Transcriptie katern 4-5


 

23 april 1523

Den XXIIIen aprilis.

115. Wouter Adriaenszoen, woenende in Slijdrecht, oudt ontrent vier ende vijftich jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij in Craiesteijn heeft lant breedt ontrent vijff of zes roeden gemeen met Jan Huijgenzoen, die daer in heeft dat vijftienste oft zestienste deel, ende mach tselfde groet zijn min dan een margen lants, ende slaet alle dage off, ende heeft altijt landt geweest daer zijn moeder op gewoent heeft, ende is van daer vertogen alsoe den dijck afslouch ende te nijete ginck. Seijt dat zijn brieven wel spreken van thien of elff mergen. Seijt dat Pieter Janszoen, arbeijder tot Dordrecht, hadde hem getuijge int jaer voirleden verhuijert achtien roeden breedt, liggende up Houweninge, gewassen met rijet, an die westzijde leggende Aenken Haesen, ende soude daer voer geven vijftien stuvers daer van hij ontrent een vim rijets geprouffiteert heeft, ende dat ander is mit den ijse wech gegaen oft verdorven. Seijt dat ontrent drienveertich of vierenveertich jaeren geleden hij getuijge, een jonge wesende, gesien heeft dat in Slijdrecht voer zijn vaders doer een vischbanck stont, daermen die visch up leijde die bij den vischers daer ontrent gevangen was, ende worde daer afgeslagen ende gecoft bij diverschen coopluijden, gelijck men nu tot Dordrecht den visch of slaet, ende worde die visch van daer gevoert nae Brabant ende elders daert een ijegelick geliefde, ende men gaf voorden afslach den twintichsten penninck alsmen tot Dordrecht doet, welcke twintichsten penninck ontfangen worde bij Wermbout vande Wingardt, diet tot Dordrecht verpachta hadde, of zijn gecommitteerde, dieb den visch banck daer geset hadde, ende geduerde die selve afslach ontrent twee of drie jaeren, nae zijn beste onthoudt. Seijt dat ontrent veertich jaeren geleden die vader van hem getuijge gehuijert heeft vanden gasthuijs meesters tot Dordrecht zekere visscherien tegens over die Slijdrechtsche Wijle andie noortzijde vanden ouden dijck aende Merwede, ende was genoempt Otte Gat, daer hij getuijge, alsdoen jonck wesende, dicwil mit zijn vader up geweest es om die visschen mede te vangen ende te halen, ende zeijden alsdoen die gasthuijs meesters dat zij deden bevisschen up twee weeren lants, die zij aldaer hadden, loopende binnen sdijcx nae die Grave, ende dat die steenen camere die zij noemde den Otte Camer up haer landt stont, daer van hij getuijge wel steen heeft zien haelen. Seijt dat die visscherije ontrent die selfde tijdt verginck, alsoe daer nu leijdt een groot sandt, ende endec begonste dat diep lager ende westwaerder te loopen, zoe dat eerst Dirck Bavezoen ende Jan Geeritszoen, daernaer die vader van hem getuijge met Wil Aertszoen ende Herber Dircxzoen die kille, alsoe verloopen zijnde, huerde van Thomas Bueckelaer, rentmeester van Hollandt, twelck wel XXX jaeren geleden es, om vier pondt grooten tsjaers. Daer van hij getuijge die huijer cedulle gegeven heeft die priester van dat gasthuis tot Dordrecht om hem daermede te behelpen tegens meester Andries, ende duerde die voirs. huijere nijet lanck alsoe die van Dordrecht die schuttinge aldaer af koerden. Ende lach dese kille wel drie boech schoten oft meer lager ende westwaerder dan lach die eerste visscherie genoempt Ottegat, ende nae dat die selve kille lanck ledich ende onverhuert gelegen hadde, zoe heeft Wil Aertszoen, Thonis Aertszoen cum sociis die selve visscherije gehuert vanden voirs. gasthuijs meesters om vijftien Rijnsche gulden tsjaers, ende naderhandt heeft hij getuijge cum sociis die selfde visscherije ontrent drie jaeren laest geleden vanden gasthuijs meesters gehuert om den derden penninck, ende bevischten de selve visscherije zoe wel buijten sdijcx als binnen sdijcx, ende meester Andries van Hergem woude hem getuijge cum sociis alsdoen daer uuijt hebben, zoe dat hij proces gecrege tegens die gasthuijs meesters voirs., ende hebben naderhandt geaccordeert zoe dat meester Andries die visscherie alleen verhuert heeft ende heeft int jaer voerleden gegonden meer dan dertich ponden groote Vlaems.

 

Noten a door een andere hand veranderd uit bepacht. – b veranderd uit dien. c aldus het handschrift.

 

 

116. Jacob vander Maet, woenende tUuijtrecht, seijt dat hij int ambocht van Werckendam heeft ontrent XXVIII mergen lants, daer van dat een stuck es groet achtien mergen, ende een stuck van acht mergen daer van hij ons gethoent ende overgebracht heeft zekeren copien, ende heeft daer van jaerlicx drie pondt grooten vrij gelts boven allen oncosten, ende behoert toe die dochter van Dirck vander Leck. Ende zeijde Johannes Remboutszoen, die coster te Werckendam die daer met Jacob voirn. gecomen was, dat vanden voirs. XXVIII mergen wel een derdendeel lants es, ende en is binnen twintich jaeren dat hij tot Werckendam gewoent heeft nijet soe veel angewassen daermen prouffijt of heeft alsmen tot twee reijsen met eenen balle soude mogen werpen. Seijde de voirn. Jacob vander Maet dat hij roerende zijn lant doen sal dat andere van Werckendamme doen zullen, alsoe hij naer Utrecht (daer hij woent) wesen wil, ende en can om dese sake alleen hier nijet blijven.

 

 

117. Johannes Remboutszoen, coster tot Werckendam voirs., oudt ontrent drienvijftich jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij de naeste twintich jaeren in Werckendam als coster gewoent heeft ende weet dat den dijck van Werckendam leijt oist ende west, ende meester Andries van Hargem is alder hoochst int oisten geerft, ende commen dandere geerfde alsoe van oist neder ende westwaert lancxst den dijck ende de huijsen daer op staende, ende loopt tlandt aldaer vanden dijck hooch zuijt op naer de Graeff over een kille, die compt over dwers duer de vaert ende is genoempt Backers Kille, ende over die kille heeft hij getuijge den naeste twintich jaeren altijt landt gesien, maer is tlandt nu grooter dant doen was sonder dat hij weet hoe veel. Seijt dat hij in Werckendam geen landt en heeft, maer heeft gesien diverschen brieven van eijgendom van lande in Werckendam, die eenen luijdende dat tlandt streckt vande havene tot die Grave toe, ende dandere brieven dat tlandt streckte vanden dijck tot die Grave toe. Seijt dat an die noortzijde van Werckendam plach te leggen die voirs. haven ende daer leijt noch een sloet diemen de Oude Haven hiet, streckende oest ende west. Seijt dat die geerfde in Werckendam rekenen haer landt bijden roeden anden dijck, ende voer elcke mergen dair zij brieven of hebben een roe, ende eenigen metena met die roede vanden Lande van Althenae, ende andere met die roe van Zuijthollandt, die welcke grooter es dan die roe van Althenae. Seijt dat tlandt van Jacob vander Mae ende tHeijlich Cruijs lant bij schout ende scepenen van Werckendam bereet ende gemeten es met die roede van tLandt van Althenae, ende es besloet tot andie dwerssche kille ende nijet over. Seijt dat Jacob Quekel ende anderen die an twater leggen, ende die andere setten struijcken ende palen voer haer roede ofte bepalinge, ende heeft hij getuijge eenige van hemluijden wel hooren clagen dat zij malcanderen te nae gehouden hadden, ende heeft oeck Jacob Quekel wel hooren clagen dat hij zijn lant nijet al en hadden.

 

Noot a door een andere hand veranderd uit maten.

 

 

118. Cornelis Herbertszoen, woenende op Ghiesendam, oudt ontrent veertich jaeren, seijt dat hij geerft es in Aert de Loeijen Bossche, heeft twee weerkens lant, dat een groot derthien mergen ende dandere twaelf mergen, daer van hem comparant compt die helft met Neel Baertszoen ende leggen an die westzijde, ende die hulckmakers woenende tot Dordrecht die ander helft ende leggen an die oestzijde, ende heeft hij comparant met Neel Baertszoen zijn deel om zeventhien Rijnsgulden gecoft acht of thien jaeren geleden vanden erfgenamen van Thijs aHeijnenzoen endea Pier Stalen, daer van hij geen brieven en heeft, maer die oude brieven die leggen onder meester Jacob Stalpaert, voertijts hoeren advocaet. Seijt dat hij nijet en weet hoe veel goets landt dat anden twee weren nu ter tijdt is, al soe hij daer nijet veel up geweest en is, bij sondere achter daert nijet dan rijs ende duijl en is, maer van voeren heeft hij somtijden wat rijets ende rijs gesneden. Seijt dat hij van zijn vaders erf in Houweninge heeft ontrent derthien mergen, maer leijt al onder dat water tusschen Cortambocht ende Houweninge, twelck noch aenwassen sal, ende van dit landt heeft hij ons gethoent eenen brief, beginnende: ‘Wij Jan van Weijburch’ in date XIIIIC ende negen, tsaterdaechs nae Sinte Mathijs dach. Seijt bij zijnen eede dat hij up die Zegenworp wel dusent ende dusent vogelen gevangen heeft over XV,  XVI,  XVII,  XVIII, XX ende XXV jaeren, doen hij eerst daer begonste te verkeeren, ende heeft daer oeck up gevischt mit die seegheb ende ten selven tijde ende sichtent die tijt herwaert hoecht hem dat up die Zegenworp luttel ruijchte stondt, twelck nu goet landt es. Hijb begeert dat tvoirs. landt, twelck hij met Neel Aertszoen gemeen heeft, vanden keijser in pachte te nemen oft anders en soude hij zijn handen nijet gaern af willen trecken, noch en soude oick om dit landt tegens den keijser nijet willen rechtenc, alsoe dat wij tvoirs. goet gestelt hebben in handen vanden keijser, ende den doerwaerdere last d geven heme te verdachvaerden ten zekeren betamelicken dage voerden stadthouder, president ende rade vanden Hove van Hollandt. Daerup hij antwoirde men en behoefde hem nijet te verdachvaerden, hij en soude nijet comen, hij hadde liever zijn handt daer of te trecken. Seijt dat hij oeck gerechticht es in drie weren in Jonge Jans Waert met Neel Hoercx kinderen gemeen sonder dat hij weet die groote van dien, ende sal zijn handt dairmede of trecken.

 

Noten a-a door een andere hand, deels boven de regel. b door een andere hand in een opengelaten ruimte. – c veranderd uit vechten. – d aanvankelijk ghe, echter doorgehaald. – e door een andere hand boven de regel.

 

 

119. Maertijn Jan Adriaenszoen, woenende buijten Sinte Geertruijden Berge up die Mae, oudt ontrent LXXVIII jaeren, seijt bij zijnen eedt dat hem getuijge wel geheucht datmen van Steelhoven tot Bergen met schuijten gevaren heeft recht toe recht an, dan daer lagen sommigen horsten wat hoech buijten twatere, ende staet hem getuijge wel voer dat hij, wesende oudt ontrent zestien of zeventhien jaeren, dat Adriaen Pieterszoen, vader van Jan Beijs, maecten die wech van die Koepoerte buijten der stede vanden Berch tot Steelhoven toe, ende en was maer een voet pat breedt ontrent vijf of zes voeten ende met horden an beijden zijden beset ende die aerde daer inne geworpen, welcken wech sichtent gebreet is tot een wagen wech, ende was an beijden zijden vanden selven wech wel die twee deelen water vier oft vijf voeten diep, ende dat ander derdendeel vanden lande was weijlandt, daer die beesten tsomerdaechs gingen weijden, maer mettet hooge watere vloeijdeta onder gelijck tselfde landt als thooge vloet es noch dagelicx onder vloet, maer es tvoirs. lage landt alsnu marckelicke gebetert ende bij sonder buijten die Koepoerte voers. Seijt dat tusschen die dijcken gaende buijten die Veen Poorte ende Koepoert zeer leech geweest is, daer hij binnen vijftich jaeren wel gevogelt heeft oick wel drie oft vier boech schoten vander stadt, ende ist aldaer noch zeer laech, alsoet landt leijdtb tusschen beijde die dijcken daer dagelicx geen vloet en heeft mogen comen. Seijt dat an die oestzijde vanden wech, gaende buijten die Koepoorte voirs. tot die wiel toe, twelck is ontrent drie boech schoten buijten die Koepoorte, plach te wesen goet grient landt alst noch es, maer vanden wiel voerts af tot die handt die plach te staen ontrent Steelhoven wast meest al water, ende tusschen beijden lach een hil groet ontrent drie oft vier mergen lants, daer den voirs. voetpat ende nu die wagen wech eensdeels over gaet. Ende naemaels, als dat landt bewassen was met rijs ende rijet, zoe heeft een ijegelick tlandt angevaert nae uuijtwijsinge der brieven die zij daer van hadden, rekenende van dat hoogelandt leggende inden Mae tot naer die stadt wech toe, alsoe allen die brieven hielden haer bepalingen tusschen beijden die weghen. Seijt dat binnen XXV of XXX jaeren herwaerder es tvoirs. landt, leggende tusschen die voirs. wiel ende Steelhoechsche handt, zeer uuijt dat water gehoecht ende angewassen zoe dat alsnu daer schoen grienden staen, ende is oick tmeestedeel weijlandt tot Dongen c ende d tverlaet toe, welck verlaet es die Donge alsoe binnen staende landen tverlaet in die Donge geset worde, daer noch wel palen staen. Seijt dat tusschen den Berch ende die cathuijsers altijt gelegen heeft een eijlandeken van vijf of zes margen groet nae zijn beste raminge, twelck toebehoerende plach Jan van Lijck, van wije die vader van hem getuijge tselfde huerde, ende behoert alsnu toe Aert Meeuszoen nae zijn beste ondthouwen, ende daer es nu veel lants angewassen. Insgelijcx seijt dat anden Burchwerf oeck angewassen es, twelck hij meent dat die stadt vanden Berch toebehoert. Seijt dat hij getuijge wel inden Haer Sloet gevaeren ende gevischt heeft, die welcke toegedampt es bijden cathuijsers wel vijftich of zestich jaeren geleden, ende ten selven tijde was daer geenb landt dan riet ende ruijchte, dan liep daer doer een groote weijde, breedt die tweedeelen van eenen boech schoet westwaerder vanden Haersloet tot dat Verlaet toe, ende was hardt landt, ende doer die selve weijde liep noch een andere water genaempt die Blancke Wiel, ende was wel twee boech schoten weechs westwaerder vanden Haersloet, welcke Blancke Wiel die voirs. cathuijsers oeck toe damden wel drie oft vier jaeren naer dat zij die Haer Sloet toegedampt hadde, al twelck hij getuijge weet alsoe hij in zijn jongen dagen van Steelhoven tot die cathuijsers dagelicx volck met die schuijte overvoerde. Seijt dat de Brouck leijt meest onder die heere van Nassou, daer van oeck een deel compt bijden cathuijsers maer es al meest onder water, ende daer staen eenigen ruijchten oft riet bosschen zoe diep onder twatere dat zij ten lage water nijet droech en zijn, al twelck hij weet uuijt saken als voeren. Seijt dat tusschen dat clooster ende tZandoelgije hier voertijts plach veel waters te liggen, twelck nu al landt es, maer hoe groot dat tselfde es en weet hij getuijge nijet int zeker van te seggen alsoe hij in langee jaeren daer nijet geweest en es.

 

Noten a aanvankelijk wordet, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b door een andere hand boven de regel. – c aanvankelijk toe, echter doorgehaald. d aanvankelijk tver, echter doorgehaald. e veranderd uit tlange.

 

 

120. Jan Diericszoen, woenende op te Middelwaert in Houweningen, oudt vijftich jaeren of daer ontrent, gevraecht upte gelegentheijt vanden selven quartiere, seijt bij zijnen eede dat hij ontrent thien of elff jaeren upte selve Middelwaert gewoent heeft ende daer te voeren soe woende hij op Hardincxvelt tegens Aert de Loijen Bosch over. Seijt voirts dat hij zijn ouders wel heeft hooren seggen dattet diep vander Merwede, dat nu loopt ande noortzijde vanden selven Middelwaert, plach te loopen zuijtwaerts vast anden ouden dijck henen daer de peerboom nu staet, maer tselfde en ghedenct hem nijet dan heeft wel gesien datter geen rijsen of riet en wiessen, ende dat in XXX of XXXV jaeren herwaerts ende reijct de selve Middelwaert vande Sege Worps Kille of tot dat Cortambocht, ende werdt beheert bij meester Andries van Hargem, die dat verpacht heeft den bailiu Pieter Scoock met meer andere partijen, daer ontrent meester Andries toebehoirende ende indien tijden dattet diep zijn loop hadde lancx de Peerboom, zoe en was desen anwas van geender waerden, mair mits tverloop vanden diep es die aldus angewassen. Seijt voirts angaende Aert Loijen Bosch dat hij nijet en soude weten te zeggen waer den ouden dijck daer deur plach te loopen, noch en weet nijet te verclaeren waer Houweningen ende Werckendam scheijden. Als vande aenwassen van Werckendam en weet hij nijet te seggen, mits dat hij sonderlinge gheen kennisse aldaer en heeft. Seijt voirts dat de beste killen in Houweningen diemen nu bevischt, datmen die plach over te gaen die de naeste thien oft twaelf jaeren zoe gediept ende verbetert zijn, ende en plach Ghijsbert van Heuckelem daer nijet of nijet waerts of te hebben. Seijt oick dat meestera Andries in Aert Loijen Bosch nijet en heeft dan hij aldaer gecoft en heeft, ende laet de andere luijden aldaer gelant elck thuer gebruijcken, ende en weet nijet dat meester Andries noertwaerts vanden ouden dijck ijet angetast heeft van anwassen, rijs ofte ruijchte wegen. Seijt dat vanden ouden dijck van Houweningen tot de Grave toe hij ontrent zes of zeven jaeren geleden heeft zien meten, ende datter inde lencke bevonden was zeshondert vijftichb Zuijthollantsche roeden, twaelf voeten voer de roede, ende en weet nijet waer de selve Grave anden Lande van Altenae ancompt. Den selven voerts gevraecht of hij geerft es in Aert de Loijen Bossch, Houweningen of andere uuijterlanden of daer ontrent. Seijt dat hij mede plach te hebben in Aert de Loijen Bosch mit Cornelis, zijn broeder, die buijten lants es, mit noch eenen anderen broeder ende zijn moeder tsamen een weer van negen roeden breet dat wesen soude negen mergen, mair en heeftes nijet gebruijct dese naeste zes jaeren ende heeftet een ijegelick gehaelt diet gewilt hebben, nijetemin hij en pretendeert geen recht daer toe te hebben. Dan wilmen hem watc gunnen, dat begeert hij wel, het zij in pachte oft anders zoe dat de Keiserlijke Majesteit believen sal.

 

Noten a aanvankelijk datmen, echter men doorgehaald en door een andere hand meester in de rechtermarge geschreven. – b aanvankelijk pont, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – c door een andere hand veranderd uit een ander woord.

 

 

121. Adriaen Bouwenssen tot Giessen Oudekerck seijt dat hij een deel heeft in Sulckensche goet, mair en wist geen brieven te exhiberen noch te verclaeren hoe veel of wije al mit hem daer inne hadden, ende es wel te vreden zijn handen daer af te houden ende datmen hem doe als alle andere. Seijt oeck dat hij heeft in Scilpaertssen Werf, maer en hadde oick geen brieven, noch en wist nijet hoe veel hij dair in hadde, ende Loij Aertssen de Cuijper, zijn oom te Hardincxvelt, Jan Gerijt Philips te Giessenoudekerck, Adriaen Joosten ende Govaert Matheeussen weduwe tAlmkerck ende Florijs Dircxzoen willen daer oick in hebben, mair en weet nijet hoe veel. Dit gelt altsamen twee Philips gulden tsjaers, daer of hem voir zijn deel commen soude vier of vijf stuvers, mair en heeft dair of nijet gehadt, ende overmidts dat hij nae veel onderwijs de handt dair of nijet houden en wil, zoe es Jan Robbrechtszoen, duerwairder, gelast de selve partie in handen vanden keijser te stellen ende hem dach te beteijckenen inden raedt van Hollandt, navolgende de provisie dair up verleent, twelck hij alsoe gedaen heeft ende den selven gedachvaert tegens den eersten rechtdach nae a Beloecken Pijnxsteren naestcomende.

 

Noot a aanvankelijk P, echter doorgehaald.

 

 

122. Jan Huijgenzoen, woenende in Slijdrecht, seijt dat hij in Houweningen bruijckt van Geerit Evertssen wegen de Coninck van Dordrecht ende es een seijlmaker, een weer van achtien roeden breedt ende es riet, daer af bewassen es omtrent twee hont, maer hoe verde tselfde zuijtwaert streckt en weet hij nijet, ende gaf den voirs. daer jaerlicx af derthien stuvers, ende heeftet wel gebruijct twintich jaeren, ende es van Geerijt Evertssen ouders gecommen, ende en es nijet veel angewassen ofte afgeslegen inder selve tijt. Ande oestzijde leijt een weer, behoerende tHeijlige Cruijs tOrdrecht, zes oft zeven roen breet, ende ande westzijde Floris Janssen erfgenamen ande Giessena. Seijt voerts dat hij tvoirs. Cruijsweer mede gepacht heeft voer dit jaer alleen om thien stuvers tsjaers, ende dit in handen van heere Wouter tOrdrecht, die tHeijlige Cruijs bewaert, ende en es nijet meerder naer advenant dan tandere weer van Geerit Evertssen. Den selven voirts gevraecht oft hem nijet en gedenct dat hier voirtijts een vissch banck plach te staen in Slijdrecht, daermen de visch plach af te slaen. Seijt dattet hem wel gedenct ende plach te staen voer zijn moeders doer, die getrout hadde haeren tweeste man, genoempt Adriaen Wouterssen, ende es geleden inde dertich jaeren, ende en weet nijet hoe die afcomt dan dat zij tOrdrecht de neeringe selver hebben willen, ende es een groot achterdeel vanden inwoenende van Slijdrecht, want al dat zij vangen, hoe luttel dattet es, moeten zij tOrdrecht ter marckt brengen ende nergens elders of zij en souden nijet weten hoe zij daer af commen souden, ende alst tOrdrecht es, zoe en mogen zij huer selfs goet nijet coopen ofte mijnen, maer de visch coopers vander stede die moeten dat mijnen ende vande vreemden man nijemant. Daer bij zij de waerde van huer goet nijet en gecrigenb alsmen doet te Sinte Geertruijdenberge, daer elck man coopen ende mijnen mach van waer hij zij, ende geven tOrdrecht den twintichsten penninck.

 

Noten a veranderd uit Giessend. b veranderd uit gecregen.

 

 

123. Wouter Adriaen Janssen, woenende in Slijdrecht, als gepacht hebbende dat Kaede Weer in tCortambocht van Onser Vrouwen capelle aldaer, heeft bekent een jaer pachts a schuldich te wesen, bedragende veerthien stuvers, die hem bevolen zijn te betaelen in handen vanden heere van Gijssen Ambocht tot skeijsers behouff ende nijemandt anders, up peijne anderwerf te betaelen. Ende es den selven bevolen voerts zijn handen hier af te houden ende laeten daer mede bewarden den ghenen die datb van skeijsers wegen bevolen sal werden, dat hij oick te vreden geweest es te doene up peijne van gewelt gecorrigeert te wesen.

 

Noten a aanvankelijk ald, echter doorgehaald. b veranderd uit daer.

