Transcriptie katern 2

21 juni 1521

Achtervolgende welcken instructien ende commissien zijn wij, Frederick van Renesse, heere van Male, Jaspar Lievijnszoon, raeden, Vincent Cornelissen, meester vander rekeningen inden Hage, ende Jacop Stalpaert, procureur generael, mit meester Cornelis Anthueniszoon, secretarijs vanden Hove van Hollandt, gereijst in Zuijthollandt den XXIen junii anno XVC eenentwintich omme vanden aenwassen, visscherien ende anderen upcomingen aldair ons te informeren, visie vandien bij oech schouwinge te nemen, ende hebben tselve gedaen inder vormen ende manieren hier naer in gescrifte gestelt.

 

1. Tot Dordrecht wesende hebben wij aldaer bij ons ontboden Jan van Wena, heere van Gijssenburch, dijckgrave van Alblasserwaert, woenende ontrent de selve waert, oudt ontrent L jaeren, Jacob Baertssena, oudt LV jaeren, ende Cornelis Baertssen, oudt L jaeren, gebroeders, woenende in Slijdrecht, ende mitten selven zijn wij gevaeren vander voirs. stede van Dordrecht den XXIIen dach van junio XVC XXI in een schuijt duer de voirs. waert, ende hebben ons aldair de voirs. dijckgrave, Jacob ende Cornelis Baertssen gewesen die visscherien ende aenwassen inde selve Verdroncken Waert gelegen tusschen de rivieren vander Marwede ende de Maze, beginnende van beneden Dordrecht up waerts ten oesten gaende nae Werckendam ende den Lande van Althena.

 

Item es te weten dat ten halven wege tusschen de Marwede ende de Maze of daer ontrent bij staenden lande gelegen was een wech genoempt de Grave, die men noch up een laech water sien mach, beginnende van ontrent Dordrecht duer tlant tot Werckendam toe, welcken wech sceijdt de ambochten gelegen upte Merwede ende Maze voirs., dair nae de pachters vander visscherijen hem noch reguleren. 

 

Marwede

Item van Dordrecht beginnende langes de riviere vander Marwede up gaende es gelegen dat ambocht vander Merwede, aldair geen anwassen en zijnb maer een steeck van eenc visscherije gaende vander Marwede totter Grave voirs., welcke visscherije verhuert wordt vandes heeren vander Marwede wegen, ende nijemant anders en heeft visscherije int selve ambocht. Item daer an es een steeck van een andere visscherije, die besteken wert bij een vrouwe genoempt Ael Hermans mit huere kinderen ende een Baen Diricszoon, al woenende in Slijdrecht, die elcx op huer eijgen lant visschen d vast langes den lande sonder dat de voirs. personen weten up wat tijtel of dat zij daer eenige heerlicheijt hebben, ende en weten nijet onder wat ambocht de selve steeck gelegen es, alsoe de heeren vander Marwede of Craiesteijn hem dies nijet en onderwinden, ende de selve visscherije es van cleijnder waerden want aldair geen killen en zijn.

 

Craiestein

Item dairan soe compt dat ambocht van Craiesteijn, daer een ruijchte ende hoichte van lande es langes der Marwede gelegen, anwassende ande Marweetsche zijde te weten ande noortzijde, ende slaet wederomme aff ande zuijtzijde, ende den selven anwassen ende tlandt aldair wesende wert gebruijckt ende geoccupeert bij diversche particuliere persoenen die aldair eijgendom pretenderen, als meester Andries van Hargem inden Hage, Baen Diricszoon, Ael Harmanss mit haere kinderen, Wouter Adriaenssen, woenende in Slijdrecht, mit meer andere, ende werdt meest gebruijct bij Baen ende Ael voirs. Ende mach tselve lant ende anwassen groot wesen bij raminge XL mergen of daerontrent ende es altijt lant geweest, ende alsoe gebruijckt zedert den inbreck, maer daer es nu meer anwass dan tplach ende daer staet noch een eijnde vanden dijck die bij staende lande stont.

 

Item dairan oistwaerts boven Craiesteijn voirs. staet een steeck van eender visscherije, raickende beneden an tkerchof van Craiesteijn, ende es de selve visscherije genoempt dat Gat, welcke visscherije meester Andries van Hargem voirs. occupeert als ambochtsheere van Craiesteijn, ende heeft die uuijtgegeven die doeve luijden, ende zijn twee of drie gebroeders woenende in Slijdrecht upte Hoelfte, zoe zij hoeren seggen hebben, ende estimeren dat hij jairlicx daer of heeft twaelf of veerthien pont grooten Vlaems.

 

tLange Ambocht in Slijdrecht

Item dair an nijet verde boven tvoirs. kerckhof van Craiesteijn begintf dat Lange Ambocht van Slijdrecht, aldaer een steeck ende visscherije staet die Heijlige Sacraments gasthuijs tOrdrecht plach te verhueren, ende wert alsnu mede geoccupeert bij meester Andries van Hargem, die dat verhuijert heeft Adriaen Janssen, woenende in Giessen Oudekerck, ende de oude ende de jonge Adriaen Hugen, woenende in Slijdrecht, Wouter Janssen ende Dirick Bavenssen, oick in Slijdrecht, met andere die dat tsameng gehuijert hebben om XXXII librae grooten tsjaers, ende en plach mer XV of XVI Rijns gulden te gelden.

 

Item dair an in tselve ambocht is noch een steeck ende visscherije genoempt Jan Hugezoon Steeck, dat de selve meester Andries oick besit ende verhuert den selven Jan Hugezoon in Slijdrecht, ende es de selve visscherije gelegen ontrent den halven wege tusschen de kercke van Slijdrecht ende den wielle aldair recht tegens den selven Jan Hugezoon over, ende gelt derthien of veerthien pont grooten tsjaers, maer seggen dattet veel te dier es.

 

Item in tselve Lange Ambocht tegens tvrouwen huijsken over is een steeck ofte visscherie upte cant vander Merwede, benoirden ende buijten sdijcx tusschen dat voirs. vrouwen huijsken ende de wiel genoempt dat Kantken, dat meester Andries oick verhuijert heeft den voirs. Cornelis Baertssen mit zijne medegesellen voir dith loopende jair om XXVIII½ Rijns gulden. Ende en es dese visscherije boven vier jaeren nijet verhuijert geweest, maer geschiet dit deur gehengenisse vande stede van Dordrecht alsoet buijtens dijcx es.

 

Ende in tselve Lange Ambocht en es geen anwasse dan alleen aldair tselve Lange Ambocht eijnt ende compt an tCorte Ambocht, twelck es dwers tegens topperste vrouwen huijsken van Slijdrecht over, aldair zijn twee weeren lants die aldair van over lange tijden, ijmmers over de vijftich jaeren, gelegen hebben, ende teen weer es groot ontrent XVIII mergen toebehoirende nu Wouter ende Adriaen Janssen ande Giessen, die tselfde boven twee of drie jaeren herwerts gecoft hebben van Floris Janssen erfgenamen ande Giessen, ende tander weer es groot negen mergen, dat Jorijs Aertssen in Slijdrecht beheert als hem toebehoirende, ende strecken de selve weeren noorden ende zuijden aldair zij an beijden zijden anwassen.

