west compt aen Cruijskercke. Seijt dat int Cort ende Lange Ambocht ende in Craijesteijn een ijegelick gevischt heeft op zijn eijgen lant tot zes hondert roeden, ende worde alsoe bijden wet van Dordrecht gewesen dat een ijegelick op zijn eijgen lant soude bevisschen, nijet jegenstaende dat die ambochtsheeren wilden die visscherie hebben.
235. Gherit Evertszoen, zeijlmaker, poirter van Dordrecht, seijt dat hij in Slijdrecht heeft een weer lants, liggende in een stuck breedt achtien roeden, ende hij heeft twaelf stuvers tsjaers, ende daer wast riet op, ende Jan Hugezoen in Slijdrecht huijertet, hij en weet hoe veel lants boven twater is, hij en heefter geen brieven af noch en weet wije aen hem leijt oist oft west oft hoe varde het streckt, het souden achtien mergen lants geweest zijn, hij en weet nijet dat hij lant heeft in Houweninge.
236. Heer Wouter Adriaenszoen, capellaen indie Nijeukercke te Dordrecht up tHeijlige Cruijs outaer, seijt dat hij in Houweninge heeft zeker lant dair hij tsjaers thien stuvers af heeft, ende wordt gebruijct bij Jan Huijgezoen in Slijdrecht dier riet af snijt. Hij en weet hoe groot tselve landt is noch waer aen tbelant is dan leijt bijden zeijlmaker, de welcke twee oft drie a roeden breeder lant heeft dan hij, ijmmers hij heeft twee oft drie stuvers tsjaers meer dan hij comparant, hij en weet van gheen brieven vanden landen dan tghilde heeft dat lant over lange jaeren beseten.
Noot a aanvankelijk vanden, echter doorgehaald.
21 mei 1523
Den XXIen maii.
237. Adriaen Govaertszoen van Beemont, poirter tot Dordrecht, seijt dat hij geen visscherie en heeft in Tolleusen maer dat zijn broeder die visscherie heeft uuijten name zijns huijsvrouwen verhuijert, ende is zijn broeder oick genaempt Adriaen Govaertszoen.
238. Gheerit Aertszoen, woenende in Papendrecht, oudt ontrent vijftich jaeren, seijt dat hij hem geneert mit visscherije, ende heeft vanden keijser gehuijert die visscherije vander Merwede, ende visschen tot Aleusen toe, ende buijten die elffst tijt ende salm tijt laeten een ijegelick bevisschen die wil, hij en weet nijet waer Craijesteijn ende die Merwede scheijt. Seijt dat hij cum sociis oick vischt in Tolleuse, ende huijert die visscherie van Jan die barbier, woenende tot Dordrecht, jegens die barvoete broeders ende geven hem een leeuw tsjaers, dair van hij ons thoende een huijercedul bij A B C in date VIIen in junio anno XVC XXII, zeggende dat hij de selve visscherie thien jaeren te voeren hadde gehuijert.
Noot a door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven.
239. Cornelis Herperssen, woenende in Papendrecht, oudt ontrent XXVIII jaeren, seijt dat hij cum sociis tot elven toe van Claes Coebel uuijten name vanden keijser gehuert heeft die visscherie vander Merwede, ende geven daer voiren tsjaers elf ponden grooten in gelde ende twee salmen, ende hebben hier van huijer cedullen, die zijn in handen van Meus Adriaenssen ende jonge Claes Jordaenssen. Seijt dat boven desen moeten zij noch geven den begijnen ende andere persoonen in Dordrecht, deen een salm ende dandere twee Rijns gulden. Seijt dat als die elsta teelt ende salm teelt uuijt is, ende twater mit ruijchte bewassen wordt, zoe laeten zij een ijegelick visschen die wil ende oick vogelen, ende dat die van Sinte Pieters tUuijtrecht oft huere huijerluijden willen seggen dat hij cum sociis hem in huer visscherie beletten ende zij van Sinte Pieters visschen aen die Mase.
Noot a aldus het handschrift voor elft.