 

 

124. Hubert Herbertssena tAlmekerck, als aldaer getrout hebbende de weduwe van Adriaen Emontssen, zeijt dat zijn wijf ende haere kinderen toebehoiren soude de helft vande Goede Poert, ende soude haerdeel bedragen XXXIIII of XXXV mergen, ende dair of es althans angewassen ontrent een half hont lants, ende en heeft noijt prouffijt daer of gehadt, ende als van zijne titel exhibeerde eenen scepenen brief van Dordrecht in date XIIIC LXXIX daer bij Wouter vanden Dijcke ende Claes Oom, zijn broeder, vercoipen Gerardt Gillissen zes hont lants in Monsterkerck, geheeten Cleijne Kijervliet, tusschen Jan Westvalincx lant upte westzijde ende heer Pieterslandt vanden Steenwege upte oestzijde. Ende noch negen hont lants gelegen tusschen Gerijt Gillissen landt, an beijden zijden streckende vander Mazen ter halven Middele toe. Ende noch eenen anderen scepenen brief van Dordrecht in date XIIIIC LIII daer bij Nan Pieterssen, Adriaen Maessen ende Geerit Maessen vercoopen Mathijs Pieterssen van Almkerck ende Jan Maessen van Muijlkerck eerst een weer lants gelegen in Monsterkerck, daer off elf hont leen goet es gelegen tusschen Merten Pieterssen landt ande westzijde ende Maes Geeritssen erfgenamen lant ande oestzijde. Noch een weer gelegen in tselve ambocht, genoempt tBreede Weer, tusschen Maes Geeritszoen erfgenamen lant ande westzijde ende Andries Aertssen erfgenamen landt ande oestzijde. Noch twee weer lants in tselve ambocht, genoemt Groot Kielweerb ende Cleijn Kielweerb, tusschen Andries Aertssen erfgenamen lant ande westzijde ende Herman Janssen erfgenamen lant ande oestzijde. Ende nae dat hem verthoent es trecht vanden keijser, daer toe hij nijet en heeft willen verstaen, zoe es hem bij Jan Robrechtszoen voirs. dach beteijckent ten eersten rechtdach naer Pinxsteren nijetemin indien hij zijn handt daer of houden wil, sal dat noch mogen laeten weten den heere van Gijssenburgcvoir Pinxteren. d

 

Noten a aanvankelijk Hubertssen, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – c veranderd uit Gijssenambocht. – d In de marge: Hiervan is sententie gewesen bijden Hove van Hollant den lesten februarii anno XXV, stilo curiae.

 

 

125. Ghijsbert Janszoen, schout tot Hardincxvelt, oudt ontrent LXXII jaeren, seijt dat hij geboren es tot Hardincxvelt, ende uuijt dien weet dat Aert de Loeijenbossch nu merckelicke meerder es dan die voertijts plach te wesen, ende heet Aert Loijen Bosch alsoe eenen genoempt Aert die Loe tselfde lant eerst betuilt ende besteken heeft een weer lants dat hij dair hadde, als hij getuijge heeft hoeren seggen, ende dair nae quam Lam Heijnricszoen, die daer in oeck bestack ontrent twee weeren, twelck es ontrent vijftich jaeren geleden, welcken Lam Heijndricszoen ende zijn kinderen hij getuijge wel gekent heeft, maer Aert Loijen niet, amaer wela zijn wijf die hem getuijge die vorm doeck voir bant als hij gevormpt wordde. Seijt dat den ouden dijck loept doer Aert Loijen Bosch oest ende west, twelck hij getuijge weet alsoe hij dair eenige hoevelen heeft sien staen, de welcke zijn van ouden dijck. Seijt dat die Zegenworp leijt buijten ende ande noortzijde vanden dijck, ende heeft altijt sant geweest zoe lange als hem getuijge gehoecht, alsoe hij getuijge dairop gevogelt heeft, welcke Zegenworp alsdoen niet zeer bewassen en was met rijs, ende behoert nu toe meester Andries van Hargem, die tselfde mit allen die sanden, liggende van tLandt van Althenae tot die Slijdrechtsche kerck toe, die plagen te staen over dwater an die zuijtzijde vander Marwede buijten sdijcx, hout te leene vanden grave van Hoern als heere van Altenae, twelck hij getuijge heeft hooren seggen, ende die brieven daer van gesien bij tijden als Ghijsbrecht van Hoekelom die heerlicheijt van Houweninghe toebehoirden. Seijt dat Jonge Jans Waert oeck leijt int gerechte van Houweninge als hij getuijge die luijden heeft hoeren seggen, ende dat den dijck daer over plach te gaen, ende sulcx leijt die Steenen Camere, daervan men noch tfondament onder twater mach tasten an die zuijtzijde vanden selven Jongen Jans Waert, ende bij staende lande plach die Camere te staen binnen anden dijck. Seijt dat den dijck loept dwers doer den Ouden Wiel ende staet noch een grote hoechte upt landt, twelck geweest es den ouden dijck ende leijt ande westzijde vanden Ouden Wiel, die welcken dijck noch es onder dat ambocht van Werckendam alsoe tselfde ambocht noch varder westwaerder gaet, sonder dat hij weet waer tselfde ambocht van Werckendamme van tambocht van Houweninge scheijt. Seijt dat an Werckendam, alsoe lange als hem hoecht, landt geweest es. Dan zeijt dat zuijtwaerder van Backerskille zijn die rijsen upgewassen tusschen dertich ende veertich jaeren herwaerts, ende nijet meer en weet.

 

Noot a-a door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

126. Adriaen Damen, woenende up Hardincxvelt, seijt dat hij geen recht en heeft in Bouwenskille alias genoempt tMiddeltromken, ende en heeft daerup nijet gesneden sichtent dat tselfde in handen vanden Keiserlijke Majesteit gestelt es geweest.

 

 

127. Geerijt Claeszoen, woenende up Hardincxvelt, oudt ontrent LXXIII jaeren, seijt bij zijnen eedt dat die waert diemen nu heet Aert Loijen Bosch ontrent veertich jaeren geleden wast al water, daer hij getuijge dicwils up gevogelt heeft ende Aert de Loijen, nae wijen die waert heet, hadde aldaer ontrent een hont lants al met rijs bewassen, ende heeft hij getuijge gesien ontrendt die selfde tijdt een Lam Heijnricszoen steken drie weren breedt met rijs int sant, ende oeck int water waer van naemaels rijs gewassen es, ende is alsnu Aerta Loijen Bosch zeer groot bewassen. Seijt dat oestwaerder van Aert Loijen Bosch leijt een waert genoempt Jonge Jans Waert, twelck ontrent veertich jaeren geleden sant was liggende buijten twater, ende en was boven een half mergen nijet bewassen met riet ende rijs. Heeft hij getuijge oick over die vijftich jaeren wel gekent den Houck, twelck es een stuck vanden ouden dijck staende up den Ouden Wiel, ende wasb alsdoen dair ontrent nijet dan slijck ende sant c onder dat watere dan den ouden dijck stont boven twater, ende es tselfde tusschen dertich ende veertich jaeren eerst begonnen te bewassen met rijs ende elst, al twelck hij getuijge weet alsoe hij up die voirs. plaetse ende al die waert deure ten tijde voirs. dickwils gevogelt heeft.

 

Noten a veranderd uit ant. – b boven de regel. – c aanvankelijk ende, echter doorgehaald.

 

 

128. Heijnrick Aertszoen Loeij, woenende in Slijdrecht, seijt bij zijnen eede dat hij heeft een weerken van negen margen in Aert Loijen Bossche gemeen met Jacob Claes Jacobszoen, Jan Diericszoen, Griet Floren, Griet Pier Stalen, die kinderen van Ariaen Aertszoen, woenende in Papendrecht, ende meer andere die hij nijet en weet te noemen, ende is ontrent een mergen luttel min ofte meer daer wat rijs ende quade ruijchte up staet, ende en heeft nijet meer landts up die uuijterwaerder, ende tselfde dat hij heeft es te vreden dat die Keiserlijke Majesteit zijnen wille daer mede doe. Seijt dat ontrent een halff jaer geleden hij getuijge van Pieter Schoeck, bailiu van Zuijthollandt, gecoft heeft zekere gewas van rijs ende riet om twaelff stuvers, twelck hij in Aert die Loijen Bossch met Jacob, zijn zoen, afgehouden heeft, maer en heeft noch geen gelt daer voer betaelt.

 

 

129. Jacob Heijndricszoen, oudt ontrent XXX jaeren, woenende in Slijdrecht, seijt bij zijnen eede dat hij geen landt en heeft inden anwassen inden uuijterwaerden gelegen ande zuijtzijde vander Merwede, en heeft oick nijet gesneden eenich rijs ofte riet in eenige vanden selven waerden sichtent twee jaeren harwaerts dattet verboden is, ende men en sal dat over hem nijet betuijgen, uuijtgesondert dat zijn vader gecoft heeft tegens Pieter Schoeck uuijt den naem van meester Andries van Hargem zekere rijs gewassen up Aert die Loijen Bossche ande noortzijde vanden ouden dijck, twelck hij getuijge mede heeft helpen snijden, ende inden herft laetsleden heeft hij comparant bij b oerloeve, dat hij begeerde van Jan van Wena, gesneden ontrent een vim rijets op tlandt dat zijn vader ende zijn mede consorten plach toe te behoirende.

 

Noten a aanvankelijk met, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. b aanvankelijk ordene, echter doorgehaald.

 

 

130. Claes Heijnricszoen, oudt ontrent XXV jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij geen landt en heeft inden uuijterwaerden gelegen ande zuijtzijde vanden dijck ande Marwede, ende en heeft nijet gesneden rijs noch rijet inden voirs. waerden sichtent twee jaeren dat verboden es geweest dan dat Toenken Aelken up Hardincxvelt ende Braem, up Ghijsendam woenende, ontrent zes weecken geleden gaven hem oirloff om te snijen acht oft negen bosschen rijets up die Zegenworp, twelck hij comparant alsoe gedaen heeft ende anders nijet. Wij commissarijssen hebben den voirs. Heijnrick Aertszoen, Jacob ende Claes, zijn zoonen, verboden nijet meer te snijden van tgoet dat in handen vanden keijser gestelt is, op peijne dat aen haer lijff ende goet te verhaelen, dair van zij geobediert hebben, biddende om gratie van dat zij te voeren mesdaen hebben.

 

 

131. Loeij Aertszoen ontkent dat hij Pieter Aertszoen Broederzoen gedreecht heeft te arresteren om die huijere te hebben van Scilpaertszoen Werff, hoe wel die selfde Pieter hem noch een jaer pacht schuldich es.

 

 

132. Joost Potter, woenende tot Hardincxvelt, oudt ontrent LXXXIII jaeren, seijt bij zijnen eede dat ten tijde als die Dussen gedijckt worde zoe heeft hij getuijge gesien dat voer Werckendam beneden den dijck ende die huijsen aldaer stonden vlack watera ende een wilde zee alsoe daer en lagen nijet boven acht of negen roeden lants vander straet, uuijtgesondert achter die kerck, twelck breedt landt hadde sonder dat hij getuijge weet hoe veel, ende weet hij getuijge dat voirs. is, want zijn moeder van daen geboeren was, ende hadde daer oemers ende moeijen woenende daer hij dickwils plach te comen. Zeijt dattet geen vijftich jaeren geleden en es dat tot Werckendam eerst begonste an te wassen, ende zichtent die tijt tot noch up den dage van huijden ist aldaer alle jaeren ten minsten twee ofte drie roeden, somtijts thien oft twaelff roeden, angewassen, twelck hij getuijge weet uuijt sake als voeren.

 

Noot a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

133. Bruijn Floriszoen, woenende up Hardincxvelt, oudt ontrent LXIII jaeren, seijt bij zijnen eedt dat hij getuijge noch binnen drie jaeren heeft aen Jonge Jans Waert zien staen twee palen van een zijel diemen zeijde dat inden ouden dijck plagen te leggen, ende men seijde dat daer ontrent was gelegen die schedinge tusschen den ambochte van Werckendam ende Houweninge, ende waer hij op Jonge Jan Waert, hij soude alsnoch wel weten te wijsen waer die selfde palen gestaen hebben, ijmmers op een roede ofte twee lenckte nae. Seijt dat hem wel gehoecht dat ontrent vijftich jaeren geleden die waert, nu genoempt Aert Loijen Bossche, was een vlack sant ende slijck, daer nijet up en waste dan dat Aert Loije daer een cleijn hovelken hadde bewassen met ouden elsen, ende hiet nae hem Aert Loijen Bosch, ende daer nae heeft hij getuijge gesien dat eenen Lambrecht Heijnricszoen, woenende up Ghiesendam, gecomen was up Aert Loijen Bossch, ende stack daer twee boskens rijs oestwaert vanden voirs. Aert de Loijen elsen, ende seijde dat tselfde was zijn ouders landt, ende es daer nae tselfde landt bewassen ende hebben zijn erfgenamen dat daer naer beseten ende heet alsnoch Lam Heijnricszoen lant, ende hoecht die waert alle jaer meer zoe dat daer nu een groote plecke lants leijt bewassen met rijs ende rijet. Insgelijcx heeft hij getuijge ontrent die selfde tijt gesien dat Jonge Jans Waert ende die waert genaempt die Oude Wiel oeck vlack slijck ende sandt waeren, uuijtgesondert dat up elcx vanden waerden wat rijs ende boemten stondt, up Jonge Jans Waert ontrent een hondt lants groet ende up den houck vanden Ouden Wiel ontrent twee mergen groet. Seijt dat ontrent XXXV jaeren geleden hij getuijge met zijn medegesellen van Hardincxvelt ende Houweningen, die nu al overleden zijn, gehuert heeft die visscherie vanden joncker van Heel om een pont groote. Ende ontrent XXV jaeren geleden zoe hebben die van Werckendam teghens die heere van Heel ofte zijn gemachtichde gehuert de selve visscherien, ende hij getuijge met zijn gesellen huerden die selve visscherie jegens Thomas Boeckelaer ende dat clooster van Eemsteijn, zeer dat twist quam tusschen Boeckelaer ende die heere van Heel ende wordden alsdoen geaccordeert dat zij een jaer tsamen bevisschen souden. Ende naer dat jaer huerden die van Werckendam die visscherie alleen den tijt van zeven oft acht jaeren sonder dat hij getuijge weet oft zij dat huerden van Thomas Boeckelaer oft jegens die heere van Heel, ende binnen middelen tijden vergingen die voirs. visscherien alsoe die diepte droech werdde, ende bleef die visscherije twee oft drie jaeren sonder te besteken ofte bevisschen tot dat Cornelis vander Duijn die selfde visscherien weder huerde tegens die heere van Heel. Seijt dat ontrent drie oft vier jaeren geleden meester Andries van Hargem als ambochtsheere van Houweningen, ende die heere van Heel als ambochtsheere van Eemskercke ofte huere gemachtichde hebben twater vanden dijck van Houweningen zuijtwaert af nae Eemkerck over dat ijs doen meten omme te weten die onderscheidenisse van hueren visscherien, daer hij getuijge met die bailiusbode ende anderen present geweest es, ende hebben voer meester Andries van Hargem eerst afgenomen zes hondert roeden zuijtwarder, ende dat voer zijn ambocht van Houweninge, ende van daer tot Eemkerck soude wesen die visscherien van Heel.

 

 

134. Adriaen Claessen alias Hazen, woenende up Hardincxvelt, ontboden wesende alsoe hij oick pretendeert eenige actie inden uuijterwaerden ontrent Houweningen, seijt dat hij van zijns wijfs wegen, genoempt Lijsgen Coelen, mit Pieter Heijndricszoen Volck tot Dordrecht ende veel meer andere die hij nijet en weet te noemen, hebben een deel inden Ouden Wiel sonder dat hij weet oft onder Houweninge es ofte Werckendam oft hoe groet dattet weer es, maer leijt an tZijlweer dat oestwaert van hem leijt. Hij heeft zijn wijf gehadt vier jaeren maer en heeft voer zijn deel daer of nijet ontfangen of en heeft noeijt daer up geweest, ende es wel te vreden te doen dat Pieter Heijndricszoen kinderen doen zullen, ende voer eenen voet oft twee die hem daer inne comen soude mogen zoe en wil hij geen proces sustineren, maer wiltmen wat verhuijeren, begeert hij wel. Den selven voerts gevraecht oft hij eenige andere actie pretendeert inden Verdroncken Waert, zeijt neen, dat hij soude weten te bewijsen.

 

 

135. Ten voirs. dage smorgens hebben wij commissarijssen achtervolgende onse instructie gesonden Cornelis Adriaenszoen, woenende tot Sinte Geertruijden Bergen, tera Loon in Brabandt mit onsen besloeten brieff luijdende als hier naer volcht: ‘Eedele wijse heere, alsoe ghij met uwe moeren in Brabant gelegen watertb deur Capelle, gront van Zuijthollant, ende dat wij van skeijsers wegen last ende bevel hebben te vernemen wat octroij oft consent ghijc daer of hebt vander Keiserlijke Majesteit oft zijne voirsaten, graven van Hollandt, soe versoucken wij aen u dat ghij alhier bij ons schicken ende senden wilt alsulcke brieven oft copien auctentijck van dien als ghij hebt om tselve te mogen doen, ende dat binnen vier dagen naestcomende, omme die te sien nairvolgende die voirs. onse last. Eedele wijse heere, onsen Heere God zij mit u. Gescreven te Sinte Geertruijden Berge, den XXIII in april anno XVC XXIII naer Paesschen’. Ende onder stont gescreven: 'Frederick van Renessen, Jaspar Lievinssen, Vincent dCornelissen ende andere commissarissen in desen bijden Keiserlijke Majesteit gecommitteert al nwe’d. Ende boven stont gescreven: 'Eedele wijse heere, den heere van Loon oft in zijn absentie ande vrouwe van Loon'. Ende is inden selven avont die voirs. Cornelis wedergekeert, ende heeft des anderen dages voir ons geseijt bij zijnen eede dat hij up gisteren den voirs. brief, die hij van ons commissarijsen ontfangen hadde, gedragen heeft tot Looe in Brabant, ende in absentie vanden heere van Looe gaf hij den poirtier den brief, die den selven gaf die vrouwe van Loon, dairop zij hem getuijge dede zeggen dat hij beijden soude tot haer man weder comen soude. Daer naer ontrent een half ure heeft die vrouwe hem getuijge selve gesproken, zeggende dat tguent daer die heeren haer af gescreven hadden, was wel ontrent twee hondert jaeren geleden, ende dat zij soude reijsen tot Antwerpen ende spreken die marckgrave, ende alsdan soude zij wel comen bijden heeren tot Breda. Daerop hij getuijge begeerde van haer dat zij antwoirde wilde scrijven, daerop zij zijde dat den brief geen antwoirde en hielt, ende is hij getuijge alsoe weder gekeert.

 

Noten a aanvankelijk inde, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b veranderd uit twater. – c boven de regel. – d-d deze woorden in de marge geschreven; lezing van het laatste woord onzeker. – e aldus het handschrift voor Loon.

 

 

24 apri1 1523

XXIIIIen aprilis.

136. Willem Jacobszoen, woenende tot Berge, oudt LXXII jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij sichtent hij negen jaeren oudt was gewoent heefta inden Berge. Zeijt dat ontrent twaelf of derthien jaeren geleden hij getuijge van Floris van Wijffliet gehuert heeft die visscherije liggende rontomme die hofstede oft hoogewerf genaempt Wijffliet, om een gouden gulden tsjaers. Ende huerde hij getuijge oick vanden selven Floris die helft vander visscherie vanden Molen Werf ende vander Capelwerf ontrent XXIIII stuvers, ende dander helft huerde hij getuijge vanb Gerijt Joosten ende Geerit den Teems, die beijde aende Dussen plagen te woenen, gaf elck van hemluijden tween twaelff oft derthien stuvers voir huer deel. Ende Pieter Fraenenc d tot Dordrecht deelde met hemluijden. Ende hadde oick twaelff oft XIII stuvers tsjaers. Ende is wel drie jaeren geleden dat hij getuijge die visscherie nijet gebruijct en heeft. Seijt dat die werven van Capelle ende Mole Werf bruijcte ten selven tijde Neel Cauwe vande selve luijden als hij getuijge alsdoen verstont, maer dat principael lant leijt in Wijffliet, ende tguendt dat op den Molenwerf ende Capelwerf staet en is nijet veel waert wanttete al ruijchte is geweest, ende hoe veel hij daer voeren gaf en weet hij getuijge niet. Seijt dat die schutters vanden Berge verhuijeren die visscherije liggende zuijtwaerts vanden Berge genaempt dat Verlaet, ende geloeft dattet hemluijden bij den grave gegeven is als hij heeft hoeren seggen. Seijt dat de gheene die in Raemsdonck geerft zijn ende lant hebben, die bevisschen die canten ende int water buijten Raemsdonck elck up zijn lant, bijsonder hier int Veer tusschen Bergen ende Raemsdonck, ende en weet nijemandt te noemen die daer vischt dan een Dirck vander Kerck, die op zijn selfs landt vischt. Seijt dat Jan vanden Dussen, casteleijn te Berge, sichtent Kersmisse lestleden verhuert die visscherie van Hartswaert, liggende benoirden vanden Berge aen die noortzijde vander Maes, ende is huijerman Adriaen van Hardincxvelt, woenende inden Berge, welcke visscherie wel twintich jaeren gelegen heeft onverhuijertf, ende daer te voeren huerdet die oude Neel de mandemaker vanden ouden Jan vanden Dussen, vader vanden voirs. casteleijn, om eenen salm tsjaers. Seijt dat Haertswaert plach bij staende lande te wesen een dorp aen die noortzijde vander Mase, hebbende Monsterkerck Ambocht aen die oestzijde ende Eemskerck aende noortwest zijde, ende leijt die kercke van Eemskerck recht noortwairt vang die kercke van Haertswaert, twelck hij getuijge weet alsoe hij up beijde die kerckhoven dickwils geweest is, ende daer ontrent gevischt ende oick corper gevangen inden steenen graften daer die doode luijden up die kerckhoven in begraven hadden geweest, twelck wel veertich jaeren geleden is.

 

Noten a aanvankelijk hadde, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b boven de regel. – c door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – d aanvankelijk hoeven, echter doorgehaald. – e tet door een andere hand boven de regel geschreven. – f de eerste drie letters veranderd uit andere letters. – g aanvankelijk ende, echter doorgehaald en door een andere hand in de rechtermarge veranderd.

 

 

137. Aert Janssen de Molenaer, woenende in Sinte Geertruijden Berge, oudt ontrent tsestich jaeren, seijt bij zijnen eede dat die luijden van Raemdonck a visschen tusschen Raemsdonck ende den Berge, elcx up huer eijgen landt sonder te comen in die vrijheijt vanden Berge, ende indien hij getuijge oft ijemandt anders daer quamen visschen, sij soudent uuijtrecken als zij dickwils gedaen hebben, gelijck hij getuijge heeft hooren seggen. Seijt dat die visscherie voirs. nijet veel waerdich en is. Seijt dat die voetboege schuts ten Berge hebben vanden grave van Hollandt die visscherije bijnnen die vrijheijt vanden Berge, streckende vande Raemsdoncksche Poirte zuijtwaert op tot het Verlaet toe, ende plach tVerlaet bij staende lande den schutters voirs. toe te behoeren om te bevisschen, welcke visscherije hij getuijge over lange jaeren vanden schutters gehuijert heeft, ende gelt nu ontrent XXV Rijnsgulden, ende hij pleech daer meer voer te geven. Seijt dat die cathuijsers buijten den Berch hebben in voirtijden dese visscherie willen bevisschen, maer die schutters hebbent noch gehouden. Seijt dat die cathuijsers bevisschen aen Dirck vander Kercks lant bij Sandoille, ende is genaempt die Heijninge, ende van daer tot die Blancke Wiel toe, ende heeft hij getuijge die visscherie eens vier jaeren lanck gehuert om eenen nobel tsjaers, ende bevisschen die cathuijsers al op huer eijgen landt als zij zeggen, streckende up die vrijheijt vanden Berge ende soe b verde streckt huer visscherie, twelck hij van hemluijden gehoort heeft ende oick heeft die visscherie alsoe gebruijct. Seijt dat die Blancke Wiel is een sloot ofte wateringe geweest die nu verlant, ende die voirs. visscherie compt daeraen. Seijt dat alsmen deur tVerlaet compt zuijtoestwaerder vandaer leijtc het Brouck, twelck die cathuijsers verhuijeren voer een visscherie, ende streckt tot der halven Dongen, twelck is een water geweest ende scheijt Brabant van Zuijthollandt, ende die grave van Nassou verhuijert die zuijtzijde ende die cathuijsers verhueren die visscherie liggende ande noortzijde vanden Donge, ende zijn huijerluijden dsijn Gijbed Heijn Buijssen kinderen, woenende te Raemsdonck up die Hooch Berch, daer van deen genoempt is Zeger ende dander den ouden Aen Buijs, ende dese visscherie compt aende Haersloet, die alle dage verlant, ende loept dese visscherije zuijtwaert op een groote zwaer stuck weechs daer hij getuijge meent dat men wel twee hondert feucken setten soude. Seijt dat die cathuijsers seggen dat dese visscherije vanden Brouck oick leijt op haer eijgen landt, ende heeft hij getuijge Gerit Willemszoen hier te Berge wel hooren seggen dat die cathuijsers hem zijn lant ende visscherie ontweldigen ende dat hij zijn feucken thuijs heeft moeten haelen. Seijt dat hij getuijge gecocht heeft ontrent thien oft twaelf jaeren geleden van heer Adriaen Heijs, canoninck ten Berge, ende van Cornelis Mathijszoen, zijn broeder, zekere landt sonder grootte van mergentaele, maer tzijn zeven oft acht campen lants streckende vander Dongen af tot den Lijndonck toe, welcke Lindonck is tlandt daer de burch buijten Sinte Geertruijden Berge op staet, ende hije mach vanden burch gaen up zijn landt droech voets. Seijt dat teijlandeken liggende tusschen den Berge ende die cathuijsers bij staende lande geweest is goet landt, ende die hoochte heeft altijt landt geweest, maer is zeer aengewassen aen beijde zijden ende behoirt dat gasthuijs te Berge toe. Dan Aert Menssen leijter te middel in, ende heeft hij getuijge vanden lande den gasthuijse toebehoirende gehuert een deel twelck is grient lant, ende geeft zeven gulden van thien stuvers tsjaers, ende Aert Menssen huijert vanden selven gasthuijse insgelijcx aldaer landt, twelck eensdeels is grient landt, dander weijlandt ende eensdeels saijlandt, ende geeft jairlicx daer voeren veerthien Rijns gulden, twelck hij getuijge weet alsoe hij gasthuijs meester is. Seijt dat het gasthuijs vanden Berch heeft zeker landt liggende buijten sdijcx aenden Dussen in Monsterkerck, twelck verhuert wordt, ende en soude hij getuijge nu nijet weten te zeggen hoe veel lants daer is, noch wijet huert, hij bedraecht hem aen tgescrift dat dair van is.