 

tCorteambocht van Slijdrecht

Item teijnden de voirs. twee weeren van tLange Ambocht zoe compt dat Cortambocht an dat andei voirs. twee weeren vast leijt, in welck Cortambocht zijn VIII weeren lants daer of teerste weer genoempt is tKaedeweer, zes of zeven roeden breet, elck roede gerekent inde lencte voir eene mergen, toebehoirt Onse Vrouwe in Slijdrecht. Dair an leijt de Steene Camer, XVIII roeden breet, toebehoirende Thijs Heijnen erfgenamen in Slijdrecht. Dair an Ariaen Philipszoon Nederveen thien of elf roeden breet. Dair an de heere van Giessen Burchj XXIIII roeden, die hij in dese somer bij coipe vercregen heeft van Margriete Pieter Staelen in Slijdrecht. Dair an Joris Aertssen in Slijdrecht drie roeden diet oick corts gecoft heeft. Daer an Cornelis Baertssen, deposant, mit Adriaen zijn broeders kinderen XVII roeden, diet gecoft heeft van Floris Janssen erfgenamen in Giessen Oudekerck. Dair an Onse Vrouwe in Slijdrecht zes of zeven roeden, ende heeftet lange gehadt den selven Cornelis Baertssen, gevraecht wat hij voerde mergen van zijn deel heeft gegevenk, desgelijcx de heere van Giessenl, zeggen de mergen gecoft te hebben om twintich of dertich stuvers eens, alsoet alsnoch nijet breet en es. Ende nae dat wij den selven heere van Giessenl ende Cornelis Baertssen verclaert hebben trecht vanden keijser, hebben daerop geantwoirt dat zijt selfde wel meer gehoert hebben ende dat zij die ghene nijet en zijn die proces daeromme tegens de Keizerlijke Majesteit sustineren willen.

 

Hier an leijt een black slick dat oick in tCortambocht es dat noch nijet bewassen en es, mair leijt alle getijden droech ende es ontrent vijftich roeden breet, genoempt dat Gat, daer an twee weerkens leggen die oick anwassen ende is noch in tCortambocht, daer af teerste, ontrent twee of drie roeden breet, toebehoirt Jan ende Joost Robijnst tot Werckendamme, ende tandere weer, breet acht of negen roeden, diversche persoenen tot Hardincxvelt, als Dirick Gijessen kinderen, Hanmaet Florijs Schouten, etcetera.

 

Item inm tselve Cortambocht en zijn geen steken ofte visscherien die besteken ofte bevisschet werden, hoe wel Jacob Baertssen voirs. zeijt dat hij die mede gehuert heeft van meester Andries van Hargem, twelck hij zeijt te laeten overmits dat hij mede in huijere heeft de visscherie van Almsvoet ende sekren killen after Houweningen daer of hier nae volcht, die hij inde selve killen mit minder cost besteect, ende als ijemant op hem selven int Cortambocht besteken soude, dat en soude nijet veel waerdich wesen mits dat hijt in Almsvoet al ofsteken soude mogen.

 

Houweningen

Item teijnden de voirs. weeren van tCortambocht begint o Houweningen, daer noch een stuck vanden ouden dijck staet mit eenen peerboom, daer diversche luijden inne geerft zijn, als Pieter Janssen Bestp, woenende tOrdrecht, ende es een scamel arbeijder die daer inne heeft XVIII mergen, die dat corts angevangen heeft tegens zijne mede erfgenamen. Thoenis Floriszoon, een cuijper tOrdrecht, heefter XII mergen, mair Jan Huijgezoon in Slijdrecht bruijcter van zijne wegen wel XVIII mergen voir meester Andries, die q hij gecoft heeft tegens Cornelis Harperszoon ande Oudegiessen. Jan vander Dussen of zijn wijfs kinderen hebben oick daer in.

 

Noten a de t veranderd uit een r. – b aanvankelijk es, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – c boven de regel. – d aanvankelijk daer, echter doorgehaald. – e de letters oeveranderd uit andere letter(s). – f de i door een andere hand veranderd uit o. – g door een andere hand boven de regel geschreven. – h de i veranderd uit a. i aanvankelijk aerde, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – j aanvankelijk ambocht, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – k door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – l veranderd uit Giessenambocht. – m boven de regel. – n aanvankelijk steken, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – o aanvankelijk nogmaals beghint, echter doorgehaald. – p veranderd uit Bestt. – q aanvankelijk ende, echter doorgehaald.

2. Adriaen Willemssen, woenende op Houweningen, oudt XXVIich jaeren, die aldaer geboeren es, hebben wij oick gevraecht nade occupateurs vanden voirs. landen up Houweningen, die ons verclaert heeft dat de navolgende persoenen aldair eijgendom hebben, beginnende van westen in, te weten Florijs Janssen erfgenamen in Slijdrecht, daer an leijt tCruijssweer dat Jan Huijgezoon in Slijdrecht bruijct. Dair an Griet Floris Claes zoens weduwe mit huere kinderen woenende in Slijdrecht, ende elck van dese drie heeft bet dan een weer dairan. Aert de Bot die gebruijckt een weer van heere Jacob van Wijngaerden weerea. Item dair an Adriaen Philipszoon, dair an meester Andries bij coip van Neel Harparszoon, groot omtrent twee weeren. Jan vander Dussen dairan, dairnae Adriaen Philipszoon den Peerboom mitten Hoigen Werf. Vanden Peerboom voirts oistwaerts tot dat Sulkemssche goet of Aert Loijen Bossch toebehoert meester Andries bij coip van Willem Vastaertszoon ende Thonis Sijmonszoon erfgenamen.

 

An Houweningen leijt de Middelwaert, die daer an angewassen es, dat meester Andries alleen beheert als angewassen uuijt een diepe vander Merwede alsoet diep dat nu b ande noortzijde leijt plach ande zuijtzijde te loipen, gelijck de voirs. Adriaen Willemssen ende Cornelis Baertssen verclairt hebben.

 

Item after Houweninge ende de Middelwaert leijt bezuijden vanden rietbossch een steeck ofte visscherije genoempt de Killen van Houweningen, streckende westwaerts int Lange ende tCorteambocht tot Jan Huijgenszoen steeck toe, die meester Andries verhuijert heeft Cornelis ende Jacob Baertssen voirs. mit huere medegesellen om hondert Rijnsgulden tsjaers, ende es omtrent XVI oft XVII jaeren geleden dat de selve Jacob dat eerst besocht te bevisschen, want bij Ghijsbert van Hueckelems tijde en wistmen aldair van geen vanden voirs. ofte de navolgende killen te visschen.

 

Item tusschen de Middelwaert ende de Zegenworp leijt een ander steeck ofte visscherije genoempt de Houwenincsche Kille, die teijnden den Hoigen Werf uuijtloipt, ende heeft meester Andries verhuijert Adriaen Janssen te Giessen Ouderkerck, Pieter Meesters up Giessendam ende Jacob Snouck te Gorinchem ende geven van vijf de twee.

 

Item zuijtoestwaert van Houweningen ende de Middelwaert leijt een ander anwas ende ruijchte, genoempt Aert Loijen Bossch, groot XL of L mergen, dat oick veel particuliere luijden beheeren als Aert de Bot up Giessendamme, meester Andries zeven of acht weer bij coip ontrent VII of X jaeren geleden, Cornelis Baertssen voirs. mit Cornelis Harparszoen mit zijne medegesellen een halff weer van XII margen, ende een half weer van XIIII mergen dair zij nijet of en hebben, twelck zij gecoft hebben van wijlen Pieter Staelc ende Thijs Heijnen om XVII Rijns gulden, ende dandere helft behoirt toe de hulckmakers tOrdrecht, die dat verhuijert hebben Braem up Giessendam om drie Rijns gulden tsjaers, tusschen welcke weeren leijt de scout van Hoornaer met achtd of negen roeden breet. Adriaen Maertssen erfgenamen in Slijdrecht die plagen dair oick te hebben VIII of IX roeden breedt, die dat nu laeten leggen. Item Aert Geerijt Schouten erfgenamen in Slijdrecht als Willem Aertssen, Thoen Aertssen, Grietgen Staelen twee of drie weeren.