240. Cornelis Adriaenssen, woenende in Papendrecht, oudt ontrent LIIII jaeren, seijt dat hij cum sociis die visscherie vander Merwede gehuert heeft van Claes Coebel, ende zij zijn onder hem elven die de visscherie huijeren, ende zij geven elcx in gelde een pont grooten ende vier stuvers ende eens twee salmen inden vasten oft gelt daer voeren. Seijt dat zij noch huijeren van meester Jan Berbier een visscherie streckende bij Cruijskerck. Seijt dat als die salm ende elft teelt gedaen is ende tcruijt int water is, zoe laeten zij een ijegelick int water visschen, ende oick visschen zij elders daert hem goetdunckt, zoe dat die huijerluijden van die van Sinte Pieters clagen dat zij hemluijden te nae steken. Nijetemin zij en weeten geen bepalinge.
241. Meester Jan Dirckxzoen Barbier, poirter in Dordrecht, seijt dat hij heeft visscherie in Tolleusen, dair van zijn groote moeder plach te hebben vier elfsten tsjaers, ende hij comparant heeft thien jaeren lanck dair van gehadt XV stuvers tsjaers, ende nu heeft hij vijf scellingen grooten tsjaers. Seijt dat hij hier van zijn brieven oft copie dair van gelevert heeft onder Pieter Schaert, ende soudet al visscherie zijn, hij soudea wel XL mergen hebben. Dair van hij ons thoende diversche brieven, houdende over die vijftich mergen lants, ende zeijde dat die spreken op zijn ouders.
Noot a veranderd uit souder.
28 mei 1523
242. Den XXVIIIen maii anno XVC XXIII voirs. zijn voir heere Geerit van Assendelft, riddere, Jaspar Lievinszoen, raeden, Vincent Corneliszoen, Claes van Essche ende Thielman van Dulcom, reeckenmeesters inder camere vander rekeninge inden Hage, gecompareert die pastoer ende die casteleijn van Heel uuijten name vanden grave vanden Berge, heere van Heel, mit meester Michiel van Gorchum, seggende dat zij binnen den tijt hem beteijckent gecomen waeren voirden commissarijsen vanden keijser omme te hooren wat zij van meeninge waeren vanden visscherien van Eemskerck te doene, want die heere van Heel ende zijn voirsaeten hadden die visscherie, mitgaders veel andere goeden, zoe in Eemskerck als int Landt van Althenae, beleent mit groote somme van penningen, blijckende bij brieven die zij dair van over gelevert hebben, hadden oick over lange jaeren geweest int besit vanden selven goeden, ende bevischten die landen die zij daer hadden. Die heere van Heel ende zijn voir saeten hadden oick die Keiserlijke Majesteit ende zijn voirsaeten grooten dienst gedaen ende schade geleden, zoe dat men om zijnen wille wel wat soude mogen doen. Hij soude oick voirder bescheijt van zijn brieven over zeijnden, maer wordt hem tselve belet bij zijnen schoenvader, die nijet alleen hem en onthoudt zijn brieven, maer oick andere zijnen goeden van Godswegen hem toebehoirende. Hadde oick zijn vader vanden keijser oft zijnen voirsaten gecregen brieven, bijden welcken hij gestelt was op alle zijne goeden, begeerden daeromme datmen hem soude willen laeten in die voirs. visscherie tot hij vanden geleenden penningen gerembourseert waere. Naer twelcke hem bijden voirs. commissarijsen gevraecht is oft die heere van Heel in Eemskercke eenige hooge heerlicheijt pretendeerde te hebben. Daerop zij zeijden dat zij adair vana alsnoch nijet en wisten dan naer uuijtwijsen die brieven overgegeven, ende conden zij meer bescheijts gevinden, zij wilden tselve overbringen. Seijden oick dat zij wel doceren souden bij oude rekeningen dat b die heere van Heels voirsaeten aldair veel mergentaelen van lande gehadt hadden. Dairup hij nu dede visschen, hij hadde oick groote cost ende moijte om die visscherie jaerlicken gehadt ende luttel prouffijts, alsoe die visscherie in voirtijden maer drie Rijns gulden tsjaers, dairnaer eenige jaeren een pondt groote Vlaems ende dairnaer vijftien gulden verhuert is geweest, ende is nu verhuijert om veertich Rijns gulden tsjaers. Begeerden dat die Keiserlijke Majesteit