 

Noten a aanvankelijk die, echter doorgehaald. – b aanvankelijk beijde, echter doorgehaald. – c aanvankelijk compt, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – d-d door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – e aanvankelijk men, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

138. Floris Dircszoen, woenende tot Almkerck, oudt ontrent vier ende veertich jaeren, seijt dat hem met Govert Matheuszoens weduwe toebehoirt Claes Aertszoen Werf, als hij ons den XVII deser maent geseijt heeft, daer van hij zeijde nu te brengen drie bezegelde brieven, die een in date XIIIIC LVII op Sinte Geertruijden dach in maert, inhoudende dat Rutger Govertszoen, Willem Willemszoen endea Jacob Wouterszoen gaven over Wouter Bokelaer een stuck lants geheeten die Boemgaert, gelegen in die hoeven daer afgelegen es oestwaert Wouter Boekelaer ende westwaert jouffrouwe Lijsbeth Ponciaens, weduwe van Cloetwijck met haire kinderen, ende noch een saet gelegen in die hoeve geheeten Tijelenwerff, daer oestwaert of leijt Wouter Boekelaer ende westwaert Mathijs Pieterszoen, streckende vander straeten tot den Alm toe. Dandere brief was in date XIIIIC LXIIII, den IIIen dach in julio, inhoudende dat Govert Geeritszoen ende Geertruijdt Jan Schoenmakers dochter vercoft hadde alle alsulcke goeden als Geertruijt voirs. aenbestorven waeren, liggende ter Nijeuwer Kercke anden Alm met dat water gemeen, bij doode haers vaders, moeders ende Wouter Janszoen, haer bruedere. Seijt dat dit voirs. landt es tselfde landt dat Claes Aertszoen pleech te gebruijcken, genaempt Claes Aertszoen Werf, ende en kent hij comparant nijemandt die inden voirs. brieff staen, alsoe die geweest zijn voer zijn tijdt, ende heeft Claes Aertszoen, vader van die huijsvrouwe vanden comparant, den selven personen wel gekent die hem Claes gewesen hebben als zijt hun vercoften tlandt, daer van spreeckt den derden brief in date vierhondert LXXII, den XVIIIen dach van april, inhoudende dat Govert Janszoen ende Meeus Dircszoen loefde voer Adriaen ende Aechte Claes Willemszoen kinderen als dat zij tot haeren mondigen dagen Claes Aertszoen b overgeven zullen den eijgendom van alsulcke erffenisse ende besterffenisse als hem aen bestorven es te Nijeuwe Kercke aen die Alm. Seijt dat in Claes Aertszoen Werve noch geerft zijn Otte van Harwinden ende Willem van Geerwinnen, woenende int Lant van Altenae, ende geeft die selfde jairlicx daer voer vijf eijntvogelen, ende es dat landt bewassen met rijet ende gars onder malcanderen, ende en weet nijet hoe groet dat tselfde landt es dan dat tselfde an die westzijde van tlandt toebehoirende hem comparant leggende es. Seijt dat westwaert daer an leijt noch zekere landt bewassen met garsse, rijet ende duijel, twelck hij comparant gecoft heeft van Adriaen ende Jan, gebrueders woenende tot Worchom, daer van hij noch geen brieven en heeft, maer leggen die onder dat gerecht van Worchom, ende heeft daer voer betaelt twaelf schilt, ende enc is tselfde landt boven water nijet groot dan ontrent zes of acht roeden, ende nae den brieven soude groet zijn zes margen. Die comparant heeft dit landt begeert te huijeren vanden keijser ende sal voer den tijdt van twaelf jaeren geven eenen Philips gulden tsjaers, ende sal hebben geheel die werf genaempt Claes Aertszoen Werf, soe lange ende breedt als die binnen den zelven tijt sal an mogen wassen metsgaders die visscherije ende vogelrije daer ontrent, alsoe verre alst de selfde alsnu bij nijemant anders geoccupeert en is, ende sal den eersten termijn verschijnen Kersmisse naestcomende.

 

Noten a door een andere hand boven de regel veranderd. – b aanvankelijk den eijgen, echter doorgehaald. – c boven de regel.

 

 

139. Gherit Willemszoen Verkerck, woenende binnen die stede vanden Berch, oudt ontrent LXXV jaeren, seijt bij zijnen eedt dat hij tot Ramsdonck geboeren es, aldair hij altijt gewoent heeft, uuijtgesondert achtien jaeren herwaerts die hij binnen die stede vanden Berch gewoent heeft. Seijt dat die Haersloet al over die tzestich jaeren toegedijckt es ten tijde als hij getuijge jonck was acht of thien jaeren, ende was dair te voeren een diepte daer die scepen doer plagen te vaeren nijet wijt boven eenen appel worp, loepende an beijden zijden doer tlandt vanden cathuijsers als hij getuijge anders nijet en weet. Seijt dat die cathuijsers over veertich jaeren daer ontrent schoen lant hadden daer zij haer beesten op weijden, ende daer lagen oick andere landen met duijl, ruijchte ende andere grienten bewassen, de welcke sichtent verbetert zijn, ende es daer ontrent altijt landt geweest, nut oft onnut, ende es tlandt aldaer indie lenckte angewassen sonder dat hij weet hoe veel, ende leijdt tselfde lant an dat Verlaet, twelck es een eerfdiept dat die cathuijsers nijet toe en hebben mogen dijcken, zoe dat uuijt dien haer landt nijet breeder en mochte worden. Seijt dat die cathuijsers hebben een visscherie genaempt den Brouck, streckende zuijtwaert vanden cloostere totter Dongen toe ende oick zuijtoestwaert nae dat Rijsbrouck toe. Ende heeft tselfde water in voirtijden al landt geweest daer die cathuijsers schijns op hadden, als hij getuijge heeft hooren seggen, zoe dat zij die selfde visscherien naer tinbreecken vanden lande angevaert hebben bij gebreke van betaelinge van hueren schijns, ende oeck dat zij daer in veel eijgen goets hadden, twelck bij dat inbrecken van Zuijthollant al verdroncken was. Seijt dat hij eenen brief heeft die hij ons thoende, a inhoudende dat eenige, die de comparant zeijde geweest te hebben zijn ouders, landt gehadt hebben inden selven Brouck dair van zij den cathuijsers jaerlicx schijns geven mosten, ende heeft hij getuijge upt selfde lantb sichtent tinbreecken wel gevischt, mits den cathuijsers betaelende den selven schijns ofte dat hij anders haer gemoede hadde. Seijt dat die van Raemsdonck die geerft zijn buijten sdijcx bevisschen twater buijten sdijcx up haer eijgen landt oft die eerst compt, die vischt eerst. Ende en heeft hij getuijge noijt gheen questie dair af geweten. Oick zijn daer veel die lant buijten sdijcx hebben ende nijet en visschen. Seijt dat die weeren vanden lande, liggende in Ramsdonck, strecken vanden Dongen uuijt den zuijtc oesten noortwestwaerder nae die Mase toe loepende alsoe doer den Raemsdoncsche Dijck int water. Ende en is binnen zijnen tijde an die noortzijde nijet veel angewassen, ijmmers slaet dat meer af, ended an die zuijtzijde tusschen die kerck ende tcloester inden Ham daer wasset meest aen.

 

Noten a aanvankelijk dat eenige, echter doorgehaald. – b boven de regel. – c veranderd uit zuijtwesten. – d door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

25 april 1523

Den XXVen.

140. Jan Vastaertszoen, woenende ten Berch, oudt ontrent LV jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij geboeren es tot Hardincxvelt ende heeft gesien wel XL jaeren geleden dat die vader van hem getuijge, woenende up Hardincxvelt, visch cofte tot Slijdrecht inden afslach diemen aldaer hiel, twee ofte drie someren an een, ende heeft hij getuijge gesien staen bancken up die Slijdrechtsche Wiel daer die visschen, die daer ontrent Slijdrecht gevangen worden, afgeslagen ende vercoft worden, ende dat daer lagen coopluijden van Hasselt, van Sint Truijen ende van Thienen ende daer ontrent, die de visschen mijenden, coften ende wech voerden, alsoe een ijegelick die gelt hadde, mochte aldaer visch coopen a. Seijt dat ontrent die selfde tijt uuijt Dordrecht gecomen es een baersse met volck, die welcke den vadere van hem getuijge vingen ende brachten hem gevanghen binnen Dordrecht voer den schout genoempt Lange Adriaen, die daer van zeijde nijet geweten te b hebben, ende dede hem gaen in een herberge daer die vischcoopers van Dordrecht bij hem quamen die hem hadden doen vangen, ende en wisten nijet up hem te seggen dan dat hij visch ten afslach tot Slijdrecht gecoft hadde, ende nae dat hij aldaer goede chier gemaect hadde ende dat gelach betaelt, heeft die schout hem ten selven dage oirlof gegeven thuijs te gaen als hij getuijge van zijnen vader verstaen heeft, ende daer nae heeft zijn vader noch up den afslach tot Slijdrecht, soe lange als hij leefde, visch gecoft, twelck hij getuijge weet uuijt zaken als voeren, ende dat hij getuijge dickwil over ende weder over liep ende zijn vader gelt brachte.

 

Noten a aanvankelijk nogmaals mochte, echter doorgehaald. – b aanvankelijk en, echter doorgehaald.

 

 

141. Seel Adriaen Seelenzoen, woenende up die Maede buijten Sinte Geertruijden Berge, oudt ontrent LXXX jaeren, seijt bij zijnen eedt dat soe lange als hem gehoecht, twelck wesen mach ontrent tzestich jaeren, een wech gelegen es vander Mae, daer hij getuijge woent, tot de Veen Poorte vander stede vanden Berch, ende was genaempt die Breede Wech, dairmen met wagens vaeren mocht, ende an die noortzijde vanden selven wech heeftet altijt lant geweest, maer nijet soe breet alst nu angewassen es, ende is tselfde lant genaempt den Twijfelaer, uuijt dien datmen twijffelde off dat lant ondervloijen soude dan nijet. Seijt dat hem gehoecht dat een Adriaen Pierzoen, burgemeester vanden Berch, maeckte den wech vanden Berch tot Steelhoven toe, maer en was nijet zoe breedt als die nu es, ende wart geleijt over den Ouden Steen Straete die ten staende lande plach te leggen of daer a ontrent meestedeel onder dat water. Ende an beijden zijden vanden selven wegen was tmeestedeel al water, ende tot sommige steden wast een horstken ende oick somwijlen wat lants. Seijt dat tlandt liggende tusschen beijden den voirs. wegen zichtent beter gewarden es mits dat overvloijen ende somtijts dat inbreken vanden voirs. wegen, zoe dat daer nu eensdeels goet lants geworden es. Ende eensdeels en draget noch nijet den lijessen ende riet, twelck in voirtijden zoe quaet ende diep onder twater gelegen es geweest, dattet geen rijet en conde gedragen, soe datmen vander Mae met schuijten plach te vaeren vanden ouden dijck van Steelhoven tot ande stadt toe. Ende alsnoch machmen tot sommigen plaetsen inden winter tusschen beijde die voirs. weghen met die schuijten vaeren. Seijt dat hij heeft hoeren seggen dat het cappittel vanden Berch van tvoirs. landt liggende tusschen beijde die voirs. wegen angevaert heeft twaelff mergen, die al water geweest zijn, ende is nu riet ende liessen daer nu wel beesten in gaen mogen, maer overmidts dattet zoe goet nijet en is en betaelt maer voer zes mergen inden ongelden vander dijckaigen. Seijt dat die casteleijn vanden Berch daer heeft drie mergen lants, daer hij getuijge altijt riet heeft up sien staen soe lange als hem geheucht. Seijt dat ontrent tVerlaet es landt geweest bij staende lande, maer hoe dat het naden inbrecxem geweest es en staet hem getuijge daer van nijet voeren, ende an die een zijde slaet dat af ende an dandere zijde wastet aen, maer het wast meer an dant afslaet. Seijt dat die cathuijsers an die oestzijde van tVerlaet gemaect hebben een hoefdijcken int water om daer mede den stroem van haer lant te keeren, dat huer landt nijet afslaen en soude. Welck hoefdijcken hij getuijge gesien heeft ende weet hij getuijge tghene dat voirs. is uuijt sake als voeren, ende dat hij inde Mae geboeren es, ende heeft van joncx altijt tot den naesten thien jaeren herwaerts van daen tot binnen die stede vanden Berch ter kercke moeten gaen, es oick poerter vanden Berch daer hij zijn tolteijcken altijt sichtent gehaelt heeft ende al tgundt dat voirs. is gesien. Seijt dat die Noerden Bossche, liggende an die noortzijde vander Veen Poorte buijten den Berch rontomme int water leggende, binnen tgehoege van hem getuijge zeer angewassen es mer en weet nijet hoe veel.

 

Noot a aanvankelijk onder dat water, echter doorgehaald.

 

 

142. Melis Diricszoen, woenende tot Capelle, oudt ontrent LXX jaeren, seijt bij zijnen eedt dat wel geleden es ontrent vijff ende vijftich jaeren dat hij getuijge, wesende een jongen, met zijn vader geweest is up den dijck genaempt des sGravendijck, liggende in Capelle Ambocht scheijdende Hollandt van Brabant, ende waeckte aldaer met Boijen Heijn Maeszoen ende meer andere, verduchtende dat die van Loen, die last vanden water hadden, den dijck doer steken souden ende stont ter selver tijt den dijck en beefde overmits die last vanden water die ande Brabantsche zijde was ende nijetemin is den dijck bij nachte op een ander tijt daer nae deur gebroken geweest en weet hij getuijge nijet hoe. Seijt dat daer nae hebben die van Capelle den selven dijck weder tot vier reijsen toe gestopt a, maer es telcke reijse weder doer geloopen ende gebroken, zoe dat zij verduchtedenb dat die van Loen tselfde bij nachte ende ontijden deden. Seijt dat alsoe die van Capelle, overmits dat Brabantsche water, groote schade lede, ende wat zij stopten worden weder doer gebroken. Zoe hebben zij ontrent vier jaeren geleden mit den heere van Loen een compact gemaect dat hij inden selven dijck leggen soude een zijlken, mits twelcken twater geschut soude worden op dat die vander Cappelle zoe groote schade nijet lijden en souden, ende soude hij tselfde sijlken tot zijnen coste onderhouden ende die sluijs op zijnen coste setten ende jaerlicx een pont groote Vlaams geven tot onderhoudenisse van dien, ende soude die soe lange dueren tot dat eenige heeren oft inlantsche seggen souden dat tselfde water tlandt van Hollandt schadelick wesen zoude. Daer van brieven gemaect zijn, daer van die vander Capelle ende die heere van Loen elcx een hebben, ende weet hij getuijge tghene dat voirs. es uuijt sake als voeren ende want hij tot Capelle geboeren es daer hij zichtent altijt gewoent heeft, ende es mede over dat voirs. compact geweest. Seijt dat bij staende lande noortwaerder vande Nijeuwe Straet, die nu geleijt es, plach te leggen een oude straet daermen vander Capelle ginck c doer Waspijck ende Ramsdonck dnaeden Berch ende voirts tot Dordrechtd, welcke dorpen alsdoen haer huijsen soe laech ende up die Oude Straete lagen, ende als dat lant ingebroken was, is die nijeuwe dijck oft die wech wel twee hondert roeden zuijtwaerder vanden ouden wech geset, ende blevene nochtans veel huijsen staen upten ouden wech, daert volck in woende, deen langer dan dandere, tot dat zij mit den hoege vloede bijnnen die naeste dertich jaeren van daen verjaecht zijn geworden, ende hebben haer huijsen doen maken zuijtwaerder up anden nijeuwen dijck. Seijt dat eensdeels vande voirs. oude straet alsnoch staet ende die hofsteden daerop ende bijsondere die hofstede vanden ouders van hem getuijge, ende zijn eensdeels vanden hofsteden ende oeck de Oude Straet afgespoelt binnen den voirs. dertich jaeren harwaerts. Seijt dat tusschen de Oude Straet ende de Nijeuwe Straet altijt lant geweest es zedert den inbrecken  vanden lande, maer beneden de Oude Straet noortwaerder doff istdf altijt zichtent den inbreecken vanden lande water geweest, uuijtgesteken aen tnoerteijnde vanden ambochte, twelck es an die zuijtzijde vander Maes, daer heeft dat altijt lant geweest ten minsten wel vijftich roeden breedt ende te som steden wel hondert. Seijt dat buijten de voirs. Oude Straet heeftet zichtent tvoirs. inbreken alle jaere te met angewassen, zoe dat ter sommigen steden angewassen zijn wel hondert roeden, ter sommigen wel vijftich roeden ende oeck in sommigen plaetsen en ist noch nijet angewassen, wantet nu tot Capelle eerst begint merckelijcken an te wassen, meer an dat oosteijnde dan an dat westeijnde, want zij van Capelle geen anwassen en crigen, die van Waelwijck ende Besoijen en hebben den eersten anwas alsoe zij oestwaerder leggen. Ende wat ruijchte oft slijck uuijt die westen drijeft ende boven compt, dat blijft boven. Seijt dat hem wel gehoecht dat an die noortzijde vander Oude Straet van Besoijen geen landt en was maer was al water, uuijtgesondert up die Maes aen die zuijtzijde van dien twelck zuijtwaert up streckende lang was ontrent hondert roeden, ende tusschen den Ouden Straet ende de Nijeuwe Straet in Besoijen heeftet altijt landt geweest, uuijtgesondert dat somwijlen met hooge vloeden tlant bevloijet es geweest ende daermede ist beslijcktg ende gehoecht, twelck oick geboert is te Capelle ende Waspijck ende in anderen dorpen gelegen ande Langestraet. Seijt dat die uuijterdijck vander Maes hoech es van Waelwijck westwaert, zoe datmen hem wel kennen mach, ende een genaempt es Anthonis Geeritszoen, woenende ten Berge up die Zoem, heeft die gecocht van  Bertelmeeus die brouwer, woenende tot Sprange, die welcke die weder verhuert heeft een Boijen Thoniszoen ter Capelle. Seijt oick dat die ambochtsheere van Capelle, genoempt meester Cornelis van Gendt, heeft den uuijterdijck vander Maes aen dat westeijnde van Capelle. Ende gebruijct die vander gebueren eerf tot dat water vander Mase toe, ende mits dien dat inde Mase aengewassen is, h es die uuijterdijck inde sommige plaetsen breedt twaelff of vijftien roeden ende in sommige plaetsen vijftich roeden. Seijt dat daer veel lants es daer die Mase geen uuijterdijck en heeft, alst es int ambocht van Nederveen, ende die brieven vanden landen daer leggende luijden van sHeere Heijde totter Maese toe, ende die sommige houden van sHeerenheijde tot den uuijterdijck toe ende dat ter plaetse daer die Maese uuijterdijck heeft. Seijt dat sHeeren Heijde es daer die Nijeuwe Straet nu es. Seijt dat sommigen brieven zijn luijdende van sHeeren Heijde totter strate toe ende sommige vander Oude Strate tot die Mase toe. Seijt dat die ghene die lant hebben aen die Oude Maes, reden nae die breete vanden lande dat zij daer hebben zuijtwaerder up nae die Oude Straet of nae die Nijeuwe Straet indien huer brieven al soe luijden, ende die ghene die brieven hebben van sHeeren Heijde tot den Oude Straet, die besitten haer landt alsoe dat van oudts besloot es geweest. Seijt dat inden ambochte van Capelle, oest leggende an Besoijen ande Mase zijde, es geerft Willem Costerzoen, woenende in Sprange met zijn susteren ende broeders, ontrent elf roeden breedt; Sijmon Janszoen kinderen, woenende in Besoijen, ontrent negen gaerden of roeden breet; Gielis van Ameroen kinderen, woenende up Sprange, ontrent negen roeden; Michielgen Meuszoen, woenende in Besoijen heeft ontrent negen roeden breedt; Adriaen Pieterszoen, inden Berch woenende, heeft ontrent acht roeden; Jan Doedinck in Capelle heeft ontrent thien gaerden; Jacob Danielszoen in Capelle ontrent zes gaerden; Wouter die Roe heeft tot twee oft drie steden ende en weet hij getuijge nijet hoe veel; Anthonis Diricszoen heeft ontrent acht gaerden tot twee steden; Dirick van Cloetwijck heeft ontrent twee gaerden; Roelof Heijnrick Wilemssen ontrent zes gaerden; Jan Vos ende Claes Vos hebben tsamen ontrent twaelf gaerden; Dirck vander Merwede ontrent drie gaerden; Claes Huijgen ontrent vijf gaerden; Adriaen die Roe ontrent vijf gaerden; Jacob Danenzoen drie gaerden; Adriaen Heijnricszoen III½ gaerden ende hij getuijghe heeft ontrent thien gaerden; Jan van Ghent drie gaerden; Jacob Davenzoen ontrent drie gaerden; doctor Claes Willemszoen ontrent III½ gaerdt ende noch een andere die met hem gemeijn leijt, heeft oeck III½ gardt, ende en weet hij getuijge nijet meer te nomen alsoe hij voirts westwairder geen kennisse en heeft. Seijt dat an dat oude landt, gelegen an die zuijtzijde vander Maes, noch nijet veel goets lants angewassen en es dan es alleen duel ende bosschen, ende die ghene die dat ouden lant toebehoirt, sloten den nijeuwen anwas reedende up zuijtwaertsi achtervolgende den ouden sloet. Seijt dat tvoirs. landt angewassen es gelijckt noch dagelicx anwast, te weten dat int water gestaen hebben alst noch staen bosschen van duel, die welcke alsoe breeder verlanden ende anwassen dat zij an malcanderen comen, ende worden met die tijt alsoe lant. Seijt dat die vander Capelle volgen haer brieven van coep die zij hebben vanden lande, ende hebben oeck brieven vanden grave dat zij dat ambocht vander jZijdt Wintj mogen gebruijcken ende geven dair voiren jairlicx mannenbede, ende hij getuijge verstaet dat die inwoenende van den ambochte van Nederveen van gelijcken brieven hebben. Maer en weet nijet oft die spreken van aenwassen. Seijt dat intk verdroncken lant vander Capelle elcx visschet up zijn eijgen landt oft die daer eerst compt, ende die visscherien vander Maes heeft in voirtijden gehuert Jan Heij Meuszoen, wonende ter Capelle, sonder dat hij getuijge weet van wijen. Seijt dat die Pekelharinck leijt oestwaerder vanden Haechoert ende es een geer lants daer grient ende hoeij up wast, ende wordt beheert die een helft bij meester Cornelis van Gendt ende dander helft bij die zoen van Adriaen Claeszoen vander Stael, die weeskint es ende woent metl mzijn moeder tot Almkercke. Seijt dat meester Gerrit van Gendt, pastoer van Capelle, heeft die thienden van tgene dat besaijetnwordt int ambocht van Zuitwinde, maer wije die thienden ontfanckt int ambocht van Nederveen, dair oick gesaijt wordt, en weet hij getuijge nijet. Seijt dat Willem van Gendt ontrent zeven oft acht jaeren geleden de kercke van Capelle gegeven heeft een halve mergen moers, gelegen an die zuijtzijde van zijn hofstede, in recompense van tgene dat hij die kercke schuldich was, twelck hij getuijge weet alsoe hij dat heeft hoeren seggen ende weet hij getuijge al tgene dat voers. es uuijt sake als voeren, ende dat hij altijdt daer gewoent heeft ende dickwil scepen ende kerckmeester geweest es.