 

Ende soe Adriaen Willemssen voirs. seijt, zoe heeftete oick in heere IJsbrant van Coulster bij coope van Aefgen Jan vanden Tempels weduwe Clauwert, woenende up Hardincxvelt, mitten ouden coster nu woenende te Waerdenburch, Loij de Cuijper up Hardincxvelt mit zijn adherenten ende Claes Jaepen erfgenamen up Hardincxvelt.

 

Item beneden ende in Aert Loijen Bossch westwaert leijt een cleijn anwass, gescheijden van Aert Loijen Bossch mit een cleijn kille, twee roeden breet, groot ontrent twee margen, datf nietg hbeheert enh wordti, zoe Cornelis Baertssen zeijt. Maer Adriaen Willemssen voirs. zeijt dat Aert de Bot die snijt dat aldair valt, ende en es noch nijet bij ijemant angevangen ende heet tMiddeltrompgen.

 

Item tusschen Aert Loijen Bossch ende dit Middeltrompgen leijt een kille genoempt Bouwens Kille, die oick meester Andries behoert ende en wert alsnu nijet bevischt.

 

Item teijnden de werf van Houweningen aldaer de peerboom staet ende de Middelwaert upwaerts langes de Marwede leijt een ander anwas, genoempt de Zegenworp, groot X of XII mergen, ende heeft meester Andries alleen behoirt alsoe lange als hijt gehadt heeft, ende Cornelis Baertssen mach hoegen datter nijet een rijss up en wies. Dan Ghijsbert van Hueckelem, voersaet van meester Andries, plach zijn zegeworp dair up te haelen, ende hij Cornelis Baertssen plach dairop te vogelen. Adriaen Willemszoen up Houweningen hout dit wel vijftich mergen groot ende meester Andries heefter drie houwen af, daer of hij vander eenen gehadt heeft VIII L groten. Van dandere vier pont groten, ende werdden alle drie of vier jaeren eens gehouden, ende dese waert leijt geheel noortwairts vanden ouden dijck.

Daer boven leijt een steeck ofte visscherije genoempt de Zegenworps Kille, die meester Andries oick verhuijert heeft Pieter Meesters cum sociis om van vijf penningen de twee.

Daer an langes de Marwede leijt een ander waert of anwass, genoempt Jonge Jans Waert, daer der eenige om doot gesteken zijn zoe Cornelis Baertssen voirs. ons verclairde, mits dat elck dit heeft willen beheerenj.

            Adriaen Willemssen voirs. hier up gehoert seijt dat Pieter Heijndricxszoen kinderen tOrdrecht beheeren dit. Item Neel Heucx kinderen, daer af deen woent te Woudrichem ende dandere up Hardincxvelt, ende es groot VII of VIII mergen.

            Daer an leijt een steeck ofte visscherije genoemt Jonge Jans Kille, die mede begrepen es inde huijre van Pieter Meesters cum sociis ende heeft meester Andries oick verhuijert om van vijf penningen de twee.

Daer an leijt een anwas genoempt den Ouden Wiel, gelijck Adriaen Willemssen voirs. ons verclaert heeft, die beheert werdt bij Clauwert Marceliszoen, Loij de Cuijper mit Claes Neelen erfgenamen, al up Hardincxvelt, meester Andries bij coipe ende Pieter Heijndricxen kinderen van Dordrecht, ende es groot wel XXV mergen ende wert beweijt mit beesten.

 

Item boven Jonge Jans Kille zuijtwaert after de waert genoempt den Ouden Wiel is noch een steeck ofte visscherije genoempt de Hoichkile of die Groote Kille, westwaerts van Werckendam, die meester Andries verhuijert heeft Pieter Meesters cum sociis om van vijf penningen de twee.

De voirs. Adriaen Willemssen seijt voirts datmen alle de voirs. killen in Houweningen nijet en plach te bevisschen, maer zijn de naeste acht of thien jaeren eerst beginnen te visschen.

 

24 juni [1521]

Ander informatie gedaen bij ons commissarijsen voirs. binnen die stede van Sinte Geertruijden Berge ende dairontrent roerende die aenwassen upgecomen up den waert aldaer ende aen die Dussen, ende oick tusschen die Oude Mase, Capelle ende Besoijen. Ende hebben den XXIIIIen junii voirs. ondersocht, geexamineert ende gedaen tgundt dat hier naer volcht.

 

Noten a veranderd uit wege; lezing van weere onzeker. – b aanvankelijk aerde, echter doorgehaald. – c aanvankelijk Scorel, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – d aanvankelijk zeven, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – e veranderd uit heefter. – f veranderd uit daer. – g aanvankelijk an, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – h-h veranderd uit behoert een. – i aanvankelijk waert, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – j veranderd uit toebehoiren.

 

 

 

3. Jan Anthoniszoen, woenende tot Oesterhoudt, oudt ontrent XL jaeren, seijt dat hij mit Cornelis de Cuper, oick woenende tot Oisterhout, int jaer XVC XVII gecoft heeft een worf genaempt Stakenborch, gelegen int ambocht van Monsterkerck, daer van tlandt a soe veel als hij maijt groot is tusschen twee ende drie mergen, ende alsoe hij ontrent dien tijde vande coipe ontboden was bij eenen commissarijs tot Dordrecht int Schaerlaken, hadde hij gaern die voirs. coip quijtgeweest, mer overmits dat die commissarijssen in langhen tijden nijet weder en quamen wilden die vercoopers, te weten Dirck Janszoen ende Jacob Diricxzoen, tgelt hebben, soe dat hij betaelde acht ponden groten Vlaems die hij mit zijnen medegesellen dair voer geloeft hadde. Begeerde nijetemin hij, Jan Anthoniszoen, datmen hem den selven werf laeten soude up een schiuepenninckb tsjaers, zeijt dat hij van desen jaere van tselfde lant hebben sal zes of zeven voir hoijs oft rijets dat daerop wast, ende dat int  tselfde lant wassen noch ander ruijchten dair van hij geen prouffijt en heeft. Dan heeft de vogelrije ende visscherije anden kant verhuijert eenen Jan die waert int Lam, woenende ten Berge, om XXIIII stuvers tsjaers, die welcke tselfde weder over gegeven heeft eenen genaempt Adriaen Aertszoen, ende presenteert hij, Jan Anthoniszoen voirs., voir eenen chijns penninck te geven thien stuvers tsjaers, zeijt dat Jacob Corneliszoen zijn vader voirn. zijn medecooper als nu is in Hollandt ende is den selven verhuijert den tijt van XV jaeren.