den heere van Heel die visscherie wilde laeten, hij soude jaerlicx dair van wel willen uuijt reijcken ende die Keiserlijke Majesteit kennen, dairop die commissarijsen hemluijden zeijden dat alsoe die heere van Brederoede oft zijn voirsaten waeren ambochtsheeren geweest vander Eemskercke, ende die heere van Heel maer een naeckt pandt heere, ende dat noch deen noch dandere die heerlicheijt oft leen vander Keiserlijke Majesteit oft zijnen voirsaten, graven van Hollandt, verheven hadde den tijt van hondert jaeren tot desen dage toe, zoe consten zij oick wel verstaen dat die heere van Heel geen recht dairtoe en hadde, ende in teijcken van dien hadde zekere jaeren geleden die visscherie om op zijn landt te visschen voirden bailiu ende mannen van Zuijthollandt aengevangen, die geen kennisse en hebben van leen oft gevolge van leen, maer die leencamere vanden grave. Oick en mochte hij geen recht hebben op zijn eijgen erve te bevisschen, alsoe hij nijet en soude weten te verclaeren waer zijn lant gelegen is. Oick en bevischt hij nijet up tlant maer in die killen ende diepten, diec hem nijet toe en behoiren in Eemkerck. Dat oick geweest zijn diversche persoonen die daerd landt hadden, als dat clooster van Eemsteijn dien die heere van Heel jairlicx wat geeft voir huer recht, ende meer andere die oick heurluijder lant wilden bevisschen, dair van die heere van Heel alle jaere diversche questien hadde van aenvangen, zoe dat hij geen vredelijcke possessie en conde hebben, ijmmers zekeren jaeren geleden hadde Thomas Boeckelaer, rentmeester van Hollandt, uuijten name vanden grave die visscherie voirs. verhuijert. Oick die van Sinte Pieters tot Utrecht hadden veel lants in Eemskercke ende plagen in voirtijden oick die visscherie te verhuijeren. Ende boven desen, alsmen soude mogen visschen op zijn landt, zoe heeft die Keiserlijke Majesteit daer meer lants dan ijemandt, zoe overmidts diversche leenen die van zijnen voirsaten plagen gehouden te zijn, als oick dat menighe vanden ingelande huer landen int eerstee ende tweede jaer naer tbevloijen ende inbreken van Zuijthollandt geabandonneert hadden midts dat zij die oncosten aender dijckaige nijet leggen en wilden. Uuijt alle twelcken zij wel conden verstaen dat die heere van Heel noch als ambochtsheere, noch als eijgenaer vanden lande en mochte Eemskercke bevisschen, ende dat midts dien hij geen recht en hadde noch int petitoer noch in possessoer, ijmmers die vrouwe vanden Dussen ende casteleijn tot Sinte Geertruijden Berge hadde dit jaer in die selve visscherie doen bevisschen, zoe dat nu nijemant en vischt, noch heere van Heel noch die vrouwe vanden Dussen midts dat zij den anderen beletten. Nijetemin, indien zij beter recht conde thoonen, zij mochten tselve bij brengen mitsgaders die groote vanden mergentaele die zij meenden den heere van Heel te hebben in Eemskerck. Om twelck te doene zij begeerden hueren tijdt een maent verlenct te zijn, ende binnen middelen tijden souden van als huere naersticheijt doen, ende oick spreken die grave van Bueren, die voecht was vanden voirs. heere van Heel. Wij commissarijsen voirs., bij advijse vanden anderen heeren, hebben hemluijden dach gegeven van huijden in een maent bij ons te comen, ten waere wij hemluijden lieten weten ten huijse vanden voirs. meester Michiel dat zij eer te hove bij mijn genadige vrouwe comen souden. f
fDese informacie houdende hondert zeven ende tachtich bladeren als bij ons commissarisen inden manieren hier voeren gedaen uuijt machte vander commissien ende instructien hier voeren geinsereert.f
Frederick van Renesse; Cornelis; Jasper Lievijns.
Noten a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk hi, echter doorgehaald. – c aanvankelijk dat, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven. – d boven de regel. – e veranderd uit een ander woord. – f-f door een andere hand geschreven.