 

Noten a aanvankelijk hebben, echter doorgehaald. – b door een andere hand veranderd uit verduchte. – c aanvankelijk naden Berch ende voirts tot Dordrecht, echter doorgehaald. – d-d door een andere hand boven de regel geschreven. – e veranderd uit gebleven. – f aanvankelijk op, echter doorgehaald. – g veranderd uit besluijt. – h aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – i aanvankelijk Zuijthollandt, echter hollandtdoorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – j-j aanvankelijk zuijtwaert, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. k aanvankelijk het, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – l door een andere hand boven de regel geschreven. – m aanvankelijk tot, echter doorgehaald. – n veranderd uit bestaet.

 

 

 

Verklaring 143 ontbreekt.a

 

Noot a bovenaan f. 105r, halverwege verklaring 142, is in de marge 143 geschreven, echter doorgehaald.

 

 

 

144. Daniel van Drongelen, woenende in Besoijen, seijt dat hij heeft anden Dussen buijten sdijcx vijf cleijnen mergen lants, daer oestwaert an gelegen es Kievitsweerta ende westwaert Punickerswert, dat meester Evert de Veer heeft, ende zijn lant streckt vander Laersloet zuijtwaerder up tot Walich Pieterszoens erve, ende is al landt, twelck zijn ouders dertich of veertich jaeren gebruijct hebben, ende heeft sommige jaeren gerent een paer gansen die die ouden Willem van Drongelen, zijn oem, dair of gehadt heeft, ende die jonge heer Willem van Drongelen, priester ende oem vanden getuijge, heeft dat somtijts gebruijckt ende een beesken dairup geweijt, ende hij getuijge heeft tselfde verhuert twee jaeren eenen Frederick van Harlaer, ambochtsheere vanden Dussen, om drie Rinsche guldens tsjaers, maer en heeft daer van nijet ontfangen, alsoe hij Frederick voern. zeijt datmen daer op nijet weijden en mach, want dat landt doolage is ende te moruwe ende dat die beesten dat gras al onder treden, ende an tvoirs. landt leijt een hoechte dat somtijden nijet onder en vloet, ende dat andere es soe weeck ende moruwe datmen daerup nijet gaen en mach, ende alst laech water es, zoe ist al boven water. Ende heeft hij getuijge zekere brieven van certificatie, bezegelt bijden schout vander Dussen die hij ons thoende, in date den Ven in meij anno XVC negenthiene, inhoudende dat Claes Pullen certificeert dat hij Govert Brieniszoen hadde hooren zeggen dat het landt zijn was, ende hiet hem die struijcken daeraf haelen ende gaf die hem, ende dat hij Claes Pullen gebruijct vanden ouden heer Willem over vijftich jaeren, ende die jonge heer Willem heeft dat selver gebruijct ende verhuert. Aert Daniels tuijcht dat hij rijet coft tegens den ouden heer Willem dat up dat lant stondt. Adriaen Corneliszoen ende Herrit Janszoen blijven bij haeren eedt. Dit lant leijt buijten sdijcx, oestwaerder Kievitsb Weer, westwaert Punicker Weer streckende vander Laersloet zuijtwaert tot Walnijck Pieterszoen erff toe. Daniel van Drongelen met zijn mede erven heeft versocht met recht an die vierschaer an die Dussen. In kennisse der waerheit zoe hebben wij schout ende ick Jan van Hontswijck, ick Claes Claeszoen over dese certifcatie bezegelt onsen segel hier an gehangen, jaer XVC XIX vijfsten in maij.

 

Noten a veranderd uit Kievitsweent. – b veranderd uit Briemts.

 

 

145. Jan Doudin, woenende ter Capelle, seijt dat hij zijn wijfs vader, genoempt Geerit de Voss Claeszoen, die ter Capelle woende ende was ontrent LXX jaer oudt als hij starff, ende es nu wel veerthien of XV jaer overleden, wel hooren seggen heeft dat hij gesien hadde datter veel brieven waeren vanden landen aldaer gelegen a luijdendeb ten uuijterdijck toe ende als zijt zoe vercoopen wouden, zoe en begeerdent die luijden c alsoe nijet, maer waeren alleen te vreden totter Ouded Straeten toe. Dair noch veel waters inne begrepen was, ende en hadden geen hoipe dattet zoe verre of verder bewassen soude alsoet nu geschiet es, wantet zedert bewassen ende goet landt geworden es, nijet alleen ter voirs. Ouder Straeten maer ten uuijterdijck toe. Seijde voirts dat hij zijn voirs. wijfs vader oeck hadde hoeren seggen dattet al water plach te wesen tot Drunen toe, tot Baertwijck, Waelwijck, Besoijen ende Capelle tot sHeeren Heije toe, dat hondert roeden was boven de tegewoirdige straete. eDen selven gevraechte hoe verde de Oude Straet wel leijt boven de gemeen wech, straet of dijck dieb nu isb, ende hoe verde den uuijterdijck vander Ouder Straeten lach. Seijt dat hij altijt gehoert heeft, alsoe hij lange schout daer geweest es, dat dambochtsheerlicheijt van sGrevelduijn of Capellen desgelijcx Waspijck gaet hondert roeden noortwaerts vanden tegenwoirdigen dijck of Heer Straet daer de huijsen nub up staen, genoempt de Lange Straet, ende van daen twee hondert roeden neder noortwaerts lach de Oude Straet, ende liep soe oistwairts after Besoijen up, maer hoe veel naerder of verder dat zij liep an Besoijen en weet hij nijet, maer in Thoenges Vaert sietmen noch aldaer de Oude Straet duer gegraven. Ende de uuijterdijcken, dat oick anwassen zijn, werden bij diversche persoonen beheert. Seijt voirts datter binnen eenen jaere herwaerts questie geweest es om zekere landen, gelegen ande Sprancxse Sloot buijten sdijcx, tusschen de erfgenamen van Gillis van Amerroijen mit hueren adherenten, om tlandt dat angewassen was tusschen der Ouder Straeten ende den uterdijck, mits dat IJeken Willem Adriaenssen weduwe upt Sprange alleen tselfde besat, ende dat de andere wilden zeggen dat zij als mede erfgenamen daer inne zoe wel behoerden te deelen als an tlandt dat zij tsamen gedeelt hadden zuijtwaerts boven der Oude Straete gelegen, ende werdt de selve weduwe dair in gewesen overmits dat zij tselfde anwas bewees f gebruijct te hebben geen derdendeelg van hondert jaeren zoe mit visschen, ruijchte te snijden als anders. Seijt voirts dattet ambocht van Nederveen begint tegens de moelen van Capelle, gaende oistwaert tegens der kercke van Capelle, beginnende noortwaert hondert roeden vanden tegenwoirdigeh straet ende gaende zoe voirts noortwaert totter Maze toe. Ende es bij nae al landt ter Ouder Straeten toe of dairontrent, ende tot som plaetsen wastet over der Ouder Straeten, ende behoert toe de zoen van Willem van Gendt. Van Neerveen oistwaert totter Sprancxse Sloet toe es dat ambocht vander Zijtwinde gaende oick ter halver Maze toe. Inde selve ambochten vander Zijtwinde of Neder Veen en onderwinden hem die ambochtsheeren vanden anwassen nijet, maer laeten die anvaerden elck die daer inne recht vermeten.

In Nederveen hebben die thienden Jan van Nederveen te Breda deen helft, ende dander helft die van Croenenburch ende nu bij coop de pastoer van Capelle, ende worden te leen gehouden vanden grave van Nassou, ende zijn van cleijnder waerden.

Inde Zietwinde leijt een stuck lants genoempt de Pekelharing, gelegen uptie kant vander Maze, beginnende vander dweersloot tot after Besoijen, dair of de thienden heffen die erfgenamen van wijlen Willem van Gendt, nu meester Cornelis van Gent ende Willem van Nederveens erfgenamen, wije dat de gront occupeert en weet hij nijet, ende pretenderen de thienden te hebben alsoe zuijtwaerts up. Wije de reste vanden anderen anwassen beheeren en weet hij nijet, mits dattet noch laech is, ende souden die van Besoijen dat best weten te zeggen. Die anwassen vanden beginsel ande Maze boven Haechoorti daermen eerst incompt nae tLandt van Huesden ter rechter hant gaende westwaerts, dat beheert de schout van Ghils, Jan Blarinck, woenende te Breda, Dirick Gerijtssen te Huesden, ende Rob IJsaack, oick te Breda, gaende vander Maze af zuijtwaerts totter Ouder Straet toe, ende oistwaerts totten lande dat Willem van Gents erfgenamen ende Jan van Pelanene erfgenamen tAlmkerck beheeren, streckende vander Mazen af totter gebueren erven van Capelle. Vorderk en soude hij nijet wel weten te zeggen. Elck eijgen inden Zijtwinde moet den ambochtsheere jairlicx geven een deut, desgelijcx Nederveen ende Cleijn Waspijck, ende dat tot Sinte Mertijnsdage, ende in gebreke van betaelinge dubbleert tselfde tot vijf stuvers toe.

 

Noten a aanvankelijk die huer brieven hielden, echter doorgehaald. – b door een andere hand boven de regel geschreven. – c aanvankelijk nijet, echter doorgehaald. – d veranderd uit ouder. – e-e door een andere hand boven de regel geschreven. f aanvankelijk te, echter doorgehaald. – g-g door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – h veranderd uit tegenwoirdiger. – i de r door een andere hand boven de regel geschreven. – j door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – k veranderd uit voirts.

 

 

146. Wouter Loer Wouterszoen, woenende in Besoijen, oudt ontrent LXXX jaeren, seijt bij zijnen eedt dat meer dan XXV jaeren geleden zijn dat die van Loen uuijt Brabant eerst haer water geloest hebben doer Zuijthollandt, maer of tselfde geboert es bij doer steken oft deurbrekena vanden dijcken die die vander Capelle hebben jegens Brabant ofte anderen en weet hij getuijge nijet, maer sichtent twee oft drie jaeren herwaerts heeft die heere van Loen geaccordeert met die vander Capellen, ende heeft daer becosticht een sluijs als hij getuijge heeft hooren seggen, ende en weet desen angaende nijet meer. Seijt dat als tlandt van Zuijthollandt in ghinck, zoe es tlandt liggende in Besoijen verdroncken ende afgespoelt geweest tot an die Oude Straet, die welcke Oude Straete oeck eensdeels af spoelden, maer daer es altijt landt gebleven an die noortzijde van tambocht van Besoijen, twelck es an die zuijtzijde vander Maes lanck vanden uuijterdijck zuijtwaerder up wel hondert ende XXV roeden, ende tusschen die Oude Straet ende die Nijeuwe Straet, die alsdoen nae dat inbreken daer geleijt was, heeft altijt landt geweest wel anderhalff hondert roeden lanck, ende tusschen beijde die straeten hebben die van Besoijen gemaeckt eenen dijck omme hem te beschutten vanden vloet water. Seijt dat die uuijterdijck vander Maes, liggende inden ambochten van Besoijen, beseten wordt bijden heere van Waelwijck, alsoe die altijt plach toe te behoerende den heere van Meeuwen, ende wordt bijden selven heere van Waelwijck gebruijct tot dat water vander Maze toe. Seijt dat van die voirs. uuijterdijck zuijtwaerder nae Besoijen heeft van allen tijden landt geweest tot die weteringe toe, welcke weteringe men plach te heeten de Oude Maesse ende lach ontrent hondert ende XXV roeden vanden uuijterdijck als voeren geseijt is. Welck landt altijt beheert es geweest bij die van Besoijen, die een eena margen ende die andere twee oft drie margen nae dat zij daer voerden inbreken van Zuijthollandt gelant waeren. Seijt dat die voirs. weteringe verlant es, maer men en mach daer nijet droechs voets overgaen, ende tusschen die weteringe ende Besoijen leijt noch een water genoempt die Gantel, de welcke ande westzijde van Besoijen wel breet es thien oft twaelf roeden of gaerden, ende hoe varder oestwaerts, hoe die Gantel nauwer wordt, zoe dat die Gantel bij die kercke nauwelijcke een roe breedt es, ende daer doer leijden die van Besoijen haer water. Seijt dat die uuijterdijck wel te kennen es van dat lant inde Maeze angewassen, twelck laeger is dan den uuijterdijck, maer tlandt leggende an die zuijtzijde vanden uuijterdijck es zoea hoech als die uuijterdijck. Seijt dat die oude brieven, sprekende vander bepalinge vanden landen in Besoijen, luijden sommige dat haer landen strecken tot die voirs. wateringe toe, twelck es die Oude Maes. Seijt dat vander Oude Straet tot die voirs. wateringe toe ist lanck stijff vier hondert ende XXV gaerden, twelck alsoe dicwil gemeten es. Ende es tselfde al nijeuw lant binnen gehoegen van hun getuijge nijeu angewassen, ende zulcs heeft hij getuijge gesien als die van Besoijen bemerckten dat het lant begont an te wassen, dat zij gingen bij naest een boech schoet vanden lande upt slijck ende int water, daer gras noch groente en wassede, graefden daer dat cleij ende maeckten daer mede cleijn wallekens omme dat slijck daer in te houden ende tlant alsoe te doen hoogen ende wonnen alsoe dat lant, ende des andere jaers daer an deden desgelijcx ende wonnen alsoe van jaere te jaere dat lant in, mits dat daer in quam wassen duel ende andere cleijn ruijchte. Seijt dat in Besoijen Ambocht geerft zijn die kinderen van Costen Denis, woenende in Sprange, meester Evert de Veer, Jan Laurentszoen, zijn oem, ende Heijn de Veer, zijn broedere. Hij getuijge heeft daer oick ontrent IIII½ gardt breet, streckende vander Nijeuwe Straet tot de Oude Weteringe toe. Ende over die weteringhe behoert dat toeb eensdeels die voirs. Jan Laurenszoen, die dat vanden voern. meester Evert gecoft heeft, ende die ambochtsheere van Besoijen heeft in Besoijen zeven oft acht ackeren, streckende vander Nijeuwe Straet tot den uuijterdijck toe. Seijt dat die van Besoijen geen brieven en hebben vanden grave om aenwassen te mogen hebben, ijmmers dat hij getuijge weet, maer hebben tlandt vanden ouders geerft bij tijden van hertoge Philips, hertoge Kaerle ende oick vanden keijser Maximilianen, daer van zij beden gegeven hebben. Seijt dat inden watere, leggende in Besoijen, geen visscherie en es. Maer die heere van Waelwijck besit die visscherie vander Maes ende oick die zwanendrift. Maer die jonckere van Heel wil die zwanen hebben ontrent den Alm, daer hij die visscherie heeft. Seijt dat die Pekelharinck es goet landt, leggende in Capelle ontrent den uuijterdijck. Seijt dat binnen Besoijen buijten sdijcx heeft die heere van Tongerloe die thienden, ende binnen sdijcx die heere van Nassou ofte die capellrije up zijn huijs tot Breda, ende die thienden tusschen die voirs. weteringe ende uuijterdijck behoert toe die kinderen ofte erfgenamen van Willem van Gendt ende Willem van Nederveen, ende weet al tgene dat voirs. is uuijt sake als voeren, ende dat hij in Besoijen geboeren is ende daer altijt gewoent heeft.

 

Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b veranderd uit tot.

 

 

147. Boijen Thoniszoen, oudt ontrent tzestich jaeren, tot Capelle geboerena, seijdt bij zijnen eedt dat wel vijftich jaeren geleden is dat die van Loen haer water nijet en plagen te losen doer Capelle, maer worde belet met eenen dijck, die die van Capelle vercregen hadden van hertoge Aelbrecht, grave van Hollandt, scheijdende Brabant van Hollandt, ende alsoe die selfde dijck up een tijt doer brack hebben die vander Capelle ende oeck die van Dordrecht, die daer moeren hadden, den selven weder gemaect, ende daer nae hebben den selven dijck met veertich of vijftich mannen gewaeckt, verduchtende dat die van Loen, die welcke grooten last hadden van watere, den selven doergesteken hadden oft daer toe geholpen hadden, ende nijetemin es die dijck namaels eens of tweemael doergebroken. Ende ontrent drie jaeren geleden heeft die heere van Loen versocht an die vander Capelle dat zij oochluijckinge soude willen doen ende laeten hem zijn water losen doer Capelle, tot die tijt toe dat eenige heeren, steden oft ingeerfden dat nijet en souden willen gedoogen, ende heeft tot dien eijnde inden voirs. dijck doen leggen een zijlken upt selve gat daer twater altijt doergebroken es geweest, twelck hij onderhoudt tot zijnen coste, ende noch een sluijse inde Heerstraet, tot onderhoudenisse vanden welcken hij jairlicx gheeft een pont groote Vlaems, daer van die vander Capelle brieven hebben, ende oick die heere van Loen naer onthoudt van hem getuijge, welcke brieven hij getuijge als schout ende oick die heere van Loen bezegelt hebben. Seijt dat nae dat inbreken van Zuijthollandt die vander Capelle hebben een nijeuwe strate geleijt ande gebueren erve, twee hondert roeden hooger ende zuijtwerder van die Oude Straet die voer dat inbreken vanden lande aldaer plach te leggen, alsoe die Oude Strate bij dat inbreken vanden watere ofgespoelt es geweest. Daer up hij getuijge hof steden ende huijsen heeft sien staen. Seijt dat tusschen beijde die straten zedert den inbreken voirs. altijt lant geweest es, luttel of veel. Maer ontrent vijftich of tzestich jaeren en wassede aldaer nijet veel gras dan up die werven ende an die canten van die sloeten, maar sichtent die tijt herwaerder es dat voirs. lant, ende bijsondere die Oude Straet Sloot, wel gehoocht die lenckte van hem getuijge. Seijt dat buijten den Ouden Straet noertwaerder van soe lange als hem getuijge gehoecht geen lant en was, maer twas al water, uuijtgesondert ontrent die uuijterdijck daer altijt lant geweest is, sonder dat hij getuijge weet hoe lanck oft hoe breet dat de selfde uuijterdijck was. Seijt dat die uuijterdijck leijt ande zuijtzijde vander Maes, ende en plach in voertijden nijet breeder te wesen dan twee roeden luttel min oft meer, als Pieter Fraen ende Zeger Fraen mit meer anderen ouden luijden tot versoucke van hem getuijge verclaert hebben, ende en es nu die selfde uuijterdijck ontrent een staelen boechschoet breedt luttel min oft meer, ende even hoech, ende en is die Mase aldaer boven vier, vijf of zes roeden nijet wijt, ende wordt die uuijterdijck van tGaetken westwaert tot Hoigeroert aen die Mase toe beheert bij Willem van Gendt ende Jan van Pelanen, ende is genaempt den Pekelharinck, ende van dat Gaetken oestwaerder wordt beheert bij eenen Jan Geeritszoen Hapken, woenende tot Mechelen, die tselve verhuijert b die weduwe van Sele die brouwere tot Waelwijck c, ende tusschen beijden heeft hij getuijge inden selven uuijterdijck een stucxsken groot zes gaerden inde breede ende vijf of zes gaerden inde lenckte. Seijt dat den uuijterdijck inden ambochten van Capelle zoe laech es datmen die nijet en mach kennen uuijt dat ander landt, dan daer loept een sloet ande zuijtzijde van tlandt dat voerden uuijterdijck gehouden wordt, ende dunct hem getuijge ende andere gebueren vander Capelle dat die sloet meer zuijderlicker leijt dan die uuijterdijck behoert te loopen. Seijt dat die bepalinge vanden brieven in Capelle houden vanden Ouden Straet tot de Maze of die Maze Dijck toe. Maer hoe die ouden brieven, die de ouders gehadt hebben voer dat inbreken vanden lande, hoer bepalinge verclaerden en weet hij getuijge nijet, alsoe die oude brieven meest tot Loen leggen, den inwoenders vanden welcke bij staende lande tvoirs. landt, dat sichtent verdroncken es, meest toebehoert heeft. Welck landt, gelijck dat nu verlant ende eensdeels noch onder water legget, streckende vander Nijeuwe Straete die leijt an sHeeren Heijde noortwaerder an die Maes, die vander Capelle gecoft hebben tegens die van Loen ende anderen die daer lant hadden. Seijt dat het landt buijten de Oude Strate sichtent zijn gedencken, angewassen es an dat eijnde hondert ende an dat andere eijnde wel twee hondert roeden, ende an dat westeijnde ist min dan hondert roeden angewassen, want hoe naerder die zee, hoe dat minder angewassen es. Seijt dat die anwas geboert doer dat slijck dat van boven ende mit hooge watere compt, ende wordt zoe upgeworpen inden bosschen die staen en wassen int water met duel, welcke bosschen van slijck ende duel grooter worden, zoe dattet namaels goet lant wordt, ende gelijck men twater nu zien mach daer bosschen van duel in staen, zoe heeft dat altijt gewassen daer hemd getuijge af gehoecht. Seijt dat int ambocht van Capelle een ijegelick die wil, die steeckt ende bevischt up zijn eijgen erf. Seijt dat die pastoer van Capelle heeft die thienden inden Zuijtwinde uuijt die naem van Willem van Nederveen, ende vane dat ftGaetken oestwaert, ende oeck van tGaetken westwaert tot Haechoert toe. Maer wije dat in Nederveens Capel ofte ander heerlicheijden onder Capelle liggende die thienden heeft en weet hij getuijge int zeker nijet. Seijt dat Willem van Gendt die kercke van Capelle gegeven heeft een zeker stuck moers in betaelinge van tgene dat hij ende zijn ouders die kercke voirs. schuldich es, ende weet tgeene dat voirs. is uuijt saken als voeren, alsoe hij int voirs. dorp geboeren es ende daer altijt verkeert heeft, ende oick van hoeren zeggen.

 

Noten a door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – b aanvankelijk endewordt, echter doorgehaald. – c aanvankelijk genaempt Harinck, echter doorgehaald. – d veranderd uit hij. – e door een andere hand boven de regel geschreven. – f aanvankelijk van, echter doorgehaald.

 

 

148. Die voirs. Boijen Thonissen, Jan Gilliszoen van Ameroijen de jonge, woenende te Sprange, ende Jan Heijmanszoen, woenende ter Capelle, seggen dat zij ende huer ouders gedeilt hebben die goeden van Adriaen Janssen, huer groote vader, die hij hadde inder Capelle int ambocht vander Zijtwindt besuijden die Oude Strate, ende en wisten doen nijet dat hij goet hadde buijten die Oude Straete, alsoe tselve lant doen onder water lach, ende oick dat zij dair van geen brieven en hebben gesien, maer zijn die achtergehouden bij Willem, soen van Adriaen Janssen, ende IJeken, nu zijn weduwe, woenende up Sprange, de welcke de selve goeden, liggende benoirden die Oude Strate, eerst bevischt heeft ende sichtent die aengewassen zijn die duijl ende riet af gesneden, ende alsoe haer gesteken int besit vanden voirs. goeden groot ontrent XIX½ gaerden streckende vander Ouder Straet tot den uuijterdijck vander Maze toe, ende zij heeft twee gaerden vanden XIX½ gaerden vercocht eenen Ghijs de Brouwer oft Jan Vrient, ter Capelle woenende. Ende is bij nae tot dat derdendeel aengewassen, alsoe oick int middel veel lants leijt aengewassen. Zij zullen wel bewijsen dat dit lant Adriaen Janssen toebehoirt heeft, ende Jan Heijmanszoen voirs. heeft die weduwea gepresenteert, indien zij wilde zweren dat zij oft huer man dat deel van heurluijder comparanten oft huer ouders gecocht hadden, hij wilde haer ongemoeijt laeten, daerop zij zeijde dat zij om haer erve nijet zweren en wilde. Seggen dat die weduwe alle die brieven gebrant heeft, ende hemluijden comparanten compt in dit landt wel vijffb gaerden, ende is elck hondt van dien wel waerdich XXV stuvers tsjaers. Ende elcke gaerde is wel waerdich hondert leeuwen eens, al soe die distantiec is vanden Ouden Straet tot den uuijterdijck is wel van vijf hondert gaerden groet. Seggen dat al tgoet voirs. is jaerlicx wel waerdich dertich schilden, ende die goede mannen dier overgegaen hebben en hebben hemluijden comparanten cum sociis nijet meer toegeseijt dan eens veertich schilden.