 

 

 

4. Jonge Neel die mandemaker, out ontrent LXXIIII jaeren, woenende binnen Sinte Geertruijdenberge, zeijt dat tusschen Sinte Geertruijdenberch ende die Dussen leggen veel worven, daer van die sommigen aenwassen ende anderen afspoelen, die hij nijet al en kent, maer zijn eenigen van dien hier nae bescreven, ende kent die selve alsoe hij somwijlen ontrent dien worven mit die schuijte gevaeren heeft visschen ofte vogelen onder anderen. Ende is nu een cleijne werf genoemt Cloesteroert, die welcke is groot geweest mer en wordt nu bij nijemant beseten overmits dat die zeera afgespoelt is ende en is nijet groot. Ende daer ontrent is noch een werf genoempt Wijfvliet, ende een genoempt die Moelenwerf, eenen genoempt Adriaen Maesenswerf alias Adriaen vanden Kerckxwerfb, noch een genoempt Lange Werf, noch een genoemt die Peerboom, noch een genoempt des Voechsc Werf, welck sVoechs Werf Michiel Adriaenszoen besit als hij anders nijet en weet. Seijt voirts dat binnen vijftich jaeren herwaerts, die hij getuijge eerst aldair vischte ende gevogelt, updie voirs. werven noch gesaijt noch gemaeijt geweest en is, maer plagen daer up eenigen vogelaers te vogelen, ende heeft hij getuijge ontrent XL jaeren geleden die Langewerf gehuert omme te bevisschen van Adriaen Pieter, ende die visscherien van al die werven huerde hij van Jan vander Dussen, alsdoen schout van Breda, ende hij ende al zijn broeders visschten gelijcke ende zijn nu al doot, ende worden die selfde worven an die een zijde vanden water ofgeslagen ende an die ander zijde crigen anwassen. Seijt dat die voirs. worven al oestwaerts leggen van malcander, uuijtgesondert Wijfvliet, dwelck wat noortwaert leijt, ende is Wijffliet altijt beseten geweest bij Jan van Wijffliet ende naer bij zijn zoen Florijs van Wijffliet, ende en plach nijet dan riet ende ruijchte op te wassen. Seijt dat hij die Molewerf genaemtd is, uuijt dien dat daer een molenas lach ende en heeft hij getuijge dair op nijet gesien staen dan wat ruijchte neffens twater, ende iste angewassen oft gehoicht, dat is binnen XVI of XX jaeren geweest die hij getuijge daer ontrent nijet geweest en is. Seijt dat hij die Capelle Werf nijet gekent en heeft dan dat vanden noortzijde van Wijffliet plach te leggen een werff die hiet Jans Ouvaederen Werf, de welcke Jan Thomaszoen Keijser mit die Roode Camere plach te beweijen sonder dat hij dair van ander bescheijt weet. Seijt voert dat an die zuijtzijde van dat cathuijsers cloester buijten den Berge leijt een visscherije genaempt den Brouck, die welcke hij Cornelis mit zijn broeders over X of XII jaeren in hueren gehadt heeft vanden selven cathusers om achtien Rijns gulden tsjaers boven dat meestendeel vander voirs. visscherien, welck deel hij nijet en hadde in hueren maer behielden die voirs. cathuijsers, die tselfde bevisschten alsoe men den besten visch daer f vinckt. Seijt dat die voirn. visscherije vanden Brouck streckte tot een ouden dijck genoemt den Dongen Dijck, die welcke is bepalinge tusschen den voirn. cathuijsers ende mijn heere van Nassou, de welcke heere de visscherije heeft leggende ande zuijtzijde vanden voirs. Donge, ende sulcx worden die visscherie bijden voirs. partien verhuert tot die voirn. bepalinge. Seijt dat hij met zijn broeders inden voers. visscherien vanden cathuijsers gehuert plach te setten ontrent hondert vuijckeng, maer settende die thielen nijet verde die een vanden anderen ende anders nijet en weet.

 

Noten a boven de regel. – b veranderd uit Kerkenwerf. – c veranderd uit Woechs. – d aanvankelijk heeft, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – e door een andere hand veranderd uit is. – f aanvankelijk vanckt, echter doorgehaald. – g aanvankelijk wucken, echter doorgehaald en boven de regel veranderd.

 

 

 

5. Pieter Adriaenszoen van Oisterhout, woenende tot Sinte Geertruijdenberge, out LV jaeren, seijt dat hij met Willem Jacopszoen in voirtijden gevischt heeft ontrent die Capelwerf ende Moelenwerf ende oick Wijfvliet, ende gaven daer van pacht eenen die hij nijet en kent, dwelk mach geleden zijn ontrent XVI of XVII jaeren, ende data voer den tijt dat hier tot Sinte Geertruijden Berge den grooten brant was. Seijt dat hij vanden voirs. Capel Werf ende Molen Werf gesneden heeft up een jaer XXVI vimmen riets. Seijt voirts dat hij wel kent den Haer Sloot, die welcke leijt westwaerder vanden cathuijsers buijten Sinte Geertruijden Berch, ende is in voirtijden een open ende wijdt water geweest ende daernae toegedijckt, als hij heeft hoeren seggen van zijn ouders, ende is nu verlandt ende geheel bewassen, welck Haerslot streckende is vanden noertooste zuijtwaerder in. Seijt dat van die Hairsloet zuijtoestwaert legget die Brouck hem streckende tot die Donge, welcke Brouck hij getuijge in voortijde als dienst bode woenende bijden cathuijsers bevischt heeft, ende worde eensdeels vander selve visscherie ten selven tijde verhuijert, welcke visscherije als nu geheel verhuert wordt bijden cathuijsers sonder dat hij weet wat die jaerlicx gelt, ende zijn nu die huijerluijden, woenende in Ramsdonck, genaempt die Magers als Michiel die Mager cum sociis, Matte Goeken Heijnen weduwe, Adriaen Ghiben, ende wonen aldaer in een gehuijcht genaempt dat Brouck alias Upt Gat. Ende nijet meer en weet.

 

Noot a boven de regel.

 

 

 

6. Coemen Willem alias Willem Janszoen, woenende tot Sinte Geertruijden Berge, out ontrent LXX jaeren, seijt bij zijnen eede dat noortwaerts vander stede van Sinte Geertruijden Berge, ontrent een halff mijle, gelegen es een cleijn anwas genaempt Cloesteroert, twelck in voertijden bij zijn geheugen wel zes werven grooter geweest is, maer wordt dagelicx vanden water meer ende meer afgeslagen, zoe dat die cathuijsers, die in voirtijden hier van bewint hadden, alsnu luttel prouffijts daer van hebben. Ende en weet hij ghethuijch nijet dat zij tselfde meer verhuijeren alsoet nu nijet en doecht. Seijt voirts dat daer an oestwaerder legget een ander anwas genaempt Wijfvliet, groot ontrent een mergen lants boven twater, daer prouffijt af coempt, twelck hij getuijch bevogelt heeft bij oerlof ende uuijt huijere van Cornelis Cauwe voer twee Rijns gulden tsjaers min V stuvers, welcke Cornelis geheel den anwas gehuert hadde jegens wijlen Florijs van Wijfvliet om vierdalve Rijns gulden tsjaers, welck anwas leengoet is, als die weduwe vanden selven Floris hem getuijghe onlancx geseijt heeft. Seijt dat tgeheel lant mit duijl, biesen ende mit tgoet lant is groot wel 1½ mergen, ende wast zeer aen aen die noertoestzijde. Seijt voert dat noertwaerts daer aen leggende is een ander anwas genaempt Stakenborch, twelck up een laech water boven een knije diep nijett en leijt van Wijffliet, ende heeft Jan Anthoniszoen Pottebacker, die huijden voir ons geweest is, in huijere mit zijn medegesellen. Seijt voorts dat noortoist daer an gelegen is een ander anwas genoempt die Roode Camer, ende is dat diepte tusschen beijden eena halff boechschoet weechs ende een knije diep ten lage watere, ende is dit een hoogewerff daer boomenb up staen ende paerden ende andere beesten up weijden, ende is meer dan twee mergen groot, ende binnen zijn gedencken ist wel een derdendeel meerder ende grooter angewassen dan dat te voeren was, ende wordt beseten bij Jan Dommiszoen alias Keijser ende Aert Jan Buijs weduwe, woenende hier inder stede, daer in Pieter Willemszoen wijlen burgemeester deser stede, mede plach te deelen. Seijt dat westwaerder vander Roode Camere leijt die voirn. werf, groot ontrent een derdendeel van een margen, mit riet ende ruijchte dair in begrepen, die hij getuijge gehuijert hadde vanden cathuijsers om 5½ stuvers tsjaers, ende geduerende die huijere, ontrent vijf oft zes jaeren geleden, heeft Adriaen Aertszoen alias de Bruedere, woenende up tEelant anden Dussen, tselve landt voerden heemraet vanden Dussen aengevaert.

Ende alsoe hij getuijge hem in presentie van Adriaen Corneliszoen, scout, vraechde uuijt wijens name hij den anvange gedaen hadde, antwoirde hun dat hij dat angevangen hadde uuijt den name van een man met een bonte tabbaert met lange slippen, woenende te Dordrecht oft elders, die hij hem getuijge noch oick den schout niet noemen en wilde, ende alsoe hij getuijge jegens hem nijet te doen en wilde hebben, noch oick die cathuijsers, heeft hem den voirs. werf laeten besitten. Seijt voert dat oestwaerder vander voirs. Roode Camer leijt een ander anwas genaempt den Groote Rietbossche, die welcke hij getuijge gedenckt geweest te zijn vier verscheijden werven die alsnu an een gewassen zijn, groet meerder dan ontrent twee mergen met dat riet ende ander ruijchte dair in begrepen, dair up staende is eenen vogelpoel, welcken anwas in voertijden in huijere gehadt heeft Adriaen die Decker om ontrent vijf Rijnsgulden tsjaers. Ende int jaer voerleden wast gehuert bij een Adriaen Corneliszoen anden Dussen vanden luijden van Drunen, die den selfden anwas eens vercoft hadden om ontrent XL Rijnsgulden. Seijt dat int jaer voerleden Willem Verduijn, woenende anden Dussen, uuijt den naem van zijn bijsitte pretendeert recht te hebben anden voirs. anwas ende verhuerdet int jaer voerleden den voirn. Adriaen ende Bernaert Corneliszoen anden Dussen. Seijt voerts dat vast daeraen oestwaert leggende es een ander anwas, groot ontrent een halven mergen, dair van eenen Scelp Aertszoen oft zijnen erfgenamen, woenende tot Almkerck, tbewint hebben, ende hebbent verhuert Aert Adriaens alias Bruederc oft zijnen kinderen, die daer voer tsjaers betaelen twee Rijns gulden ende een half, zoe voer die vogelrije als vanden anderen ruijchte ende gewasse daer up gewassen. Seijt voerts dat daer an gelegen is den Grooten Brassert, die welcke groot is ruijm drie mergen, dair up bijden voirs. Brueder ende zijn kinderen gestelt zijn twee vogel poelen, in welcken anwas veel luijden gelandt zijn die hij getuijge nijet en kent. Daer boven ende noortwaert van daer legget een ander anwas genoempt den Cleijnen Brassert, die welcke mit ruijchte ende ander gewas groot is ontrent een half mergen, twelck die voirs. Brueder mede in huijere heeft, ende heefter een poel op om te vogelen, sonder dat hij getuijge weet wiet hem verhuijert. Seijt voert dat van den voirn. anwas genoemt Wijfvliet ontrent een boechschoet weechs zuijtwaerts naer Raemsdonck zuijtwaerder af gelegen zijn geweest twee weeren, te weten de Molen Werf ende Capel Werf, ende op een gemeijn ebbe en is boven een voet waters diepte nijet tusschen Wijfvliet ende desen aenwassen van Molen Werf ende Capel Werf, die welcke nu an een gewassen zijn, soe datmen nijet en soude weten waer die gescheijden plagen te zijn, groot ontrent 1½ mergen met dat rijet daer up gewassen, daer vand die weduwe van wijlen Florijs van Wijfvliet pretendeert den eijgendom haer toe te behoiren, ende hadde die voirn. Floris in zijn leven die visscherije aldair verhuijert eenen genaempt Willem Jacopszoen, die dat noch in hueren heeft, maer een ijegelijcken ende bijsonder die moer pleijten ende turff scepen plucken daer van dat rijet ende anders dat daer op wast.

Ende seijde dat men alle jaere daer van wel snijden soude LXX vimmen riets, indien ijemant waere die den selven anwas alleen vredelick besitten soude mogen, ende dat het rijet daerup wassende is goet hardt riet.

Seijt dat de Capel Werf goet hoijlant werdden soude indient twee oft drie e werf gemaeijt waere. Seijt voort dat ontrent een schuijt lenckte oistwerder vanden Moelen Werf daer ontrent noch gelegen is een ander anwas genoempt Adriaen Maessen Werff, groot ontrent een mergen, ende plach Adriaen Maessen tot Raemsdonck te besitten, ende daer naer wildet Pieter Franen te Dort besitten, dier binnen LX jaeren niet nae getaelt en hadde. Seijt dat recht oestwaerts daer aen legt die Langewerf ende ebt alle getijden up een handt breet waters tusschen Adriaen Maessenwerf ende is groot, thoijlant ende riet ende duijl dair in begrepen, wel drie mergen, dief Adriaen die Decker in huere heeft vande rekencamere inden Hage, inden welcken leggen drie vogel poelen die den voirn. Adriaen eenen anderen verhuijert heeft om twee Rijnsgulden ende een oert. Seijde dat Adriaen de Decker verhuijert beijde die voirs. werven naerg hij die vanden keijser heeft gehuijert, ende wint wel XL gulden tsjaers tot thien stuvers elcke gulden. Seijt voort dat oestwaert vanden voirs. Lange Werf gelegen is een ander werf genoempt die Peerboom, groot eenen margen hoijlants behalven triet, ende wast dairoph zeven of acht voijer hoijs tsjaers, ende staet die up een vogelpoel, welcken anwas eenen genaempt Neel Cauwe gehuijert heeft van Michiel Adriaenssen woenende tot Waspijck, die tselfde met zijn vader over lange beseten heeft, welcke zijn vader gecoft heeft van eenen Gerijt Adriaenszoen, woenende hier binnen den Berch. Zeijt dat de voirn. Neel Cauwe voerden voernoemden vogelpoel tsjaers in huijere gheeft drie Philips guldens. Seijt voerts dat wel twee boech schoten oistwaerts van daer gelegen is een andere anwas genaempt des Voechts Werf, groot wel anderhalf mergen met dat hoij, lant ende rijet landt daer in begrepen, ende up een ebbe en ist boven een voet waters tusschen beijden niet diep, waerop oeck staet een vogelpoel, die welcke hij getuijge dat toecomende jaer gehuijert heeft van den voirn. Michiel Adriaenszoen tot Waspijck om drie Rijns gulden ende een oert. Alsoe die selfde Michiel den eijgendom van dien anwas pretendeerde te hebben ende weet hij getuijge wel dat die voirn. Michiel ende zijn vader den voirs. anwas beseten hebben soe lange als hem getuijge gedenckt. Zeijt dat ander luijden inden voirs. anwas oick pretendeerden recht te hebben als heere Ghijsbrecht Cant, priester hier inden Berge woenende, maer nijemant en dorste tegens den voirn. Michiel steken, die een wonderlicke man geweest is. Seijt voerts dat noortoestwaerder van allen den voirs. werven is een andere anwas genaempt die Hooge Weij, alias dat Hoege Lant, gelegen in Monster Kerki Ambocht, daer twee killen duer loopen, zuijden ende noorden, welck lant alsoe lange als hem gedenct altijt hooge lant geweest is buijten aen twater, ende binnen was een laech maras mit ruijchte ende duijl, dair hij Adriaen Corneliszoen ende zijn vader, op die Dussen woenende, wel heeft zien vogelen wel XX oft XXV oft bij XXIX jaeren, ende enj weet hij getuijge nijet hoe groot tselve marras was. Dan is nu gehoicht ende die singel was hardt ende hoich lant, sonder dat hij weet hoe groet die cingel was. Ende dat marras is noch goet te kennen, want op hoege vloijen staetet nochk mit black water ende is sacht lant ende die cingel staet buijten water ende slaet zeer af an die zuijtzijde, ende aende noortzijde wastet aen meer dan een mergen, ende wordt gebruijckt bij diversche persoenen, te weten bij den voirs. Broerdere, die daer up een huijs heeft staende tusschen beijde die killen, ende up die kant vander Weste Kille. Ende duer die Westkille vaertmen noch mit een schuijtel ende die landen wateren daer duer.