 

Noten a door een andere hand veranderd uit mede. – b aanvankelijk zeven, echter doorgehaald en door een andere hand in de rechtermarge veranderd. – c door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

26 april 1523

Den XXVIen dach.

149. Die voirs. Jan Heijmanszoen, woenende ter Capelle, oudt ontrent LIX jaeren, seijt bij zijnen eedt dat hij wel dertich jaeren gewoent heeft binnen den ambochte van Capelle, ende alleer hij daer quam woenen, zoe was de sGravendijck, twelck es een landtscheijdinge tusschen Brabant ende Hollandt, doergesteken, ende soude die selve dijck breet zijn vier oelkensgaerden, als hij getuijge heeft hooren seggen. Seijt dat alsoe den dijck weder toegemaict was, is die selve te wijlen dat hij getuijge daer woende, op een duijsteren nacht oft in een evel weder doergesteken, twelck die gebueren van Capelle hielden gedaen te zijn bij die van Loen, alsoe die daer gebreck bij hadden, mits dat zij haer moeren nijet wel gedelven en mochten overmits die menichte vanden watere daer zij mede belast waeren, ende deden mitsdien die vander Capelle groote schade, bijsondere den ghenen die daer ontrent laech gelant waeren ende die daer lagen moeren hadden, alsoe dat Brabantsche water quam up haer erven ende den turf die zij daer hadden, bijsonder Dirick vander Merwede, zoe dat die van Capelle tselfde gat eens of twee mael toegedampt hebben, ende die laetste reijse heeft hij getuijge den anderen vander Capelle helpen toedammen, zoe sterck datmen dat nijet lichtelick en soude hebben mogen doersteken, ende corts daer an heeft die heere van Loen met die vander Capelle accordt gemaect dat hij soude mogen leggen een zijlken inden sGravendijck ende een sluijse inden Heerstraet, ende es dair of bescheijt gemaect bij gescrifte daer hij getuijge mede over geweest es, ende soude tselfde accordt soe lange dueren tot dat daer clachten quamen, enden dan soude die heere van Loen anderen raedt moeten soucken, twelck geleden is ontrent vijf of zes jaeren nae zijn beste weten. Seijt dat hij getuijge nijet en weet dat die vander Capelle alsnu eenige schade lijden van dat Brabantsche water, alsoe bij tvoirs. accordt dat zijlken toe moet blijven soe lange als die sluijse, overmits dat opwater nijet en mach losen, maer heeft hij getuijge zichtent tvoirs. accordt wel gesien dat int voirs. zijlken houten ende eijken peggen gesmeten zijn, mits twelcken dat zijlken nijet soe lichtelick toe gaen en mach als die van Capelle dat gaern hadden, ende eer dat vernomen wordt ende die peggen weder uuijtgeslagen zijn, moeten die vander Capelle veel waters uuijt Brabant ontfaen, met welck slaen van peggen die heere van Loen nijet wel te vreden en es, alsoe hij zeijt dat, indien hij wiste wie dat gedaen hadde, hij soude die doen corrigeren. Seijt dat die Oude Straete in Capelle leijt tweehondert roeden noort vander Nijeuwe Straet als hij getuijge heeft hooren seggen, ende tlandt tusschen beijden leggende heeft altijdt landt geweest den tijt van dertich jaeren die hij getuijge aldair gewoent heeft, maer an die noortzijde vander Oude Straete ist nu zeere angewassen, zoe dat het lant aldaer nijet tzestedeel zoe groot en was als hij getuijge daer eerst quam woenen, gelijck dat nu es, bijsondere an die oestzijde vander Hoege Vaert ter Capelle alsoet aen die Sprange Sloet bij naest toegewassen es, ende tlandt leggende ande Maes bij de Sprancksche Sloet, twelck es an die oestzijde van Capelle, ist oeck wel een vijftendeel oft zestendeel angewassen dan dat was als hij getuijge daer quam woenen, ende zijn beijden die zijden, te weten die noortzijde ende die zuijtzijde vander Capelle, an dat oesteijnde bij naest aen een gewassen b. Dan daer loopen noch twee gantelen doer, die mogen zijn ontrent vijftich roeden waters breedt, ende inden selven gantelen staen noch ruijchten ende bosschen van duel, zoe dat het zeere bewast. Seijt dattet an die westzijde van Capelle nergens nae soe zeere angewassen ena es als aen doestzijde, want aldaer buijten de Oude Straet nauw eenich anwas en is, maer compt dat water dagelicx anc die Oude Straet dan hoeger oestwaerder, zoe is het landt langer ende meer bewassen, ende insgelijcx ist an die zijde vander Maes an Haechoert daer tlant, nae dat hem getuijge gedenckt, meer ofslaet dant anwast, ende plach langer te zijn met gras bewassen dan dat nud es. Seijt dat westwaerder van Haechoert leijt een landt genaempt dInlage, twelck nu met die van Meeuwen aen een gewassen ende verlant is, zoe datmen vander Inlage te voete mach gaen tot Meeuwen, up welcke inlage staet een huijs, toebehoirende die kinderen van Willem van Gendt ende Aert van Diemene f, zijn zwagere, welcke huijsinge staet inde parrochie van Capelle, alsoe die oude luijden zeggen dat die Mase, die nu daer verlandt is, plach te loopen an die noortzijde van dien lande. Seijt dat die voirs. Oude Straete van Capelle, gelijck die compt uuijten oisten van die Sprancse sloet, twelck leijt an Besoijen westwaerder tot den Hoge Vaert toe, an beijden zijden ontrent derdalf roeden breet besloet es, ende heeft die schout metten heemraeden daer jaerlicx een schouwe up gemaeckt. Seijt dat hij getuijge benoerden die Nijeuwe Straet van Capelle geen lant en besit, maer heeft wel gehoert dat eenighe, die seggen daer lant te hebben, verclaeren haer bepalinge te wesen van sHeeren Heijde totter Mase ofte uuijterdijck vander Mase toe, ende dandere vande Oude Straet tot die Mase ofte uuijterdijck vander Mase toe. Seijt dat in Capelle ande noortzijde vander Oude Straet geerft zijn die Heijlige Geest vander Capelle, Thonis Heijnricszoen in Besoijen, Pieter Diricszoen woenende ter Capelle, ende Kors Geeritszoen woenende te Sprange, ende Lambrecht die coster van Sprange ende Heijn Jan Denijs, woenende tot Waelwijck, zijn geerft tusschen beijde die straeten. Seijt dat den uuijterdijck gelegen is van tGaetken af twelck leijt bijde Sprancksche Sloet westwaerder nae Hoechoert toe int water, ende die sloet liggende an die zuijtzijde wordt genaempt die Uuijterdijck, ende ande noortzijde vandien tot die Maes toe ist een groot breedt lant ende wordt verhuijert bij Willem van Gendts erfgenamen ende een Bertelmeeus, woenende tot Bergen upten Zoem, daer van Seele die brouwer up Waelwijck dat in voertijden gehuert hadde. Seijt dat die heere van Waelwijck doet bevisschen de Maes, leggende in Cappelambocht tot Haechoert toe, ende die gantelen, leggende tusschen den uuijterdijck ende de Oude Straet, worden bevischt bijden gebueren van Capelle, maer die visscherie en is nijet zeere groot, alsoe die gantelen zeere verlandt zijn. Seijt dat tlandt daer an wast met slijck dat daer compt, ende zijn daer int watere veel cleijn boskens van duel ende andere ruijchte gewassen, die welcke grooter worden ende wassen gelijckmen noch sien mach, zoe dat het naemaels al landt wordt, ende inden manieren alst nu ang wast heeft hij getuijge altijt weten aenwassen. Seijt dat hij getuijge nijet en weet of die van Capelle eenige brieven vanden anwassen hebben, maer heeft wel hoeren seggen dat zij goede bescheijt daer of hebben. Seijt dat die pastoer vander Capelle heeft verhuijert een houcxsken vanden thienden liggende inde zijtwinde inden ambochte van Capelle. Seijt dat tlandt leggende bijde Spranckschesloet an die zijde vander Mase genaempt es die Pekelharinck, ende is een breet vlack velt, twelck die luijden besloet hebben, ende als zij up dat lant gaen willen, zoe zeggen zij: 'Wij willen gaen up die Pekelharinck', sonder dat hij getuijge weet wije daer lant up heeft dan dat die weduwe van Willem Aertszoen, woenende up Spranck, heeftg daer eenen grooten deel in h, ende weet alle dat voirs. is uuijt saken als voeren.

 

Noten a boven de regel. – b aanvankelijk zijn, echter doorgehaald. – c aanvankelijk dat, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – d aanvankelijk nijeuw, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – e door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – f aanvankelijk Dijmondt, echter doorgehaald. – g door een andere hand boven de regel veranderd. – h aanvankelijk heeft, echter doorgehaald.

 

 

150. Jan Janszoen Bellaert, woenende tot Capelle up die Inlage, oudt ontrent twee ende vijftich jaeren, seijt dat hij getuijge gewoent heeft opde voirs. Inlage ontrent den tijt van negenthien jaeren, ende heeft die nu gehuert van Aert van Diemen, woenende tot Rotterdam, ende meester Cornelis, ambochtsheere van Capelle, om twaelf ponden grooten Vlaems tsjaers, ende es dInlage meest saijlandt, eensdeels hoeijlandt ende oeck grientlandt, leggende westwaert van Haechoert. Seijt dat die Mase van Huesden comende tot Haechoert open is, datmen daer deur mit turf pleijten vaert, ende loept aen die oestzijde van Haechoert zuijtwaerder inde Veen Vloet, welcke Veen Vloet in voirtijden arff ende lant geweest is maer leijt nu onder water, ende compt die Maes weder uuijt den zuijden, loepende noortwaerder tusschen Haechoert ende dInlage, laetende die Inlage ande westzijde, ende zoe voert zuijt an dInlage noortwairder loopende tot den ban van Meeuwen toe, aldaer die Maes tusschen die grienden verlant es, zoe dat hij getuijge up een gemeijne vloet mach gaen droech voets van zijn huijs tot Meeuwen, ende deen vanden voirs. grienden is toebehoirende aen dInlage ende leijt an die westzijde vander Mase, ende dander grient toebehoirende meester Everaert de Veer ende Joest Heijndricszoen endea leijt aen doestzijde vander Mase ende is die Mase daer nu geen twee roeden breet. Seijt dat die van Meeuwen, om haer water te losen, hebben die Mase upgegraven vast aen dInlage, die te voeren plegen hun water te losen tusschen Haechoert ende dInlaege, ende wateren nu zuijtwestwaerder tusschen dInlaege ende den ban van Meeuwen, daer die Maes compt bijcans aen twater, maer is aldaer verlant ende schiet van daer weder westwaerder in, als hij getuijge heeft hooren zeggen, maer en cans niet selver geweten alsoe die Mase daer verlandt is. Sijt dat hij nijet en weet int zeker hoe groet dat die Inlage es, maer tghene dat hij gehuijert heeft van Aert van Diemen ende meester Cornelis van Gendt, ambochtsheere van Cappelle, b en is boven achtien mergen nijet groet, ende daer gaet noch uuijt dat men daer up noch weijden moet vijf schaeren beesten, van welcke vijf schaeren die drie gehouden mogen werden up dat lant bij Dierick van Cloetwijck ende Joris Corneliszoen, woenende binnen Cappelle, ende Heijmen Corstenzoen, woenende tot Drunen, ende Jacob Daven ende Jan Dooding hebben inde Inlage zekere lant, dair voeren zij oick elcx een schare op tlant mogen houden, ende boven die lasten moet hij getuijge geven jairlicx twaelf ponden grooten als voirs. is. Seijt dat Jacob Daven lant streckt vander Oude Straet van Capelle tot den uuijterdijk toe, als hij hem getuijge geseijt heeft, ende hij wil zeggen dat die uuijterdijck leijt up die Inlage bijcants up die Mase, ende die voirs. meester Cornelis wil seggen dat die uuijterdijck soe verde nijet en streckt, nijetemin Jacob Daven heeft daer voer die weijdinge van een schaer beesten, als voirs. is. Seijt dat van Haechoert oestwaerder over loopt die Maze, dairan leijt Dirick Geeritszoen van Huesden ende Jan Blaerlinck tot Breda, wijens erve gelegen is inden ambochte van Capelle, ende leggen vast aen twater vander Maes, daer zij een kae besteken hebbenc met grient, ende is huer lant een goede camp lants, streckende vander Maes zuijtwaerder up nae die vloet d ende twater toe, ende daer an oestwaerder leijt die Pekelharinck, toebehoirende deen helft meester Cornelis van Gendt met zijn susters ende broeders, ende dander helft hoort Adriaen van Palanen, woenende tot Almkerck, streckende vander Mase zuijtwardere tot die Schousloet van Capelle toe, ende en weet hij getuijge nijet of daer een uuijterdijck geweest es, alsoe hij daer nijet verkeert en heeft, ende weet tgene dat voirs. es uuijt sake als voeren, ende dat hij daer verkeert heeft.

 

Noten a door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – b aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – c door een andere hand boven de regel geschreven. – d aanvankelijk toe, echter doorgehaald.

 

 

151. Cornelis Laurenszoen, oudt LXXIIII jaeren, woenende tot Meuwen, seijt bij zijnen eedt dat hij tot Meuwen geboeren es ende altijt daer gewoent heeft, uuijtgesondert zeven jaeren dat hij gewoent heeft up die Inlage, leggende in Capelle. Zeijt dat hij nijet en weet hoe veel lants dInlage groot es, dan soe lange als hij getuijge gehoecht heeft dInlage landt geweest, ende wordt des winterdaechs metten ijsse afgesteken, ende es an die noertoestzijde daer die grinde staen aengewassen, twelck ontrent veertich jaeren slijckende water was. Seijt dat up die Inlage leijt een hoechte twelck geheten wordt dInlaechsche Dijck, loopende van dat oesteijnde vanden Inlage crom doer ende twesteijnde weder uuijt, ende zeijt meester Cornelis van Gendt dat die hoechte wesen soude den uuijterdijck, maer Jacob Daven, woenende tot Capelle, seijt dat die uuijterdijck noertwaerder leijt ende naerder de Mase, om dat hij meer lants hebben soude, alsoe hij zeijt dat zijn brieven spreken dat zijn lant streckt tot den uuijterdijck toe. Seijt dat hij wel kent die Pekelharinck, ende leijt an die zuijtzijde vander Maes, daer hij getuijghe tusschen die veertich ende vijftich jaeren geleden tot versoucke van Willem van Gendt grienten heeft upgeset, ende loept langes die Maze wel vijftien of zestien roeden lanck, ende was die plecke daer hij getuijge die grienden up settede nijet dana slijck ende water, breet ontrent vijf, zes of zeven roeden, ende tlandt zuijtwaerder daeran leggende was wel twintich roeden lanck ende zeven oft acht roeden breet ende was goet hoeij landt, gescheijden van tlandt toebehoirende die van Capelle mit een dwaers sloet. Seijt dat hij wel over XXV jaeren heeft hoeren zeggen datter veel luijden waeren ontrent der Dussen die daer lant hadden dat noch aen zijn rechte heer nijet gecomen en was, ende in teijcken van dien zeijde dat hij van eenige van Strijen wel gehoert heeft dat zij brieven hadden van lande leggende aenden Dussen, maer zij en souden nijet weten waer dat gelegen waere.

 

Noot a boven de regel.

 

 

152. Ten selven dage is bij ons commissarijsen gecomen eenen genoempt meester Heijndrick de Loose, hem seggende gecommitteerde vanden heere ende vrouwe van Loen, ende verclaerde dat hij in absentie vanden heere van Loen die vrouwe van Loen onsen voirs. brieff ontfangen hadde, soe dat zij sonder haer man te spreken ter stont geen antwoirde scrijven en conde, maer hadden hem comparant nu bij ons gesonden om te seggen dat zij ende hueren voirsaeten over lange jaeren huer water geleijt hadden deur Capelle, ende dat die heeren van Egmondt, van IJsselstain ende van Nassou, stadthouderen van Hollandt, ende oick die bailiu van Zuijthollandt ende die van Dordrecht tot diverschen stonden hier van mitten heeren van Loen gecommuniceert hadden, de welcke, gehoert hebbende huer recht, hebbense gelaeten ongemoijt. Oick hadden die vander Capelle selver den dijck doergesteken om dat zij nijet waters genouch en hadden huer turfscepen tea vletten. Begeerde daerom uuijten name vanden heere van Loen dat wij met hem te vreden wilden zijn, want hij nijet en geloefde dat die vander Capelle oft ijemant over hemluijden claechde alsoe die zijl nijet breet en was, ende soude die heere van Loen wel ander raedt vinden zijn water te leijden deur Brabant mit een molen dat uuijtmaelende. Indien men hem in desen wilde beletten, twelck hij nijet en geloefde, gemerct dat die keijser zoe wel was heere van Brabant als grave van Hollandt, daer op wij hem zeijden dat nijemant vander Capelle over den heere van Loen geclaecht hadde, maer dat die keijser als grave van Hollandt geadverteert was dat die dijck, bij zijn voerders ter Capelle geleijt b voer een landt scheijdinge tusschen Hollandt ende Brabant, deurgesteken ende gebroken was ende datmen daer deur leijde Brabantsche water over den gront van Hollandt, zoe hadde hij ons gecommitteert dair van te informeren, ende indien wijt alsoe bevonden, gelast wat wij doen souden. Doende welcke informatie wij bevonden hebben, dat zekeren jaeren geleden bij nachte ende ontijde die voirs. dijck ende landtscheijdinge bij den heere van Loen oft deur zijn onthiet deurgesteken is om daer deur te loosen zijn water daer hij mede belast was. Ende dat die vander Capelle den dijck weder gestopt hadden ende werde nochtans den selven dijck tot verscheijden stonden noch onlancx weder deurgesteken bij die van Loen, ende boven desen hebben inden selven dijck ende landtscheijdinge geleijt een sijl om alsoe huer water te loosen. Ende want wij nijet wel en conden gelooven dit gedaen te zijn sonder speciael ottroij oft oirloff vanden keijser, zoe hadden wij die heere ende in zijn absentie die vrouwe van Loen gescreven ons te zeijnden copie van sulcken ottroijen ofte bescheijt als zij hier van conden hebben, ende hadde zij in voirtijden den voirgaende heeren ende stadthouderen van Hollant, den bailiu van Zuijthollandt oft die van Dordrecht huer recht gethoent, zij mochten tselve ons mede thoenen. Maer die oichluijckinge oft geheugenisse noch oick tconsent van hem luijden noch oick dier vander Capellen en mochten den keijser als grave ende overste nijet preiudiceren an zijn limiten deur te steken sonder zijn consent. Ende zoe verde zij ons eenich consent vanden keijser oft zijn voirsaten, graven van Hollandt, thoenden, wij souden af laeten te doen tguent dat ons voirder gelast was. Om welck bescheijt te bringen die voirn. meester Heijndrick begeerde uuijtstel, dat wij hem geven tot acht dagen.

 

Noten a door een andere hand boven de regel. – b aanvankelijk was, echter doorgehaald.

 

 

27 april 1523

153. Den XXVII dach aprilis zijn wij commisarijssen, in absentie vanden heere van Male, mit Aert Meussen, Adriaen de Decker ende Cornelis Pul als schuijtluijden, gevaeren zuijt zuijtwest vanden burch staende buijten den Berch doer twater genaempt die Donge, hebben gevonden vast an die stadt over die Dongen een grient toebehoirende Aernt de Molenaer, ende van daer zuijtwaerder vaerende doer die Donge zijn wij gecomen int water genoempt tVerlaet, aldaer men ons zeijde dat die visscherie int selve water toebehoirende die schutters vanden Berch, ende an die oestzijde hebben bevonden een ander eijlant daer van dat Lindonck lach andea noortoestzijde, toebehoirende den graef, daer an tgasthuijs, daeran Aert Meuszoen voirs. met eenige grienten, ende an die uuijterste zuijtzijde bevonden een cleijn griendeken ront om in twater toebehoirende, als die schuijtluijden ons zeijden, die cathuijsers, ende van daer zuijtwaerder over bevonden wij schoen weijlandt ende grienden, toebehoirende den cathuijsers, van daen men soude mogen gaen te voet tot bint clooster vanb die cathuijsers toe, alsoe die schuijtluijden ons zeijden, ende an die noortzijde vanden selven watere gelijcken wij int selfde water upwaerder vaerden, zeijden ons die selve schuijtluijden dat die noortzijde altijt landt geweest hadde, ende tegens over die groote wilgen, daer van tlant toebehoirt den rentmeester van Oesterhout, zeijden ons die schuijtluijden dat daer plach te leggen dat Verlaet, ende aldat water daer wij van daen zuijtwaerder doer voeren leijt onder die visscherie, toebehoirende den cathuijsers, tot dat wij quamen an een cleijn eijlandekenc, twelck zij zeijden te wesen in Brabant, ende lach tselfde eijlant zuijtwaerder vanden landen ende cloester vanden cathuijsers voirs., ende over die Donge ende zuijtoest van tvoirs. eijlandekin leijt noch een cleijn eijlandeken, twelck zij ons zeijden mede te wesen in Brabant, ende recht tegens over an die Hollantsche zijde lach een sandt, twelck begonst te begrasen, ende was een deurgaende water geweest genaempt die Blancke Wiel, nu toegedampt ende geheeltd aen dat ander lant vanden cathuijsers, ende hadden die schuijtluijden, alsoe zij ons zeijden, wel met schuijten doer die Blancke Wiel gevaren, ende oestwaert van daen over een waterken lach een andere worff, twelck die schuijtluijden zeijden oick toegedampt te zijn bijden cathuijsers aen hoer lant, ende dat water, leggende tusschen beijden loopende zuijt ende noert, was boven toe ende was die selfde werf bewassen met riet, ende zeijden ons die schuijtluijden dat hen gehoecht dat daer geen gras up en waste. Seijden oick dat het water daer wij voeren tusschen die cathuijsers lant ende die eijlandekens voirs., diemen zeijt te wesen Brabant, es die Donge. Seijden dat het sGravenbrouck loept over die Donge ende es nu meest al water tot Oesterhout toe, ende zeggen dat Oesterhout oick Hollant es. Seggen dat die vuijcken, die wij bevonden leggen ande zuijtzijde van dat cloester tusschen die voirs. eijlandekens van Brabant, toebehoirden eenigen vanden Berch, die den visscherien aldaer huerden tegens die voirs. cathuijsers. Seijden oick dat die cathuijsers poten dagelicx die duel int slicke ende in twater gelijck datmen poet rijsen om grienden te maken, ende dat f eenige van hemluijden binnen tsjaers inden grienden geweest zijn, ende bevonden dattet al onder water was daer men vogelen vangt, twelck wij oestwaerder up vaerende int selfde water bevonden ande zuijtzijde vanden voirs. cathuijsers noch met rijet ende duel gewassen, ende anden selven anwas bevonden wij an die oestzijde noch vuijcken staende, die zij ons zeijden mede toe te behoirende den selven cathuijsers, staende voer dat Ronde Gat daer in voirgaende tijden water doer geloopen heeft doer de Haersloet. Ende noch oestwaerder vaerende vonden wij veel vuijcken staende int water die de voirs. schuijtluijden seijden ons te wesen die visscherien vanden selven cathuijsers, ende an die noertoestzijde vanden selven schuttinge sagen wij duel ende rijet staen, twelck lant was anwassende an zeker oudt lant daer zekere hoegen willigen up staen, toebehoirende een deel dat cloester ende een deel die luijden daer ontrent woenende, ende zuijtwaerder van daen sagen wij noch veel vuijcken staen, daer van die visschen toebehoirende die cathuijsers, als die schuijtenaers ons zeijden, ende vaerende voirts an die oestzijde van tvoirs. cloester vonden wij veel duel ende ander ruijchte staen, twelck apparent es corttelinck lant te worden, streckende tot voirbij een huijs genoempt Engelandt, alsoe dat in voirtijden ront om int watere gestaen heeft. Seggen dat die Donge looptg vande voirs. eijlandekens, diemen zeijt te wesen Brabant, zuijtoestwaert up nae Brabant, soe dat ande zuijtzijde veel waters was met vuijcken besteken inden visscherien vanden cathuijsers voirs., ende oestwaerder van daer varende hebben wij bevonden den Rijsbrouck, twelck es lant boven streckende aen die Donge, die daer verlant es, zoe datmen van daen gaen mach te voete tot Breda, balsmen ons seijdeb, ende was die selve Rijsbrouck anden canten bewassen met duel ende riet, ende vaerende voirts an die noortzijde vanden selven Rijsbrouck zijn gecomen an een gat daer up woenen die Magers, ende was geheeten dat Magers Gat al leggende onder Ramsdonck, ende bevonden anden canten oick al bewassen met duel ende rijet, twelck noch geen hart lant en was, ende van daen zijn wij weder gekeert, ende hebben ons doen voeren in een sloet vanden cathuijsers, ende zijn vande zuijtoesten in gecomen tot achter ande brouwerije vanden cathuijsers, daer wij een knecht sagen water putten, ende gaende van daen oestwaerder bevonden dattet lant in voirtijden toegemaict was, ende hadden groenten op gestaen, ende was up gesloot ende dairmede gehoicht, dair van die grienten h afgehouden waeren ende was nu tselve lant mit gras bewassen, ende zuijtoest van daer ende aen beijde zijden vander sloot voirs., als wij eerst daer in quamen, vonden wij tlant mit riet ende duijl bewassen, maer hoe naerder dat wij aen tcloester quamen, zoe vonden wij beter lant, ende gaende soe verbij die voirpoirte vanden cloestere westwaerts vander kercke vanden cathuijsers ontrent anderhalf hondert roeden van daen hebben bevonden een damme daer toe gedampt ende was die Haersloet, ende ande noortzijde vanden dam was gemaict een griende aldaer die Haersloot plach te loopen, ende ande zuijtzijde vanden selven dam was noch water ontrent twee oft drie roeden breet, ende was an beijde zijden eensdeels met duijel ende ander ruijchte bewassen wel apparent om corttelinck lant te worden, ende westwaert over den dam vonden wij hoech weijlandt. Ende gaende zuijtwestwaert vande Haersloot zijn wij gecomen up een groot hoech weijlant, daer wij vonden den voirsz. inham, daer van wij voeren af gementioneert hebben, uuijtstreckende met een sandt, welcke in ham uuijten zuijtoesten loopende naede noirtweste, zeijde die voirs. Aert Meuszoen dat het geweest was een doergaende water genoempt die Blancke Wiel, twelck alsnoch ande noertzijde open lach gelijck een breede sloet bewassen met rijet, ende ande westzijde vande selve sloet off Blancke Wiel lach een schoen weijde daer up stont een stel ofte keethuijskeni, ende was die weijde verhuert bijden cathuijsers om LXXX Rijnsche gulden tsjaers, als de selve Aert Meussen ons zeijde.