Seijt dat dander kille is die Oestkille, leggende oist van Bruerders huijs, ende is genoempt die m Laer Kille ende loopt van den zuijtoisten noortwest in, ende die Laer steut mit die westerzijde aen dese kille. Seijt dat aen die oistzijde vander Wester Kille staet thuijs van Willem vander Duijn ende noerdtwaert van Willem Verduijns huijs is die Laer Kille te nijete gegaen ende bewassen ende leijt tselve huijs van Willem Verduijn m zuijtoist van Bruerders huijs. Seijt dat Willem Verduijn heeft binnen vijf of zes jaeren herwerts angevangen drie of vier mergen lants, uuijt crachte van zekere brieven die hij zeijt gevonden te hebben, als hij getuijge verstaen heeft, vanden gebueren vanden selven Willem. Heeft oick inden Laere liggende noirtoist vanden voirs. Hoege Weijde meester Everaerdt die Veer zeker lant dat hij gecocht heeft jegens Willem Willemszoen erfgenamen tot Middelborch, ende Jongen Jan noirt. Seijt dat hij getuijge enden Thoen Wouter Loes ten Berghe inden Laere oick lant gehadt hebben wel XXX jaeren geleden, ende is bijden voirs. Thoen vercocht sonder zijne weten, alsoe hij getuijge dair noijt prouffijt af en hadde. Seijt dat daer noch veel anderen persoenen zijn die inden Hoogeweij geerft zijn, die hij getuijge nijet en wist te noemen. Seijt dat allen den voirn. anwassen ende werven gelegen zijn buijten sdijcx ende dat hij wel van zijn ouders gehoirt heeft dat die voirs. worven in voirtijden ende voer tinbreecken van Zuijthollandt geweest zijn woeningen staende up den dijcke vander Maes, sommigen up die noertdijcken, sommige up die zuijtdijcke vander Maes ende dat naer tbevloijen o die voirs. werven op gemeijnen vloijen gestaen zijn boven twater, zoe datmen die werven wel sien mochte maer nijet op hoege vloijen. Seijt dat int sceijt vanden Lande van Althenae ende Zuijthollandt liggende is de Kornp noort vander Laere, twelck is een aenwas liggende buijtenq aenden dijck, ende compt die Laere daermede aen ende over XXV jaeren wast r diep tot een mans middelt ende is nu al ruijchte, duijl ende biesen, ende wast alle jaer zeer aen, zoe dat die molens vant Lant van Althenae ende Dussen, die daer uuijt malen, een selven aenwas op haelen ende diepen om huer water te losen, ende is wel drie boochschoten vanden dijck aengewassen. Seijt dat hij wel heeft hoeren zeggen van sGraven Brouck leggende bijden cathuijsers buijten den Berge, ende dat het selfde eensdeels aengewassen is, twelck noch is eensdeelsq een visscherije, die verhuijert wordt bijden selven cathuijsers om hondert gulden tsjaers. Seijt dat die Haersloot leijt westwaerder van tcloester, twelck bij zijnen tijden diepte geweest is vanq vierdalve vaem, daer hij dickwils met een schuijte duer gevaeren heeft, ende is nu een schoen weijlant aen die westzijde, twelck eensdeels duijl geweest is ende meest al hoich lant, dan tes beter dant geweest es. Ende ande noortzijde vanden Haersloot is een grient landt ende aen die zuijtzijde ist duijl, slijck ende water s daert aen wascht. Seijt voerts dat oestwaerts vanden voirs. cathuijsers cloester legget noch een visscherije, genoempt den Brouck, twelck plach te zijn een visscherije maer nu is bewassen met griende, weij ende ruijchte ende ligget binnen tGat onder Ramsdonck ende wordt bijden cathuijsers verhuert eenigen van Raimsdonck, ende die cathuijsers gebruijcken eensdeels van dien. Seijt voort dat die voirs. visscherijen leggen buijtens dijckx ende worden dagelicx mit allen getijden bevloeijt, ende die voirs. aenwassen worden oick bevloeijt met den hoogen op vloeijt. Ende weet al tgundt dat voirs. is uuijt saken als voeren, ende dat hij van joncx altijt gewoent heeft tot Sinte Geertruijden Berge ende dair ontrent altijt daer geconverseert met vogelen, visschen ende anders, ende nijet meer en weet.

 

Noten a veranderd uit deen. – b aanvankelijk boven, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – c aanvankelijk vrunden, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd, en door diezelfde hand het voorafgaande aliastoegevoegd. – d veranderd uit voeren. – e aanvankelijk mael, echter doorgehaald. – f aanvankelijk ende, echter doorgehaald en door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – g aanvankelijk maer, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – h door een andere hand boven de regel geschreven. – i boven de regel. – j veranderd uit een. – k door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – l veranderd uit schuijten, en aanvankelijk voor dit woord een ruimte van circa zeven leestekens opengelaten, opgevuld met een horizontale streep. – m aanvankelijk leijt, echter doorgehaald. – n veranderd uit een ander woord (midt?). –o aanvankelijk ende dat, echter doorgehaald. – p aanvankelijk Corren, echter doorgehaald. – q door een andere hand in de marge geschreven. – r aanvankelijk zoe, echter doorgehaald. – s aanvankelijk daen, echter doorgehaald.