 

Noten a aanvankelijk inde, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – b-b door een andere hand boven de regel geschreven. c eijdoor een andere hand boven de regel geschreven. – d veranderd uit gehaelt. – e de k veranderd uit een andere letter. – f aanvankelijk zij, echter doorgehaald. – g veranderd uit vloopt. – h aanvankelijk nu, echter doorgehaald. – i veranderd uit breethuijsken.

 

 

3 mei 1523

Den derden maii anno XVC XXIII.

154. Meester Roeloff Mourinck, pastoer tot Hedel, als gesonden bijden graef vanden Berch, is voir ons gecompareert, verthoenende eenen brief van mijn genadige vrouwe, die ons belast die sake vanden grave vanden Berch, heere van Heel, uuijt te stellen den tijt van zes weken, loopende vanden XXVII dach aprilis lestleden, twelck was date vanden selven brieven, ende die tijt over streken zijnde dat wij dair inne souden procederen gelijck in andere saken. Welcke brieven bij ons gesien zijnde, wij hebben den selven geobediert, lastende den voirn. meester Roeloff dat van morgen in vijff weecken die heere van Heel onder ons soude zeijnden sulcke bescheijt als dairmede hij soude willen beschermen trecht inden goeden ende visscherien bij hem in Zuijthollandt gepretendeert, hem verclaerende dat, indien hij tusschen den tijde ons vanden voirs. zijnen rechte geen breeder verclaringe oft betoech en dede, dat wij dien tijt over streken zijnde, de selve visscherie stellen souden in handen sequestre om onder die handt vander Keiserlijke Majesteit geregeert te worden tot prouffijte vanden ghenen die soude bevonden worden best dair inne gerechticht te zijne, ende datmen den heere van Heel soude dach beteijckenen omme zijn recht jegens den procureur generael te deffenderen voirden stadthoudere ende raeden in Hollandt, achtervolgende onse last ende commissie.

 

 

155. Roelof van Drongelen, bij ons comende, zeijde dat hij die brieven ende sentencien die hij hadde van zijne visscherie, nijet en hadde mede gebracht uuijt vreese vande geboefte wesende onder wegen, ende en hadde nijet connen doen copieren, want die te zeer groot was, ende soude hem te veel costen om te doen copieren. Hij zeijde dat hij tgoet hielt te leene vanden heere van Meeuwen, ende hadde dair voerea gedient den keijser in zijn oirloge. Wij hebben hem andermael b gelast dat hij sollicitere aen die heere van Meeuwen dat hij hem bescheijt geve oft wat recht hij heeft om dese visscherie, leggende in Zuijthollandt, te verlijen, ende oft hij die visscherie oft ambocht van Almsvoet hout te leene vanden grave van Hollandt, ende dat hij ons dair van bescheijt zeijnde oft hem Roelof voir ons coeme deffenderen. Ende roerende zijn sentencie wij verstonden dat die was gegeven tusschen eenige particuliere persoonen den keijser ongehoirt, ende oick dat die nijet en was dan om hem te maintineren in zijn possessie zoe verde c alst raeckte die voirs. persoenen, in welcke possessie die keijser hem nijet beletten en wil, maer wij vragen hem naer zijn tijtle ende recht, ende dat trecht vanden keijser daer is gefondeert als over heere vanden welcken dat ambocht van Almsvoet nijet verheven en is, hadde oick die keijser ten staende lande veel leen goets liggende inden selven ambochte, dat van hem nijet verheven en was, zoe dattet scheen dat die keijser die naeste soude zijn, ten waere hij Roeloff ander recht thoende dan wij noch gesien hadden. Waerbij wij hem andermael gelast hebben binnen acht oft thien dagen onder ons te bringen sulcke bescheijt als hij meent te gecrigen vanden heere van Meeuwen, doff dat hij soe veel doe dat die heere van Meeuwend hem binnen middelen tijde deffendere. Des derden daechs daer aen is de selve Roelof bij ons gecomen, zeggende dat hij te Meeuwen geweest hadde, maer die heere van Meeuwen was van huijs, zoe dat zijn vrouwe hem geen bescheijt en soude connen gedoen, begeerde dair of uuijtstel van een maendt, wij gaven hem dach te Pinxteren volgende inden Hage bij ons te commen.

 

Noten a aanvankelijk van, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b aanvankelijk gevraecht, echter doorgehaald. – c aanvankelijk ach, echter doorgehaald. – d-d door een andere hand in de linkermarge geschreven.

 

 

4 mei 1523

Den vierden maii.

156. Adriaen Adriaenszoen, schout in Groot Waspijck, Ansa Willemssen, Adriaen Janssen, heemraden in Groot Waspijck, seggen dat in Groote Waspijck noertwaerder vander Nijeuwe Strate geen lant en leijt, ijmmers men soude aen die strate ofte dijck mit een huede ofte schuijt mogen comen ende slaet daer meer aff, maer noortwairder aen die zuijtzijde vander Mase liggen eenige bosschen die genaempt zijn Adriaen Maessen Werf ende die Lange Werff, welcke Adriaen Maessen Werf behoirt toe Ansb voirs., als hij zeijde, ende dattet lach aen die zuijt zijde vander Mase onder Groot Waspijck, maer werdden nu bij de keijser verhuert, ende hij Ans en wilder nijet jegens doen. Seggen dat tambocht van Groot Waspijck hem streckt tot die Mase, ende alle aenwassen oft werven liggende aen die zuijtzijde vander Mase behoeren onder Groot Waspijck. Seggen dat inder kercke van Waspijck comen vier verscheijden ambochten als van Groot Waspijck, die van Cleijn Waspijck, die van Screvelduijn, in welck ambocht leijt die kercke, ende noch die vanden XI½ houven, twelck is een ambocht op hem selven, dair van ambochtsheere is Heijndrick van Brouhese, die oick ambochtsheere is van Groot Waspijck ende van Raemsdonck. Seggen dat tambocht van Groot Waspijck streckt tot die Kerkvaertc van Waspijck, ende daer over leijt Cleijn Waspijck, ende daerboven compt Screvelduijn. Seggen dat die visscherie in haer ambocht nijet veel waert en is ende dat elck vischt op zijn eijgen landt sonder te verhuijeren, maer is voir zijn eijgen meet. Seggen dat die van Groot Waspijck hebben brieven vanden grave van Hollandt, ende zullen die morgen gebracht werdden. Ende hoepen uuijt crachte van dien brieven zij souden mogen anvaerden sulcken aenwas als daer noch soude mogen comen. Wij hebben hem geseijt dat wij die gelegentheijt vanden lande corts souden comen sien, ende dat zij ons dan souden bij verstandige luijden thoenen tguent dat zij zeijden, ende van dat wij hem alsdan soude vragen.

 

Noten a veranderd uit een ander woord. – b aanvankelijk Arijs(?), echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – c door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven.

 

 

157. Die voirs. Adriaen Adriaenssen, oick schout van Ramsdonck, Jacob Baeris ende Cornelis Adriaenssen, heemraeden in Raemsdonck, hebben ons gethoent copie van eenen brief bij Willem, grave van Henegouwe ende van Hollant etcetera, hem gegeven in date XIIIC ende XXIX, inhoudende dat hij vercochte den goeden luijden woenende ende geerft zijnde in Raemsdonck alsulcke overmate als gemeten was doemen dairaf recht mat, daer die mate af begonde aenden dijck ende ghinck up al tambocht deur ter Dongen toe etcetera, bij welcke brieven zij willen seggen dat zij behoeren te hebben al sulcken aenwassen als comen tusschen den dijck gementionneert inden brief, die zij zeijden te wesen den Maes Dijck, ende die Donga, ende dat huer luijder lant sulcx streckt vander Maze ter Donga toe. Ende dat die brieff luijdende was van tgeheel ambocht van Raemsdonck. Seggen dat die principalen brief, dair van die voirs. copie luijde, liggende was inder kercke van Raemsdonck, ende souden die thoenen als wij wilden. Seggen dat huer voirsaeten in staende lande tvoirs. lant van Raemsdonck beseten hebben, twelck eensdeels bedorven is, ende zij hebbent gehouden mit zomerkaden zoe lange zij mogen, ende alsnoch en werdet nijet arger, ende die arme luijden crigen daerop huer cost ende betaelen die bede ende subventie vanden keijser. Seggen dat bij staende lande die luijden woenden beneden noortwaert vander Nijeuwe Strate nu zijnde, twelck nu al onder water is, ende wordde alsdoen mitten inbreken zoe afgespoelt datmen daer nijet een koe en soude hebben mogen houden, als zij van hoer ouders gehoert hebben, zoe dat zij zijn ghaen woenen boven up die moeren die zij uuijtgedolven hebben ende daer af goet lant gemaict dair zij huer cost op winnen ende alsnoch up woenen, ende staet die kercke alsnoch daer die ten staende lande plach te stane. Seggen dat een gaerde lants nijet breet en is, bij sonder aende zijde vander Donga, ijmmers is daer die gaerde zoe smal a datmen wel vijftich gaerden mit een stock over soude springen, maer aen die Maze zijde is die gaerde breeder, ende ontrent die middewegen, daer nu lant is ende die huijsen staen, en is die gaerde geen trede breet, ende plach ten staende lande een gaerde gerekent te worden voir een mergen lants, maer nu en can eenb gaerde geen halff mergen maken alsoet landt zeer mitten watere ingevloijt ende af gebroken is. Ende slaet noch aen die noortzijde af ende aen, die zuijtzijde wastet aen. Seggen dat die cathuijsers plagen den derden penninck te geven van tgundt dat het dorp van Raemsdonck gaf ten tijde als zij saten onder Dordrecht. Maer sichtent en hebben zij met hemluijden nijet gegeven van tghuent dat zij hebben liggende binnen huer hecken. Dan geven van drie oft vier mergen die zij hebben liggende buijten huer hecken in Raemsdonck. Seggen dat c in Raemsdonck leijt sGravesteech bij Ackerman, ende is leen geweest, ende tis een weechken niet groet daer die luijden overgaen, loopende zuijden ende noorden. Seggen dat inden XI½ houven heeft Heijndrick van Brouweesen die thienden. Seggen dat die cathuijsers bevisschen bij Sandoolle ende van daer inden Brouck, twelck die luijden van Raemsdonck van tcloester huijerend, ende die van Raemsdonck visschen op huer landt aen die noortzijde vanden lande. Seggen dat die Rijsbrouck nijet en is beseten bij die van Raemsdonck als eijgenaers maer pleech die cathuijsers toe te behoeren, ende zij gelooven dattet is sGraven Brouck geweest, twelck die cathuijsers in chijns uuijtgegeven hadden, ende is onlancx geweest moruw landt, twelck mit grienten die daerop gestelt zijn gehoicht ende herdere geworden is, ende behoirt nu eensdeels dat cloister, eensdeels die van Oisterhout, ende eensdeels die gebueren van Raemsdonck, diet vanden anderen coopen. Seggen dat eenige brieven vanden landen in Raemsdonck spreken voir haer bepalinge van deen Donge tot die ander Donge, alsoe die Donge ontrent Sinte Geertruijden Berghe crom om loept. Wij hebben hemluijden geseijt dat wij corts tlandt ende gelegentheijt van dien souden comen zien. Zij souden bij ons zeijnden om ons te verthoenen ende verclaeren tgundt dat wij van hemluijden souden vragen.

 

Noten a aanvankelijk is, echter doorgehaald. – b veranderd uit geen. – c aanvankelijk zij, echter doorgehaald. – d veranderd uit verhuijeren. – e veranderd uit eerder.

 

 

5 mei 1523

Den Ven maii.

158. Jan Godscalcxzoen, schout van Muijlkercke, seijt bij zijnen eede dat hij meij dach begeert heeft vander gemeente inden Dussen openbaerlijck indie kercke dat zij schaeringe doen souden achtervolgende tbevel dat wij hemluijden gedaen hadden, dair in eenige consenteerden ende hebben huer scharinge in gescrifte doen a setten bijde hant van Dierick Adriaenszoen, clerck vanden Dussen, die hem dat in gescrifte gesonden heeft, twelck hij ons thoende, hier naer volgende. Item dit is dat zij mij hebben in doen scrijven. Den mergen twee schaer. Item Boijen Staessen van Thomas Boeckelaers lant XVI mergen XXXII schaer. Item Dirick Wouterssen, Aert Wouterssen, Heijndrick Wouterssen vier mergen acht scaer. Item Wouter Claessen, Jan Geeritszoen van Jan de Boije te Berch zeven mergen XIIII schaer. Item Adriaen Willemszoen van Pieter Veenman twee mergen vier scaer. Item Claes Claeszoen ende Wouter Claeszoen van dat gasthuijs vanden Berch zeven dalf mergen XIII schaer. Item Claes Claeszoen heeft anderhalf mergen III schaer. Item heer Jan Boije van Gorchom vijf mergen thien schaer, pastoir van Dussen in huijeren. Item Jan van Beijnen up dat kerckhof drie mergen van Jan Vranckezoen, noch op die Achterlaer II½ mergen ende dan Jan Croen IIII hont geseijt. Item Potter Lonissen upter grot I½ mergen ende oistwaert anderhalff mergen ende op tkerchof I mergen VIII scaer. Item Daniel van Drongelen mit Willem Berwetems vier mergen acht schaer, noch Daniel voirs. in dat Creijweer I½ schaer. Item die erfgenamen van Jan vanden Dussen, scout van Breda was, nu casteleijn vanden Berch, die weduwe vanden Dussen mit huere mede erven in huijere die jouffrouwe voirs. ende Dirick Adriaenszoen V mergen thien schaer. Item Jan van Honswijck van Melis Diricszoen ende van zijn medegesellen II½ schaer. Item Aert Janszoen vanden Heijlige Geest twee mergen vier schaer. Item Jan Huijgezoen vier scaer van heer Adriaen van Houck. Item Willem Berntzoen vier scaer ende een hoekelen. Item die hantvest en weet ick nijet te crijgen, die is onder dijckgraeff ende onder dijckheemraet inden Lande van Althenae, want die graeff van Hoirne die heeft se mede besegelt. Seijt dat Bruijn Adriaenszoen heeftb XIII schaeren die hij weijt buijten sdijcx, meest up zijn eijgen landt, ende eensdeels gehuijert, de welcke inde voirs. ceel nijet gescreven staet, maer hij heeft aen hem Jan begeert datmen hem dair in setten soude. Seijt dat hij Jan Godscalcxzoen heeft in tselve lant buijten sdijcx zeven schaeren die hij nu weijt, ende daeren boven heeft hij gesaijt zijn X½ margen, dairvan eensdeels te hoij blijft liggen, die oick inde voirs. ceel nijet gescreven en staen. Seijt dat andere luijdenc waeren die de schaeringe niet en hebben willen in gescrifte stellen. Riepen over hem Jan Schalckenzoen dat hij hemluijden wilde bedriegen ende dreijchden hem, zeggende dat hij den commissarijsen alle dinck aendrouch, ende en soude nijemant weten te noemen in tparticulier, alsoet geschiede int gemeijn indie kercke ende overluijdt, ende Dirick Adriaenszoen, die clerck die de voirs. ceel gescreven hadde, nijet bij huijs en was. Seijt dat Dierick Adriaenszoen heeft een oudt schaer bouck gemaect over thien oft elff jaeren.

 

Noten a aanvankelijk stellen, echter doorgehaald. – b door een andere hand boven de regel geschreven. – c veranderd uit landen.

 

 

159. Adriaen Janssen, schout, Michiel Gheemanssen, Pieter Janssen, Thonis Heijndrick, Fellicx Heijndrick, Lambrecht Hugenzoen, Pieter Heijndrick Bennickzoen, heemraden ende gebueren in Besoijen, ende Lambrecht Geeritszoen, woenende op Sprange, geerft in Besoijen, ende heer Jan Michielszoen, priester in Besoijen, seggen bij monde van Pieter Heijndricszoen dat die van Besoijen altijt zijn blijven besitten tgoet ende lant zoe groot ende soe cleijn alst noch is, twelck altijt cleij geweest is ende noch is. Zij zijnter altijt up blijven woenen, alsoe dat het lant noch grooter noch cleijnder en is dant oijt geweest is, ten can oick nijet aenwassen noch minderen. Seggen dat up een noortwesten windt ende grooten vloede loopt dat landt van Besoijen onder, ende up andere winden looptet wederaf, ende aen die zuijtzijde ende noortzijde vanden dorpe heeftet altijt landt geweest ende noch is, daer zij aen die zuijtzijde op sijna blijven b woenende, betaelende die manne bede ende andere bede vanden lande. Seggen dat die ingeerfde in Besoijen woenen eensdeels tot sHertogen Bosch, andere elders, zoe dat zij die nijet en souden weten te noemen. Seggen dat in Besoijen geen visscherie en is, ende men mach daer geen staende touwe setten, noch indie Gantel noch in die Eelants c Sloots, welcke Eijlants Sloet in voirtijden plach te zijn een scheijdinge, ende plagen in voirtijden deur dOude Maze te wateren, ende nu wateren zij deur die Gantel, ende indien daer ijemant d ine vischt dat is bij nachte. Seggen dat zij geen previlegien en hebben van eenige aenwassen, alsoe zij geen aenwassen en hebben noch en mogen geen crigen, alsoe en behouven zij geen octroij. Seggen dat zij in Besoijen hebben twaelf houven lants daer van die heere van Assendelft een heeft, ende tander wordt beseten bij diversche persoonen die hem onmogelijck waeren te noemen, ende en weten nijet hoe groet elcke houve is. Seggen dat meester Everdt en heeft aldaera boven acht hont lants nijet. Adriaen Janssen de scout voirs. heeft lant van zijn vader, Jan Laureijssen, ende alle die comparanten hier hebben landt luttel oft veel ende Thoen Jan Francke weduwe, woenende tot Waelwijck, heeft ontrent twee mergen buijten sdijcx, twelck comen soude op Lambrecht Geeritszoen, een vanden comparanten, alsoe zij is een oude vrouwe, moeder van zijn wijff. Seggen dat als zij tvoirs. lant geoirboert hebben, ende hoij oft anders dairop geteelt hebben, zoe zijn zijt somwijlen corts daer f aen quijte te weten mit eenen hoogen vloet, alsoet water mit hooge winden daer op compt ende draecht wech datter op is, ende nijetemin moeten die beede ende huijere betaelen. Seggen dat die van Besoijen lant nijet en streckt aen die Mase, alsoe tEelant, den heere van Waelwijck toebehoirende, leijt tusschen beijden, ende huer lant streckt alleen tot die Eelant Sloot toe, zoe verde oest ende west als dat ambocht van Besoijen streckt. Seggen dat zij van Besoijen niet vorder en schouwen dan tot die Eelant Sloot toe, ende dat Eelandt houdt die heere van Waelwijck te leene. Die van Waelwijck schouwen tot die Mase toe zoe verde huer lant streckt. Maer die van Huesden schouwen die Maze soe verde als Besoijen streckt. Seggen dat tambocht van Besoijen streckt van die kercke van Besoijen tot die Sprancsche sloet, ende westwaert daer aen compt tambocht vander Zijtwindt onder Capelle. Seggen dat zij nijet en weten wije die visscherie vander Maze besit zoe verde Besoijen streckt, alsoe zij hemluijden daer mede nijet en moeijen. Maer die heere van Waelwijck ende de castelleijn van Huesden hebben somwijlen twist om die visscherie, als Michiel Gheemanssen seijt, en dat een ijegelijck inder Mase vischt alsoe die visscherie aldaer nijet groot en is, g ende wordt oick die visscherije nijet verhuijert dat zij weten. Wij hebben hem geseijt dat wij tlant souden comen besien ende dat zij bij ons souden zeijnden, alst wij die vanden Groote Waspijck ende Raemsdonck geseijt hadden.

 

Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk zijn, echter doorgehaald. – c aanvankelijk shoots, echter doorgehaald. – d aanvankelijk up, echter doorgehaald. – e door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – f aanvankelijk nae, echter doorgehaald. – g aanvankelijk end, echter doorgehaald.

 

 

160. Dierick vander Merwede, ambochtsheere inden Zijdwint ter Capelle, Jan Doodinck, schout, Jan Vos Claessen, Bouwen Heijndricszoen, Dirick van Clootwijck, Heijndrick Ghijsbrechtszoen, Adriaen Heijndricxzoen, heemraden, Thoenis Diricszoen, Pieter Diricszoen, Geerit Smit, Willem Willemssen, gebueren ende geerfde inden Zijdwint, seggen dat vander Nijeuwer Straeten noertwaert ontrent hondert roeden is tambocht van Screvel Duijn ende isa altijt lant geweest, ende heta zijn moeren die noch dagelicx gedolven worden, ende streckt dat ambocht van Screvelduijn ontrent hondert roeden noortwaerder vander Nijeuwe Heer Straet daermen van tsHertogenbosche treckt naden Berge, comende vanden ambochte van Besoijen uuijten oesten ende loopende deur Capelle ende Waspijck tot tambocht van Groot Waspijck toe, uuijtgesondert daer die vrije houven liggen, twelck es een ambocht op hem selven, liggende nochtans inder Capelle. Seggenb data die ambochtsheere heeft ontrent III½ gaerden lants, streckende van Screvelduijn ter Ouder Mase toe. Zij en weten nijet hoe groot dattet tambocht van Zijtwint is. Dan up Sinte Mertens dach alle jaere moeten elcken geerfden inden Zijdwint geven den ambochtsheere een deut, het zij data zij luttel oft veel lants hebben, ende indien zij nijet en betaelen, verhoicht alle dage een oert tot vijf stuvers toe. Aen die voirs. III½ gaerden leijt oist heer Joost de Roode ende Thonis Melissen mit vier gaerden lants, aen die westzijde Jan Doodinck mit c gaerden lants. Seggen dat elcke gaerde soude zijn een mergen indient al lant waere, als zij hopen dattet werdden sal. Seggen dat op een laech water men souder wel droechs voets overgaen ende dattet altijt lant geweest is zoe lanck ende soe breedt alst nu is. Seggen dat eer twater inbrack, zoe heeftet goet cleij lant geweest ende begraest, maer sichtent het bevloijen zoe ist slijck ende water geweest, uuijtgesondert die werven daer die oude huijsen plagen te staen, ende hebben huer voirsaten altijdt up huer goet blijven sitten. Seggen dat tghuent dat noch onder twater ende onbegraest is, soe wanneer dat begraest wordt, hemluijden toebehoiren sal alsoe huer brieven houden tot die Mase oft tot den uuijterdijck. Gevraecht oft Dirck van Merwede uuijt crachte van zijn ambocht pretendeert eenich aenwas te hebben indie Zijdwint, seijt de selve Dirick dat hij nijet en weet dat hij aenwas heeft, nijetemin gedraecht hem aen zijn brieven, ende hij houdt datter gheen aenwas in zijn ambocht en is. Seijt Dirck van Clootwijck dat hij heeft een thiende indie Zijdwint die hij te leene houdt vanden heere van Nassou, dair van hij eens een gans ontfangen heeft, ende besit die thiende in tochte ende behoirt zijn huijsvrouwe kinderen, ende streckt van Rooster Sloot tot Luicker Scepe toe zuijden ende noorden vanden gebueren arff tot den uuijterdijck toe. Ende dander thiende comende vanden ambochte van Besoijen tot dena Rouster Sloot toe d behoirt toe Willem van Nederveens erfgenamen ende Willem van Gendts erfgenamen, ende houden te leen vanden heere van Nassouwen als zij meijnen, sonder int zeker te weten. Seggen dat die pastoer inden Zijdtwint oick thienden haelt, maer en weten nijet wat recht hij daer toe heeft. Seijt Geerit Smit voirs. dat hij inden Zijdwint niet geerft en is. Die voirs. Dirick van Clootwijck zeijt dat hij heeft zes gaerden die hem te huwelick gegeven zijn ende en weet nijet die bepalinge, maer Jan Doodinck, zijn schoonvader, zeijt dat oost van dien lande leggen derfgenamen van Adriaen Aert Vennickzoen weduwe, ende aen die westzijde tgilde van Sinte Barberen inder Capelle, naer zijn beste weten. Seijde Pieter Diricszoen ende Thonis Dircszoen, gebroeders, dat zij mit huer susters hebben XVIII gaerden aen een liggende, streckende van Screvelduijne ten uuijterdijck toe, oost leijt Jacob Danielszoen, tot Capel woenende, ende aen die west zijde Onse Lieve Vrouwe ter Capelle. Seijde Bouwen Heijndricszoen dat hij aldaer heeft drie gaerden, oost liggen Wouter Heijn Bouwen cum sociis van Sprange ende west Thonis Pieterssen ter Capelle, streckende van Screvelduijn ter Maes oft uuijterdijck toe. Seijde Jan Vos Claeszoen dat hij aldaer heeft acht gaerden, streckende als boven, oost leggen Aert Thonis Driessen erfgenamen ter Capelle, west leijt Claes Janssen. Seijde Thonis Diricszoen dat hij boven tvoirs. lant, dat hij int gemeijn heeft, noch liggende heeft negen gaerden tot den uuijterdijck toe, oist Lambert Geeritszoen die coster vander Sprange ende west Jan Doodinck. Die voirs. Dirick van Clootwijck heeft van zijn kinderen wegen noch zes gaerden, streckende van Screvelduijn ter Ouwer Straet toe, oist die kerck van Capel oft Mathijs Hermanssen, diet gecoft heeft, west jouffrouwe Marie vander Meruwede, weduwe van Pieter Sceijff, woenende tAntwerpen. Seijde Heijndrick Ghijsbrechtszoen dat hij noch heeft zes gaerden, streckende van Screvelduijn tot die Mase, west Rolken erfgenamen ter Capelle, oist Pouwels Geeritszoen erfgenamen. Noch heeft hij IIII½ gaerden, streckende van Screvelduijn ten uuijterdijck toe, oost Adriaen Corneliszoen erfgenamen ter Capelle, west Claes Bertoutszoen. Seijde Adriaen Heijndricszoen dat hij heeft IIII½ gaerden van Screvelduijn ter Mase toe, oost Robbert Gheemanssen kinderen voirs., west Adriaen Heijmanssen cum sociis. Noch IIII½ gaerden streckende als boven, oost Herber vanden Brant tot tsHertogen Bosch, west Pauwels Gerwijnssen erfgenamen. Noch heeft hij oestwaerder III½ gaerden, streckende als boven, oest Thonis Diricszoen voirs., west Thonis Melissen. Seijde Jan Dooding voirs. dat hij int voirs. ambocht heeft zes gaerden leens gehouden van thuijs te Meeuwen ende noch drie gaerden oist daer aen, streckende van sHeeren Heijde totter Oude Strate, oist is gelegen Andries Roelen erfgenamen, west en weet hij nijet. Noch zes gaerden streckende van Screvelduijn ten uuijterdijck toe, oest Thonis Diericszoen voirs. ter Capelle, west Adriaen, woenende ten Berge. Noch drie gaerden lants, streckende als voeren, oist de Wits erfgenamen, west Wouter de Wit. Noch vier gaerden, streckende als voeren, oist Dirick van Merwede, west Claes Huge ter Capelle cum sociis. Noch drie gaerden lants, streckende vander Ouder Straeten tot den uuijterdijck toe, oest ende west Willem van Gendts erfgenamen. Seggen dat van dese voirs. landen die besitters geven jaerlijcken die keijser die mannebeede ende ander ongelden van beede, schot ende lot, ruijtergelden, ende daer en boven liggen die knechten in tijde van oirloge meesten tijdt in hueren huijsen ende verderven hemluijden, ende hebben in dese winter gelegen vijftien weecken ende twee dagen sonder vertrecken, ende daeren boven moeten zij excijs betaelen dien van Dordrecht. Seijde die voirn. Jan Doodijng dat hij inden ambochte van Nederveen hadde noch vier gaerden lants, streckende van Screvelduijn tot der Mase oft uuijterdijck van dien, oist Adriaen Pieterszoen, woenende ten Berge, west die Nijeuwe Vaert. Wij hebben hemluijden oick te kennen gegeven dat wij tlant souden comen besien, ende dat zij alsdan bij ons zeijnden souden, gelijck wij dien van Groote Waspijck ende Raemsdonck geseijt hadden.

 

Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b veranderd uit Seijt. – c hier een ruimte opengelaten ter breedte van circa zes letters. d aanvankelijk ende, echter doorgehaald.

 

 

161. Jouffrouwe Alijt van Wijffliet, bij ons comende, verclaerde dat zij geen brieven voorder en hadde connen gecrigen, zoe dat wij haer geseijt hebben dat wij nijet en conden bevinden dat zij eenich recht hadde in die Capelle Werf ende Molewerff, ijmmers en hadde daer van noijt vredelick gebruijct gehadt ende andere luijden pretendeerden dair in gerechtich te zijn. Oick al hadde ten staende lande haer voirsaeten daer eena capelle oft een molen gehadt en soude hemluijden nijet volgen tlandt daer aen gelegen zoe veel te min nu die aenwassen oft die visscherien daerontrent, nijetemin want haer soen voerde die naem van Wijffliet ende dat zij gebruijct hadde vander hofstede van Wijffliet, wij souden haer die laeten soe groot als die nu is boven water sonder eenige visscherije. Ende indien zij hiermede nijet te vreden en waere, soude tselve Jan Robbrechtszoen, duerwairder, mogen seggen, die wij gelast hadden haer dach van rechte te stellen voir den raet in Hollandt omme huere voirder recht jegens den procureur generael van skeijsers wegen te deffenderen, die goeden blijvende in handen vanden keijser om bij eenen goeden man geadministreert te worden tot prouffijte vanden ghenen dier ten diffinitive best in gerechticht bevonden soude mogen worden, al achtervolgende onse last ende commissie.

 

Noot a aanvankelijk aen, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

6 mei 1523

Den VIen maii.

162. Willem van Bosschuijsen, woenende ter Sprange, seijt dat Jacob vander Duijn, Willem vander Duijn ende Adam vander Duijn ende jouffrouwe Pieter vander Duijn, huijsvrouwe, Willem van Bosschuijsen, vader ende moeder van hem Willem, gehadt hebben zekere jaeren geleden eene houve van XXVIII mergen lants, liggende inden ambochte van Werckendam, dair van hem comparant behoirt een vierendeel, welck lant verdroncken is geweest, ende Cornelis Verduijn, vader van Adam Verduijn, nu ambochtsheere, hielp hemluijden om wat prouffijts te gecrigen alst lant weder aen wassede ende dede tlant bepoeten, ende alsoe Jacob Verduijn, oom van hem comparant, zeijde dat die brieven van dien lande verloeren waeren, zoe heeft Cornelis Verduijn terstont tvoirs. landt aengevaert. Seijt dat Cornelis Verduijn te voeren geweest was bijden vader van hem comparant ende zijn oomers mit eenich volck die tvoirs. landt souden huijeren ende besteken ende eenige vogelen daerop vangen, alsoe tlandt doen nijet veel waerdich noch aengewassen en was, ende souden die luijden alle jaere geven vijf of zes vogelen omme zijn vader ende oomers voirs. alzoe indie possessie vanden landen te brengen. Welcke woerden hij comparant hoerde ten huijse van zijnen vader op Sprange, ende daernae heeft Cornelis Verduijn tselve lant voir hem selven aengevairt als hij hoorde dat Jacob Verduijn zeijde dat hij van tlant geen brieven en hadde, ende heeft den vader ende oomers van hem comparant dair van een rechtelicke wete gedaen, ende alsoe zij daerop nijet en volchden voorden bailiu van Zuijthollant zijn uuijt die possessie gecomen ende is Cornelis Verduijn indie possessie vanden selven lande gecomen, ende naer hem heeftet zijn zoen Adam Verduijn, ambochtsheere voirs., beseten sonder hem comparant ijet dair van te willen geven. Seijt dat hij comparant heeft onder Capelle inden Zijdwint ontrent zeven gaerden lants, streckende vander overmate tot den uuijterdijck toe, welcke overmate zijn moeren geweest die sichtent tinbreken vanden lande uuijtgedolven zijn ende zijn nu doolagen. Seijt dat oest van hem leijt dat lant vande oude vrouwe van Hollandt, nu toebehoirende Corst Willemszoen up Sprange, ende aen die westzijde legget Heijndrick Corsten up Sprange, ende gelt tvoirs. landt nu ontrent twintich Rijns gulden, ende plach over zekere jaeren te gelden zoe veel schilden alsoet tlant wel zoe veel verbetert is.

Heijndrick van Bruehesen is ten selven dage bij ons gecomen, zeggende dat hij was ambochtsheere van Raemsdonck, twelck hij ten rechten leene houdende is vanden keijser als grave van Hollant, ende heeft uuijt dien de visscherie ende oick tveer van Raemsdonck, dair van hij ons thoende zijn verlij brief in date XVC ende drie, welcke visscherie nu beheert wordt bijden cathuijsers aldaer, diese verhuijeren ende onder andere een parceel om hondert gulden tsjaers, ende begeert dat wij mitten cathuijsers sprekende hemluijden willen onderwijsen dat zij a hem die visscherie laeten ende dat wij hem voir staen wilden uuijten name vanden keijser, die zijn leen heere is.

 

Noot a aanvankelijk die, echter doorgehaald.

 

 

163. Ten selven dage is bij ons gecomen die vrouwe van Loen mit den voirs. meester Heijndrick de Loose, zeggende dat over lange jaeren zij ende hueren ouders, heeren van Loen, gewatert hadden deur Capelle ende en hadden nijemant beschadicht, ijmmers hadde tot groote coste daera geleijt een zijlken, ende wilde wel weten wije over haer clachte gedaen hadde. Zij gelooft wel dat huer ouders geen brieven daer van en hebben, ende indien men gedachtb hadde dat dese sake zoe verde gesien soude hebben huer ouders, die groote diensten gedaen hebben den heeren vanden lande, zij souden tselve lichtelijck vercregen hebben, ten is oick geen dijck geweest daer twater deur loopt, ende begeerde dat wij tselve soude willen comen besien. Wij souden c alsdand bevinden datmen mit ongelijck over haer claecht, ende als zij die cost doen wil van twee hondert of drie hondert gulden, zij sal wel haer water mit een meulen maelen ende loosen tselve naer tsHertogen Bossche up haer eijgen erve. Wij hebben haer toegeseijt die plaetse te comen besien.

 

Noten a veranderd uit deer (?). – b veranderd uit gedoocht. – c aanvankelijk aldair, echter doorgehaald. – d door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

7 mei 1523

Den VIIen maii.

164. Goesen Goessenszoen van Beeck, brouwer op die Wiel, woenende tot Besoijen, oudt ontrent LVIII jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij van Beijen Haege ende andere oude luijden van Besoijen ende Capelle wel heeft hooren zeggen dat aenden Ouden Wiel van Besoijen sulcke diepte geweest is sichtent tinbreecken van Zuijthollandt dat die hoeden ende scepen van Dordrecht daer quamen aenden Wiel ende men riep daer 'Dordrecht, Dordrecht' ende tot Dordrecht riepmen 'Besoijen, Besoijen', gelijck mena noch dagelicx doet in andere veeren van Hollandt oft Zeelandt. Seijt dat een genaempt Aen Scoutet, woenende in Capelle, hadde aldaer lant aen die Oude Strate, ende ontrent zes oft zeven jaeren geleden aenvaerde het lant liggende over die Oude Straete, ende dede hem bijden schout stellen int gebruijck van dien lande, ende die luijden die actie aen tselve lant pretendeerden, alsoet heurluijder ouders bij staende lande toebehoirt heeft, en dorfden geen contre anvanck doen alsoe zij geen brieven en hadden, ende oick om die boete vanden contre anvang. Ende daer naer heeft de selve aen trecht vanden voirs. luijden gecocht ende dair af brieven genoemen. Seijt dat Thonis Melissen in Capelle hadde eenen brieff van lant aldaer ter Ouder Straete toe, ende over die straete liggen ontrent twee hont lants, de welcke hij oick hoijt zonder dat hij die alsnoch bijden heere aengevaert heeft. Seijt dat die maniere om lant te gecrigen in Capelle is dat ijemant eenich lant drie oft vier jaeren beweijt oft behoijt heeft, zoe vercoopt hijt ende men maeckt alsdan brieven van vercoopinge van dat lant tot die Mase toe, oft zij aenvaerden sulck lant bijden heere, dair van die schout neempt zijn recht, ende maken van dien aenvanck brieven tot der Maesen toe, hoe wel tlant noch eensdeels onder water leijt. Seijt dat in voirtijden tdorp van Besoijen vercocht heeft eenen Wouter, alsdoen hueren schout, zeker lant liggende in Besoijen aende westzijde vanden ambochte aldaer, ende hebben aen hemluijden gereserveert acht voeten erfs voer een sloot om daer mit scepen deur te vaeren, welcke sloot is genaempt die Oude Wielsloot, daer zij oick huer water deur losen. Ende dat boven desen Jan van Buijten, woenende te Breda, ende Wouter, zoen vanden voirn. oude Wouter, woenende te Besoijen, doen aldaer heffen een thol oft slootgelt bij eene vrouwe genaempt Griete Sloots, huijsvrouwe van Goert vanden Berge, ende ontfangen een oirt van tgoet dat deur die sloot compt van zoe veel als een wagen goets mit twee paerden voeren mach, twelck hem dunct te zijn jegens redenen, bij sonder als zij dat ontfangen sonder consent vanden keijser.

 

Noot a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

165. Ten zelven dage zijn wij commissarijsen uuijt Sinte Geertruijden Berge gereijst te watere naer Besoijen ende zijn verbij Haechoirt gevaeren noort indie Mase, zoe die opwaerder loopt naer Huesden, ende aen die oistzijde vander Mase, gelijck wij daer in voeren, bevonden een weije ende zeijde ons Neel Laureissen ende Jan Janssen Bellaert dat dat lant toebehoirt Dirick Geeritszoen, woenende te Huesden mit zijn suster, ende wij sagen dat die zuijtzijde vanden selven lande was hoech weijlant, ende dat aen die canten stonden hooge willigen boomen, ende aen die zijde vander Mase wast tlant mit grienten besteken ontrent derdalf roeden breedt, ende upwaerder vaerende in die Maze bevonden die griente breeder tot dat wij quamen oistwairder aen een cleijn slootken daer over tlant liggende genaempt was die Pekelharinck, als ons die voirn. persoonen zeijden, ende was schoen hooch weijlant daer paerden op gingen weijden, ende aen die canten vander Maze wast besteken mit grienten, ende behoerde dese Pekelharinck den erfgenamen van Adriaen van Pelaenen ende Willem van Ghendt. Gevraecht waerom die grienten aldaer aen die canten geset zijn, seijde die voirn. Neel Lauwen dat die grienten geset zijn om tlant te doen hoogen, ende heucht hem getuijge dat tselve lant, daer nu die grienten up staen, al slijck was, ende dat hij Neel dair op heeft die grienten helpen besteken ende is midts dien dat slijck gehoicht ende goet lant geworden. Ende wij hebben den selven Pekelharinck bevonden breet liggende lancx die Mase daer eenige sloetkens deur gegraven waeren, ende tuijterste eijnde lach aen een cleijn slootken ende was tlant aldaer aen dat eijnde eensdeels betuijnt, maer hoe verde tselve landt streckende zuijtwaerts en conden wij nijet gesien overmidts die griente. Daeraen oistwaerder lancx die Mase lach een lange schoone weijde ende wordt genaempt den Dorrenbosch, als ons die voirs. persoonen zeijden, ende was onder Capelle, hebbende groote boomen aende canten. Ende van daer upwaerts lancx de Mase hebben bevonden een schoen weije genaempt die Uuijterdijck, tot eene sloot loopende jegens over die Brouxse sluijs zuijtwaerder naer Capelle, ende was tselve lant toebehoirende Thonis Geeritszoen Pape, woenende te Bergen up Zoom, als ons die voirs. persoonen zeijden, ende over die selve sloot lach noch een deel vande selve weijde den voirn. Thonis Pape toebehoirende.

 

 

166. Aen de voirs. Brouxse alias die Drongelsche sluijs, daer Ghijsbrecht Heijndricszoen Best up woent, hebben wij cleijne schuijten genomen om upwaerder te vaeren ende bijsonder deur tvoirs. gat naer Besoijen, daert zeer verlant was, ende zijn nochtans a bvoerts dieb Mase opgevaeren, ende vast aen tvoirs. weijlant zuijtoest vanden voirs. c Broucsche ofte Drongelsche sluijs hebben wij bevonden liggende dat Eelant, twelck is een schoone lange weijde, oost oploopende lancx die Mase tot die capelle van Drongelen mit twee oft drie slooten deur gesloot, ende was tselve Eelant lant breet ontrent een half boech schoet, somwijlen wat breeder ende somwijlen enger, ende dat naer die Mase recht oft crom liep ende oick naer dat die Eelantsloot, leggende aen die zuijtzijde vanden selven lande loopende was, welck Eelant Sloot was een schou sloot, daer aen wij die luijden vonden staen arbeijden, zeggende dat sdaechs volgende die sloot bij schout ende heemraeden geschout soude werdden, ende dat Eelant behoirde toe den heere van Waelwijck, als Pieter Lambrecht, een vanden schuijtluijden woenende te Meeuwen, oudt ontrent LXX jaeren, ons zeijde, ende den selven Pieter gevraecht hoe die man genoempt was die hij over die Mase mit zijn schuijt geset hadde mitsdien dat wij aenquamen, alsoe wij verstonden dat hij qualicken op ons commissarijsen gesproken hadde. End heeft hem die voirn. Pieter inden eersten dat nijet willen seggen, maer naemaels van verde gevraecht seijde dat hij geboeren was te Capelle oft Waspijck ende woende te Waelwijck bij tcloester, daer hij een huijsvrouw getrout hadde, dochter van Heijndrick Janssen, ende hij was genaempt Claes Janssen ende ginck om mit beesten te weijden, ende hadde tot Meeuwen lant gehuert daer hij ginck sien nae zijn beesten. Seijt voirts dat tvoirs. Eelant over den tijt van negen oft thien jaeren noch meer mit lijs bewassen was dant nu is, overmits dattet gehoecht is mittet slijck dat daer compt bij twater datter op plach te staen, welck lijs sichtent die tijdt bij den beesten nedergetreden worde, ende wast aldaer nu meer goets gras dan het pleech. Ende dat desgelijcx plach tlant, leggende over dEelant Sloot aen die zuijtzijde naer Capelle ende Besoijen, mit lijs ende diergelijcke ruijchte bewassen te zijn, twelck bijden beesten neder getreden is ende wordt nu goet lant, ende voirts vaerende hebbene over dEelantsloot f sien g liggen een oudt huijs ende datmen daer oick een nijeu huijs tijmmerde.

 

Noten a aanvankelijk voer die, echter doorgehaald. – b-b door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – c aanvankelijk Brouhesen, echter doorgehaald. – d veranderd uit Ende. – e aanvankelijk telcken, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – f aanvankelijk hebben, echter doorgehaald – g aanvankelijk saijen, echter doorgehaald.