 

 

 

7. Cornelis Corneliszoen alias Neel Couwe, woenende inden Berch, out ontrent XLIIII jaeren, seijt bij zijnen eedt dat hij ontrent eenentwintich jaeren gewoent heeft binnen den Berch, ende heeft gehuert van eenen Michiel Adriaenszoen een anwas genaempt den Peerboom, groot ontrent twee mergen, om drie Philips guldens tsjaers den tijt van XVI jaeren geduerende, daer van acht jaeren voerleden zijn, ende dair te voeren gaf hij twee Philips guldens ende vier entvogelkens tsjaers. Noch heeft hij gehuijert een anwas genoempt Wijffliet van wijlen Floris van Wijffliet om III½ Rijnsgulden tsjaers, ende hij gecrijcht daer jaerlicx up thoeij voor twee coijen. Seijt dat hij over XIIII of XV jaeren gehuert hadde vanden voirn. Michiel tVoechs Werff, welck anwas meerder is dan den Peerbooms Werf ende geeft daer voer tsjaers twee Philips guldens. Seijt voert dat die voirn. Florijs van Wijffliet mit Gerijt Joostenzoen ende Franck tot Dordrecht in voerleden tijden plach te verhueren eenen Willem Jacopszoen tea Bergen die Capelwerff ende Molewerf mit eenen Geerit Joostenzoen ende Pieter Frane tot Dordrecht ende wijlenb Geerit c Govertszoen de theens ande Dussen, elcx voir een vierendeel. Ende hij getuijge heeft een vanden voirs. werfven gehuert ontrent V of zes jaeren geleden van Floris voirs., zoe voir hem selven als voirden anderen persoenen voirs. dair hij tseens mede was ende gaf negen stuvers int gelach voir dat jaer, maer nu zeijt die weduwe vanden voirs. Florijs dat die voirn. twee werven haer alleen toebehoiren ende heeft die vast geveijlt om te verhuijeren.

 

Noten a aanvankelijk van, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – b door andere hand boven de regel geschreven. – c aanvankelijk wijlen, echter doorgehaald.

 

 

 

25 juni 1521

8. Den XXVen junii anno voirs. zijn wij commissarissen voirn. uuijt die stede van Sinte Geertruijden Berge gereijst om oegeschouwinghe te nemen vanden voirs. anwassen, ende vaerende noortwairder ontrent een vierendeel mijels mit een wassende water, hebben westwaerder vanden ambochte van Raimsdonck bevonden drie anwassen vanden westen naeden oesten streckende op Ramsdonck, die welcke bewassen waeren met rijet, duel ende diergelijcke. Ende scheen oft die selve anwassen in corten tijden vast an tlandt van Ramsdonck comen soude, mits dat an die oestzijde vanden dorden ende oestersche anwas wij sagen een ander vlack buijten watere liggende, streckende tot bij nae an Ramsdonck, daer up noch geen groente gewassen en was, alsoet met den hooge watere ondervloeijt. Ende van daen vaerende noch een quartier mijls noortwaerder, twelck was ontrent een half mijle vanden Berge, hebben ons Adriaen die Decker, Rutgger ende Jan Noort geseijt dat westwaerder lach een cleijn anwasken, twelck zij ons thoenden, genoempt Cloesters Oert, ende zeijden dat tselfde zeer afbrack, zoe dat wij uuijt dien daer nijet angevoeren en zijn, maer zijn angevaeren an een anwas genoempt Wijffliet, daer wij bevonden ande zuijtzijde hoichte, gelijck oft daer een huijs up gestaen hadde, ende was up tselfde ontrent een mergen gemaijt hoij, ende was rontomme met biesen ende rijet bewassen, ende ande zuijtzijde stonden vijf of zes cleijne anwassen van biesen daermen nijet an en sach dan biesen. Noertwaert vanden voirs. anwas, ontrent een half boechschoet van daen, hebben wij bevonden een werf geheeten Stakenborch, ende is binnen zes jaeren wel half gelenget alsoe ons die voirn. schippers zeijden, ende int water aldair ontrent staen twee of drie lijss buskens die noch dagelicx anwassen ende meerder worden. Up Stakenborch, wesende ande westzijde, bevonden wij gemaeijta b hoij, ende was hoech ende rondtom met rijet bewassen, ende ande west ende noortwestzijde hebben wij bevonden drie biessen bossch ende andere boschen ande noortzijde, die noch zeer laech zijn.

Ende noertwaert van daen een cleijne boechschote was een anwas genaempt dat Voernwerfken, leggende ront bewassen met biesen, ende een werp mit een steen noortwaerder van daen lach noch een anwas met rijet bewassen, ende noch westwaert vandaen ontrent een werp van een steen was noch een anwas met rijet bewassen, welcke drie anwassen die voirn. schippers hijeten die Voern Werfkens, ende vanden voirs. drie werfkens reijsende up waerder nae dat oeste vonden wij een steen werp van daen een anwas genoempt die Roodecamere. Up die voirs. Roodecamere gecomen zijnde ande noortwestzijdec hebben aldair bevonden een schoen plat weijlant, groet tusschen twee ende drie mergen, nae ons oegemerckinge daer up geweijdt worden paerden, coijen ende schapen die wij daer sagen gaen, ende om die selve te bergen up een hooge vloet was daer gemaect een hooge stelle met geboomten daer die beesten in mochten gaen, ende boven desen weijland waeren dandere zijden vanden anwassen noch zeer grootelicken met rijet bewassen ende met duel ende diergelijcke. Oestwaerder van daen hebben wij gesien eenen anderen grooten anwas genaempt die Rijetbossche, bewassen met riet ende diergelijcke groente. Noch oestwaerder daer van leecht een andere anwas genaempt Schellipaertzoen Werf, welcke twee naeste voirs. werven in voertijden verscheijden plagen te zijn met een diepte tusschen beijden lopende, twelck nu verlant is, soe dat de voirs. Rijetbosch ende Schellipaertszoen Werf nu een anwas is. Dair up wast hoij ende rijet ende ander groente. Ontrent twee roeden van Schellipckaertszoon Werve legget noch een ander rietbossch, ende noortwairder daeraf, ontrent vijf of zes roeden, leijt een anwas genoempt die Groote Brassert, daer hier nae of geseijt sal worden. Ende noortwest van desen anwassen meer dan vijf of zes boechschoten waters, als wij consten metter oogen mercken, sagen wij leggen vier aenwaskens streckende vanden westen naeden oesten, daer van dat westersche anwas genaempt was Almstein. Oestwaerder daer aen lach een anwas genaempt Heer Ghijsbrecht Werf, ende oestwaerder daer an eenen cleijnen werf genaempt die Molen Asse, ende boven dien noch een ander anwas genaempt die Cleijnen Alm, daer up wij van verded sagen boomen wassen.

Ende noch oostwaerder van daen toenden ons die voirs. persoenen noch een groten anwas genaempt die Boijenwerf alias die Boijengrient, welcken vijf anwassen eenigen zeijden te wesen onder den grave van Hoern als heere van Althenae, ende dat het anwassen wesen soude anden ambochte van Almkerck, welck Almkerck dat naeste bedijcte lant is daer an leggende, maer eenigene anderen seijden dat die voirs. anwassen lagen in Zuijthollandt, ende dat tusschen dien ende Almkerck ofte tLant van Altenae lach een groote diepe creke, scheijdende tLant van Althenae van Zuijthollandt, ende dat het water loopende tusschen den selven aenwassen mitgaders oick twatere loopende tusschen Scellipaertszoen Werf, die Grooten ende Cleijnen Brassert, dair van hier nae geseijt sal worden, genoempt is die f Voeren, ende is een black watere waer van die gront binnen corten jaeren zeer gehoecht is.