 

 

167 Ende zeijde die voirn. Pieter Lambrechtszoen dat hij zekere jaeren geleden veel waters gesien heeft in Waspijck ende bij thuijs tOijena, aldaer hij wel carpers gevangen heeft. Heeft oick gesien dat tusschen die Sprancksche Sluijs, twelck is scheijdende Capelle ende Besoijen ende die Mase daer wij in waeren, in voirtijden groot vlack water geweest is, wel soe groot ende breedt alst nu is tusschen den inganck vander Mase ende Capelle, twelck tusschen die Sprancksche sloot ende die Mase nu meest al aengewassen is. Ende comende aen b die Drongelsche capelle, wesende onder Eeten, zeijde ons die voirn. Pieter Lambrechtszoen dat daer ontrent was teijnde van tvoirs. Eelant, ende dat een gantel van der Mase aldaer loopende naer Besoijen was het scheijt tusschen Waelwijck ende Besoijen, raijende op huer gemeen kercke. Ende alsoe die gantel te ondiep was, zijn wij commissarijsen vander Drongelsche capelle te rugge gekeert lancx die Mase tot die voirs. Drongelsche sluijs, ende zijn gevaeren deur tvoirs. Gaetken, loopende zuijt jegens over die voirs. sluijs als voeren geseijt is. Ende zeijde die voirn. Pieter Lambrechtszoen dat tlandt aen die Mase, liggende aen beijde zijden van tvoirs. Gaetken tot een dwers sloot, in voirtijden nijet zeer goet geweest en is ende datmen daerop nijet soe veel beesten weijden en mochte als nu, ende in teijcken van dien een Bertelmeeus Brouwer tot Sprange hadde tselve lant in voirtijden gegeven den voirn. Anthonis Pape, diet noch toebehoirt, twelck nu is een harde weijde. Vaerende deur tselve Gaetken hebben bevonden dat breedt te zijn ontrent drie gaerden ende diep soe dat die voirs. Pieter Lambrechtszoen zeijde dat daer wel turff scepen deur vaeren naer Huesden. Ende comende aen die zuijtzijde vanden selve Gaetken hebben aldaer bevonden een groot breet water, loopende oost ende west tusschen tlandt aengewassen aende zuijtzijde vander voirs. Maze ende aen die noortzijde vanden lande aen Besoijen ende Capelle aengewassen, ende vaerende toosteijnde up bevonden tselve water meer ende meer bewassen mit bosschen van duijl, lijs ende riet, zoe dat hoe hooger oist, hoe twater meer bewassen was ende enger wordde. Ende comende een weijnich zuijtoest vanden voirs. Gaetken bevonden aldaer die Sprancse Sloot, twelck is scheijdinge tusschen Besoijen ende Capelle als voirs. is, ende upwaerder oist van daer bevonden die Oude Wiel Sloot. Ende zeijde die voirn. Pieter dat hem wel geheucht datb een groot deel van tghuent dat nu goet lant isb, geweest is slijck ende water, maer nijet tot den dijck toe. Heeft oick gehoirt datmen voir die gaerde van dien lande geboden heeft hondert gulden van twintich grooten den gulden, hoe wel hij getuijge mitten hooge watere wel over tlandt mit scepen gevaeren heeft. Ende comende oistwaerder op int selve water, genaempt de Gantel, tusschen tvoirs. nijeu huijs, twelck up tlant neffens tEelant getijmmert wordt bij Joost die Wit, als voeren geseijt is, ende een oude sloot daer deur die van Besoijen mit een oude sluijs plagen te wateren, worde tselve water wel deen helft nauwer dant westwaerder was, zoe dattet daer boven acht oft thien roeden nijet breet en bleef, ende voirder oistwaerder up ende als wij waeren zuijt van tvoirs. c ouded huijs, twelck wijlen Jan Laureijssen hadde doen maken neffens tEelant, is tvoirs. water noch nauwer geworden, ijmmers te middel int water lach een cleijn werfken mit duijl ende lijs bewassen, hebbende te middel twee willigen boomen. Ende voirts, comende aen een sloot die ons geseijt worde te zijn Heijn Vendincks Sloot, daer die van Besoijen mit een sluijs deur wateren, wordt tvoirs. water genaempt die Gantel, wel noch die helft nauwer dan die westwaerts was, zoe dattet daer boven twee gaerden nijet breedt en bleef, ende hoe wij hooger quamen, hoe twater nauwer worde tot het scheijt van Besoijen ende Waelwijck, ende nijet verde in Waelwijck loopt die Gantel doot als die schuijtluijden ons zeijden, twelck wij uuijt die redenen mit ons schuijten nijet sien en mochten. Wederkeerende verbij die voirs. sluijsen ende wateringen, ende comende tusschen die voirs. sloot genaempt tGaetken ende die Sprancksche Sloet, bevonden wij dat tvoirs. water, twelck zij noemden den Gantel, merckelijcker breeder worde mit veel riet bosschen ende ruijchten, cleijn ende groot int water bewassen, ende alst scheen souden corts aen tanderlant wassen gelijck die eensdeels aen tlant an beijde zijden gewassen waeren, ende groote schoone aenwassen gemaect hadden. Maer hoe wij naeder quamen tgat vander Mase dair wij eerst in gevaeren hadden, zoe bevonden wij twater breeder ende min duijls oft lijs dair in wassende, zoe dat tusschen die Capelle ende dInlage zeer breet water was ende nijet veel ruijchte. Ende comende up dInlaghe hebben daer schoen weijlant gevonden ende een groote hoichte, dairop stont thuijs dair die voirs. Jan Janssen Bellaert up woende, ende thoende ons aende noortzijde vanden Inlage zeker lant mit riet ende ruijchte aengewassen, twelck hij zeijde geweest te hebben dOude Maze, dair in stonden willigen boomen, ende hijd hadde geleijt een hout dwers over een luttel waters ontrent zes voet breedt datter noch was, daer over hij mochte gaen in Haechoirt ende van daen aen den dijck te Meeuwen, ende plach die Mase alsoe noort om e dInlaegef te loopen, twelck nu verlant ende mit grienten bepoot is tot ontrent die Meeuwensche sluijs dair die moelen bij staet, aldaer die Mase zoe verlant is bij die van Meeuwen deur gegraven ontrent drie roeden breedt, daer deur zij met die sluijs huere wateren loosen. De selve waterganck loopende zuijtwestwaerts ende mit een crompte west zuijtwest eer zij in tvoirs. groote water compt. Ende aen die zuijtzijde vander inlaege slaetet af, twelck Bellaert zeijt te geschien bijden ijse inden winter. Ende buijten die waterganck alias die verlande Maze, liggen wat rietboskens ende duijl oft lijs meest voer tlant van Meeuwen.

 

Noten a veranderd uit Hoijen. – b aanvankelijk van, echter doorgehaald. – c aanvankelijk anden, echter doorgehaald. – d door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – e aanvankelijk die, echter doorgehaald.  f veranderd uit laege.

 

 

8 mei 1523

Den VIIIen maii.

168. Sijn wij commissarijsen gevaeren tot Besoijen aenden Ouden Wiel, daer bij ons gecomen zijn die voirs. Adriaen Janssen, schout, Michiel Gheemanssen ende veel andere gebueren van Besoijen, de welcke ons zeijden dat aen die Sprancksche Sloot began Besoijen ende ghinck alsoe oistwaerts up naer die kercke, ende streckte hem noertwaerts aen die Maze zoe lanck ende breedt alst oijt hadde geweest bij staende lande, ende dat zij ter cause van dien lande onderhielden den Maesdijck boven bij Huesden ontrent Ingelena, zonder dat zij ons eenich ander betoech oft bescheijt deden. Ende ten zelven tijde is aldaer bij ons gecomen die voirs. Goessen Goessenszoen, thoenende den Ouden Wiel daer van hij ons sdaechs te voeren geseijt hadde, twelck was een water sloot loopende duer die straete mit een sluijsken, ende loopt noertwaerts naede Mase, ende seijdeb dat aldaer sonder consent vanden keijser geheven wordde up tgoet dat die Wiel oft watere in quam van elcke wagen met twee paerden een oertken, ende claechde tselve ons als commissarijsen vanden keijser in presentie vanden voirn. persoonen van Besoijen, de welcke zeijden datmen dat recht over hondert jaeren genomen hadde ende datmen te dier cause van hem Goessen nijet en nam zoe dat hij geen clagen en hadde, ende als hij clagen wilde mochte dat doen voirden bailiu van Zuijthollandt, die daer rechter was. Dair op hij zeijde datmen sulcke recht oft thol nijet en mochte up setten dan bij consente vanden keijser, ende dat hijt den commissarijssen vanden keijser ende overste vanden bailiu te kennen gaf ende hij hadde oick dickwils dair van geclaecht, maer hij wordde gedreicht geslagen te wordden mit meer andere woirden die aen beijden zijden daer geseijt wordden, zoe dat wij dair van meer te sprecken deden cesseren.

 

Noten a door een andere hand in een opengelaten ruimte geschreven. – b veranderd uit scheijde.

 

 

169. Voirts zijn wij commissarijsen gekeert ter Capelle ontrent een sluijs genaempt die Hoogevaert alias Loopgat, ende zijn van daen zuijtwaerts opgevaeren nae die lantscheijdinge van Brabandt ende Hollandt, ende rijdende lancx een vaert die zuijtwaerder altijt nauwer wordde ende min waters hadde, zijn gecomen verbij thuijs van Dirick van Merwede, ende van daen voirder aen een wech loopende oist ende west, ende gaende dair over noch zuijtwaerder over zekere moeren ontrent twee boech schoten hebben aldaer bevonden die voirs. lantscheijdinge die eenige noemen te zijn sGraven Dijck, ende andere zeggen te zijn den Loondijck, alsoe aen die zuijtzijde van dien dijck liggen die moeren vanden heere van Loon, welcken dijck was merckelijck hoich, loopende west naer Capelle ende oost naer Sprange, ende liep alsoe omme tlant tot Workom toe, als ons Melis Diericszoen zeijde, ende wij bevonden ter selve plaetse een zijlken liggen duerden dijck, breedt ontrent derdalf voet, daer twater comende uuijt die moeren van Loon deur liep, welck sijlken wij open sagen staen ende twater deur loopen, ende varder zuijtwaerder sagen wij veel persoonen staen wercken inden moeren van Loen. Seijde ons oick die voirs. Melis dat westwaerts van daen was den selven dijck deur geloopen, soe dat twater coomende van Brabant uuijt die Loonsche moeren dair oick deur liep sonder dat aldaer eenich zijl gestelt was. Ende datmen over twintich oft dertich jaeren den dijck plach te beschouwen bijden ambochtsheere vanden Zijdwint, maer sichtent zekere tijt herwaerts en heeftmen nijet beschouwet.

 

 

170. Voerts zijn wij van daer getrocken naer die kercke van Capelle, aldaer vander straeten van bezijden die kercke die pastoer, schout ende eenige andere luijden ons thoonden een wech loopende noort af nader Maze, ende recht uuijt thoenden ons een doornen boom, die wij van varde sagen staen al wit bloijen, en zeijden dat daer ontrent plaegen te staen die huijsen vander Capelle up die Oude Strate, ende eenige vanden voirs. luijden zeijden dat zij daer ontrent noch gesien hadden noete boomen, dandere appel oft peer boomen, die sichtent tbevloijen vanden lande ende naer tvertrecken vanden huijsluijden daer noch bleven wassende. Seijde oick die pastoer dat noortoist, nijet varde vanden selven doerne boom, staet dat oude kerckhoff vander Capelle, daer die kercke vander Capelle bij staende lande plach te staen, ende datmen aldair noch kistena, serken, hoofden ende beenen van dooden luijden somtijden vindt, ende dat hij noch alle jaeren den tweeden cruijsdach aldaer gaet met die processie, indient eenich weeder is. Ende wij, ziende dattet al schoon lant was, ende dat wij oick geen water zien en mochten tusschen dat lant ende die Mase, zijn wij derwaerder gegaen ende hebben vander Nijeustrate noortwaerder ontrent vier hondert treden gevonden een dwaersse wech, loopende oist ende west daer die voirs. persoonen ons zeijden te sceijden dat ambocht van Screvelduijn, ende dat die huijsen van Capelle naer tbevloijen vanden lande op die wech gestelt waeren, ende dat zij naemaels van daer getrocken zijn up die Nijeuwe Straet om naerder die moeren te zijn, ende voirts noortwaerder van daer gaende deur dat tweede weer boist van denb weerec daer in staet die dooren boom voirs. hebben vanden voirs. wech gerekent ontrent thien hondert LXXX treden, bevonden een dwersloot staen bij naest jegens over ende aen die oist zijde vanden voirs. dooren boom, ende zeijden ons die pastoer, schout ende andere goeden luijden dat aldaer plach te leggen die Oude Strate, ende dat die huijsen bij staende lande plagen dairop te staen. Wij sagen oick daer ontrent staen oude willige boomen die scheenen binnend vijftich jaeren nijet gepoet te zijne. Ende noertwaerts van daer ontrent hondert vijftich treden bevonden wij een ander dwers sloot, dair ontrent zij ons seijden geweest te hebben die sloot ende mueren vanden ouden kerckhove, ende dat in tgraven van dien men aldaer bevonden hadde kistena ende diergelijcke teijckenen, e dairvan wij nochtans nijet en conden gesien dan een cleijne dwaerssloot, ende dat ftselve oude kerckhoff of tlant dat zij alsoe noemden, saegen wij leggen mit dat noerteijnde int water, ende ontrent drie oft vier roeden breedt, ende stont aldaer riet en waste, zoe dat scheen aen te wassen gelijckt dede voirts aen die canten vanden watere oist ende west. Ende wij commissarijsen sagen van daer oist, west ende noort noch groot breedt ende vlack watere, daer noch nijet veel rietbosschen, duijl oft anders ing en waste. Maer wij hadden den duijl ende bosschen hooger ende oistwaerts van daer meer gesien sdaechs te voeren, als wij dairontrentg  aen die water zijde geweest waeren.

 

Noten a veranderd uit kiesten. – b-b aanvankelijk oistwaerder, echter waerder doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. c veranderd uit waeret. – d door een andere hand veranderd uit boven. – e aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – f-f door een andere hand boven de regel geschreven. – g door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

9 mei 1523

Den IXen maii, atot Sinte Geertruijden Bergea.

171. Die voirs. Goessen Goessenszoen zeijde bij zijnen eede dat hij sonnedage lestleden geweest haddeb ter Capelle, aldaer hij den pastoir hoerde preken ende onder andere zeggen overluijt tot den volcke: ‘Kinderen, ghij hebt malcanderen in last gebracht, maer daer ghij recht toe hebt, die keijser salt u wel latenc, ende waer die keijser recht toe heeft, tes reden dat hijt heeft, maer wacht u selven en beclaept malcanderen nijet’, welcke sermonen gebuerden sondaghe lestleden als die schout ende eenige vande principaelsten vanden dorpe boven twee oft drie dagen daer aen ontboden waeren bijden commissarijsen ten Berge te comen. Seijt dat eergisteren avont is ten huijse van hem getuijge ghecomen Pieter de Jauwer alias Pieter Janssen, de welcke mit Willem van Bosschuijsen daer sittende ende drinckende onder andere sprekende int gelach vanden commissarijsen, die vanden keijser daer gesonden waeren omme te vernemen nae de gelegentheijt vanden lande in Besoijen, ende zeijde de selve Pieter dat hij den voirs. commissarijsen ten selven dage hadde gesien achter Besoijen mit schuijten int water, ende dat onder andere die commissarijsen hem vraechden hoe breedt dat tlant was, maer hij en hadde nijet geseijt wat wij doen en laet ons malcanderen nijet mellen. Seijt dat up gisteren, als wij commissarijsen in Besoijen waeren up die Wiel, ende hij getuijge ons claechde over dat nijeuwe slootgelt, is achter hem getuijge gecomen een genaempt Jonge Wouter de Loer, ende zeijde tot hem: ‘Swijcht, en segget nijet te vele, ghij mocht ons allen in last brengen’. Seijt dat maendaech lestleden hadde Anthonis Diricszoen questie voirden gerechte van Cappel jegens Dirick Aen Dircszoen, zijns broeders soen, roerende zekere lant in Capelle, alsoe Dirck zeijde dat zijn oom te veel lants gebruijckt ende dattet hem Dierick toebehoirde, ende Anthonis zeijde dat hij anders nijet en gebruijckt dan zijn lant, ende wordde toegelaeten dat te zweren, ende hij swoer dat hij zijns neefsd lant nijet en gebruijcte, ende alsmen tlant metede, men bevant dat Anthonis wel negen oft thien roeden lants beseten hadde over die Oude Straete zijn neve toebehoirende, twelck hij getuijge gehoert heeft van Willem Janssen, heemraet in Capelle onder Dirick van Clootwijck, schout, die seijde dat indient die bailiu van Zuijthollandt wiste, hij souder wel twee hondert Rijns gulden of gecrigen. Dair in gerekent Wouter Spiegel, woenende op Sprange, die ten selven tijde oick een quaden eedt gezworen hadde.

 

Noten a-a door een andere hand aangevuld. b door een andere hand boven de regel geschreven. – c veranderd uit verlaten. – d aanvankelijk meesters, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

9 mei 1523

172. Adriaen Adriaenssen, woenende tot Almkerck, seijt dat hij ontrent vier jaeren mit Goert Wouterssen tot Almkerck gehuert heeft van Herman van Dam tot Dordrecht Heer Ghijsbrechts Werf ende den Molen As, bij een liggende, om twee Philips gulden tsjaers. Seijt dat den Molen As is een cleijn werfken ende leijt daer aen, ende Heer Ghijsbrechts Werf is drie oft vier roeden breedt van hoichte ende acht off thien vaemen breedt, mit riet ende diergelijcke ruijchte, ende is slijck ende zeer diep ende wast zeer aen. Daer en wast geen gars op, tvloit mit allen getijden onder ende hij snijter somwijlen wat riets op, hij en heeft int jaer voerleden nijemant betaelt. Seijt dat zijn veijnnoot Goert dit gehuert hadde van Jeroen voirs. vuijten naem van Jan van Outhuesden, ende hij comparant huerdet van heer Adriaen, woenende tot Worchum, uuijten naem van Jan van Outhuesden mit die visscherie ende vogelrie, ende daer naer zijn zij tsamen geaccordeert ende gebruijckent gelijckelijck. Seijt dat hij ende zijn veijnnoot hebben over jaer heer Adriaen voirs. laeten weten dat hij hemluijden voirstaen soude voirden commissarijsen oft zij woudent vanden keijser huijeren, maer hij en vernaempt niet dat zijt doen, begeerdea daeromme hij comparant vanden keijser te huijere. Seijt dat die rietbosch leijt oist vanden Molen As ontrent hondert roeden ende is noch onbeheert. Ende die werf genaemtb die Alm leijt oist zuijtoist daeraen, die Adriaen van Pelanen verhuert Heijndrick Pieterszoen tot Almkerck. Die voirs. Adriaen voir hem ende zijn vennoet Govert Wouterszoen voirs. heeft die voirn. drie werven, te weten Heer Ghijsbrecht Werff, die Molen As ende den Rietbosch, mit die visscherie ende vogelrie dair ontrent gelegen, gehuijert den tijdt van zeven jaeren geduerende, mit al tguent dat binnen dien tijdt daer aen sal mogen wassen, ende sal dair voeren betaelen alle jaere tot prouffijte vanden keijser die somme van twee gouden gulden, dair van teerste jaer verschijnen sal Kersmisse naestcomende, ende tguent datvan voerleden jaeren noch onbetaelt is en sal hij nijemant betaelen sonder wille oft consent vanden keijser. Seijt dat tusschen Samels werf ende tOuwe Veer gelegen is een werfken dat hem dunct dat geheeten wordt tMiddel Trompken, ende heucht hem comparant datmen binnen zeven oft acht jaeren daer deur voer mit een schuijt, twelck nu hardt lant is daer rijs ende gras op wast, ende tguendt datter op wast wordt afgesneden sonder dat hij comparant weet weetc bij wijen, ende is groot ontrent een halve boochschote indie lenckte ende in die breedte, ende is nu al aen een gewassen mit Samels Werf, Boijen Grient ende dat Oude Veer.

 

Noten a veranderd uit begeerden. – b aanvankelijk ende, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – c aldus het handschrift.

 

 

10 mei 1523

Den Xen maii.

173. Cooman Jan Adriaenszoen, woenende ter Capelle, oudt XLIX jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij getuijge geboeren is in Besoijen, ende heucht hem wel dat hij op die Oude Straete van Besoijen gesien heeft een kelder mit cleijn visier gaeten, ende dat dair ontrent ende tusschen die Oude ende Nijeuwe Straete als dan goet garss waste daer die beesten op gingen weijden, ende was tlant al besloot, ende oick over die Oude Strate sach hij paerden gaen weijden, ende dat dair teijnden ruijchte ende duijl was gelijckt noch is, maer hoe lang oft breedt tselve was en weet hij getuijge nijet. Seijt dat hij geen landt en heeft in Capelle noch Besoijen, maer als hij jonck wasa haddeb daer wat lants, twelck vercocht worde mit den gerechte voir die schulden van zijnc moeder die zeer mit den kinderen belast was.

 

Noten a veranderd uit waeren. – b veranderd uit hadden. – c aanvankelijk haer, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

174. Goert Adriaenssen de Decker, in Besoijen woenende, oudt ontrent LIIII jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij geboeren is in Besoijen, ende geheucht hem wel dat in Besoijen buijten die Oude Wiel nijet veel lants en was, ijmmers datmen boven die veertich oft vijftich roeden noort vanden Ouden Wiel geen hoij en maijde, ende tander was slijck ende vulnisse, ende oistwaerder op naerder dat dorp van Besoijen ist landt breeder begraest geweest, zoe dat aen die Molen a Wiel noch soe veel lants noertwaerder begraest was als aenden Ouden Wiel. Seijt dat die Oude Straete over die veertich jaeren begraest is geweest, ende hij heeft er in zijn jonge dagen die vercken op gewacht, ende aen toisteijnde van Besoijen was begraest lant aengewassen oick noort over die strate, maer westwaerder en wast noch nijet dan slijck ende water, ende die strate was in water ende ruijchte gesteckt ende bepaelt gelijck die te voeren plach te loopen, breedt ontrent drie roeden van veerthien voeten elcke roede, zulcs dat hij daer up veel wagenen heeft zien omkeeren. Seijt dat eerb hij getuijge geboeren c is, hebben die van Besoijen een somerdijck doen leggen tusschen die Oude Straete ende Nijeuwe Straete om beschermpt te zijn vanden watere, ende heeft hij getuijge wel gehoirt van zijn ouders datb ten tijden als died dijck daer e geleijtf was alsdoen geen begraest lant en lach buijten dien dijck oickg aen die oistzijde van Besoijen, ende heucht hem getuijge dat aen die westzijde van Besoijen ontrent die Wiel aende noortzijde vanden voirs. dijck noch geen aenwas en was, maer was al slijck, duijl ende ruijchte. Ende en heucht hem getuijge nijet daer en is altijt begraest lant geweest aen die oistzijde van Besoijen ende noordt vanden selven dijcke, ende hoe hooger oist, hoe tlant daer langer was aengewassen, ende hoe meer westwaert, hoe tlandt daer min was aengewassen gelijckt alst nu is in Capelle. Seijt dat hem wel geheucht datmen up die Oude Strate van Besoijen hoij maijde, alsoe die straete hooger was dan ander landt liggende tusschen die strate zuijtwaerder naer die Nijeuwe Strate ende naede moeren, ende uuijt dien en mochtmen dat lant tusschen beijde liggende niet hoijen noch weijen, ijmmers en was nijet dan water, slijck ende vulnisse daer nijet op en waste dat dochte, twelck naemaels gehoicht is ende is goet lant geworden. Seijt dat binnen XXV oft XXX jaeren herwaerts is die rechten aenwas van tlant in Besoijen gecomen ende in sulcken hoichte gecomen is alst nu is. Seijt dat tlant buijten die Oude Strate in Besoijen is wel gehoicht een mans lenckte, alsoe men in voirtijden daer over plach te vaeren mit een scip turfs, ende is nu schoen hoich lant boven twater, ende gehoecht hem getuijge wel dat aen die westzijde van Besoijen twater soe breedt, jae breeder geweest is, zonder eenich aenwassen alst nu is tusschen Capelle ende die Mase, maer hoe meer up waerder, zoe wast tlant breeder ende twater smalder, als hij voeren geseijt heeft. Seijt dat aen die Oude Strate van Capelle, zoe lange als hem getuijge geheucht, heeft altijt eenige hoichte geweest daer gras opgewassen heeft, maer aen die zuijtzijde van dier straeten en ist gheen lant geweest dan vulnisse ende duijl, alsoe dat lant in voertijden moeren geweest hadden, ende waeren uuijtgedolven geweest, ende buijten die Oude Straete aen die noortzijde en ist noch nijet zeer aengewassen. Seijt dat aen die noortzijde van Besoijen ende Capelle, te weten aen die Mase, in somplaetsen landt geweest is, in sommige geen. Die Inlage heeft altijt lant geweest ende Haichoirt ende die Pekelharinck heeft oick lant geweest.

 

Noten a aanvankelijk Wech, echter doorgehaald. – b door een andere hand boven de regel veranderd. – c aanvankelijk was, echter doorgehaald. – d aanvankelijk hij den, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – e aanvankelijk geheijt, echter doorgehaald. – f door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – g veranderd uit Oick.

 

 

175. IJde Willem Adriaenssen weduwe, woenende te Sprange, zeijt dat zij buijten die Oude Strate in Capelle heeft XII½ roeden lants, liggende in twee stucken, deen is groot vijf roeden ende dander van VII½ roeden oft daer ontrent, liggende beijde in tambocht vanden Zijdwint ende en leijt maer een stuck lants tusschen beijden, welck toebehoirt Lambrecht Millinck oft zijn volck. Ende aen die oistzijde vande vijf gaerden leijt Jan Vriendt, tijmmerman in Capelle, aen die VII½ roeden ligget aen die westzijde Willem Corstenssen, schout van der Spranck. Ende heeft zij comparante van dit lant gecocht zes roeden van Sijmon Janssen in Besoijen, ende vier gaerden gaf Adriaen Janssen, vader vanden man van haer comparante in huwelijcke, ende die twee gaerden heeft die man van haer comparante eensdeels, ende zij comparante eensdeels gecocht van die van Leerbrouck, daer van deen genoempt is Jan Geeritszoen ende dander Adriaen Geeritszoen ende een half gaerde van Jan Heijmanssen. Seijt dat dit lant loopt vander Oude Strate noorts tot aen die uuijterdijck vander Mase, ende is aen beijde zijden lant, ende dair loopen twee oft drie gantelen deur, zoe dat die luijden ende gebueren van hair heurleuijder lant toe gedampt hebben om die beesten over te doen gaen, maer zij en heeft heur lant nijet toegedampt, dan alst water leech is zoe isser veel te weijen, alst water hoech is, zoe isser min te weijen, zij en weet nijet hoe groot dit lant is oft hoe veel mergen zij heeft. Seijt dat zij binnen de Oude Straete nijet en heeft soe veel lants om drie koijen te weijen, ende als zij dit lant buijten den ouden eerst gecreech, zoe wast duijl ende ruijchte ende slijck, ende en mochte geen beesten dair op houden dan een calf of zulcke cleijne dinck, ende is allencken gebetert, zoe dat die helft nu goet lant is. Zij heeft brieven van dit lant, zij sal se ons thoenen tusschen dit ende donderdage volgende.