Wesende ande westzijde vanden anwas genoempt die Grooten Brassert sagen wij dat die selfde anwas was een groot plat lant, daer gras up wassede met riet, duel ende diergelijcken anden zijden, ende wast daer op desen jaer geteelt hoeij, al soe wij ande noortoostzijde vanden selven Brasser van verde sagen staen twee scelven hoeijs, ende zeijden ons die voirs. personen dat op den selven aenwas haver plach te wassen, ende was die selfde anwas ende oick tweijlant daerop staende soe groot dat wij tselfde met de ogen nijet wel en consten geraemen, overmits dat wij van dat westeijnde oestwaert ziende geen water zien en conden, zoe dat wij gevaeren zijn an die oestzijde vanden selven anwas, aldaer wij naerder quamen anden voirs. twee hoeijscelven, ende bevonden oick dat daer van desen jaer, alst scheen, opgesteken waeren vijff of zes wilgen poten. Ande noertzijde van daen sagen wij een ander anwas genaempt den Cleijnen Brasser, dair up wassende was rijs ende riet. Westwaerder vanden voirs. Cleijnen ende Grooten Brassert, ontrent een worp van een bal, up een drie houijck saegen wij leggen eenen grooten rietbossch, ende tusschen desen rijetbosch lagen noch vele cleijne rietboskens, mits twelcken tvoirs. water soe verondiept ende verlant is dat wij nauwe daer dore en consten gecomen met die schepen, ende schijnt dat die voirs. drie houijck cortelinge aen een comen sal ende een aenwas worden sal. Oestwaerder vanden voirs. Grooten ende Cleijnen Brassert is gelegen een ander anwas genaempt Pieter vanden Dijck Aertszoen Werf, dwelcke nu gebruijct wordt bij Cornelis Aertszoen vanden Dijck, zijn bruerdere.

Van daen vaerende oostwaerder hebben wij gesien een grooten breeden hoogen anwas diemen ons zeijden te heeten tEelant, ende dat eenen toegenaempt Brueder daer up woende, daer van zij ons thuijs met den geboomten toenden, up welcken anwas wij gingen ende bevonden daerop paerden, coijen ende ontrent vijftich jongen beesten weijden, maer en mochten wij an tvoirs. huijs nijet comen overmidts die kille die tvoereijnde vanden voirs. anwas scheijdende was vanden voirs. huijse, maer worde ons geseijt dat die selfde kille upwertsgaende naden dijck verlandt was, ende is die selven anwas zeer schoen ende lanck g loopende uuijt den noortwesten naden zuijtoesten langens den dijck, ende is al verheelt ende angewassen tot den dijck toe als die voirs. personen ons zeijden, ende dat meester Everaert de Veer ende meer anderen daer in landt hadden, ende thoenden ons opten voirs. aenwas oestwerder vanden voirs. Bruerder huijs een andere huijs ende woninge, twelck zij ons zeijden toe te behoiren Willem vander Duijn, ende waeren al den voirs. anwassen een schoen hooge platte weijde daer uph wij paerden ende anderen beesten sagen weijden.

Noertwestwaert vander voirs. kille ende Bruers huijs sagen wij een anwas van rijet ende ander groente, welcken anwas schijnt in corten tijden mede te willen verlanden ende verhelen an tlandt daer Brueder up woent, alsoe tusschen beijden veel cleijn bijes, boskens ende diergelijcke up wassen. Van daen zijn wij zuijtoestwaerder up geseijlt langes den voirs. anwassen leggende anden Dussen, ende gecomenh verbij die selven Dussen ende Meeuwen tot ontrent Hagenoert, twelck men zeijde ons te zijn een Brabants leen, i ende van daen oestwaerder up ende noertwerder vanj die kercke vander Capelle staende up die Lange Straet zijn wij gevaeren in die Oude Maze gelijck die streckende was nae Huesden noertoestwaerder up neffens den dijck van Drongelen staende ande westzijde, ende anderen schoonen anwassen staende ande zuijtzijde vande selve Mase, welcken anwassen ons geseijt worden geanvaert te worden bij die vander Capelle ende Besoijen naden lant redinge die zij maken van tlant twelck zij hebben leggende ontrent den dijck van Capelle ende Besoijen, hoe wel tusschen den selven dijck ende den voirs. anwassen leggende ande zuijtzijde ende zuijtoistzijden vander Maes is een groet breet water, in welck water die voirs. Rutgert, onsen scipper, zeijde dat zijn vader, genoempt Gijsbrecht Heijnricszoen alias Best, dijcwils visschen gevangen heeft, ende dat eensdeels vanden selven watren alsnu schoen hoijlandt is.

Comende voorder inde Maze tot ontrent die Brouckse sluijse, leggende ande noortzijde vander Mase, hebben ande zuijtwestzijde gesien leggen een kille uuijt die Maze loopende zuijtwaerder up nae Besoijen tot anden dijck doer, welcke kille die van Besoijen wateren als die voirs. Rutger ons seijde.

 

Noten a in de rechtermarge. – b aanvankelijk gemaet, echter doorgehaald. – c de eerste t boven de regel geschreven. – d aanvankelijk voerts, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – e veranderd uit eenigen. – f aanvankelijk werven, echter doorgehaald. – g aanvankelijk liggende, echter doorgehaald. – h door een andere hand boven de regel geschreven. – i aanvankelijk heen, echter doorgehaald. – j door een andere hand in de rechtermarge geschreven.

 

 

 

9. Seijden oick die voirs. Rutger ende Adriaen die Decker dat ande oest ende zuijtoestzijde vander Mase geen dijck en is anoch oick nair hueren weten geweest en isa dan den dijck vande Lange Strate loopende van Besoijen doer Cappelle ende Waspijck. Seijden oick dat den dijck liggende ande noortzijde vander Maese geen ouden dijck en is, maer is daer van nijeus geleijt alsmen Drongelen ende tLant van Althenae bedijckten. Van daen zijn wij voerts gevaeren upwerder inde Maes tot ontrent een cappelle staende up den dijck, genoempt die cappelle van Drongelen, ende zijn van daen een weijnich voertvaerende an tlant geseijlt ande zuijtzijde vander Mase, ende tredende up tlandt sagen schoene breede weijden liggende tusschen de Mase ende die kercke van Besoijen ende Waelwijck, ende en mochten naergens water sien overmidts dat hoeij ende ruijchte tusschen beijden leggende, ende zeijden ons die voirs. persoenen datmen van daen daerb wij stonden te voete soude mogen gaen nade kercke van Waelwijck ende Besoijen, twelck onlancx alsoe uuijt den watere angewassen was, ende van daen zijn wij weder gekeert tot anden Broucksche sluijs voers., daer wij gegaen zijn op den dijck, ende wesende up die hoichte van dien sagen schoonen weijden liggende tusschen de voers. Mase ende Besoijen ende Cappelle kercke voirs., ende en mochten geen water tusschen beijden zien overmidts die ruijchte ende boomten als voirs. is, ende alsoe wij daer bevonden die vader vanden voirn. Rutgert, hebben hem gevraecht hoe tselfde landt in voertijden geweest was ende of daer altijt zoe schoenen weijden geweest waeren, waer up hij zeijde als hier nae volcht.

 

Noten a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – b door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

 

10. Ghijsbrecht Heijnricszoen alias Best, woenende in Drongelen beneden den dijck bijder sluijse, oudt ontrent LXXXII jaeren, seijt dat over die Mase ande zuijtzijde leijt een uuijterlandt, streckende van Waelwijck oest ende west langens die Mase, ende is geheeten dat Eelant, twelck is lanck ende nijet breedt, comende van Waelwijck tot ontrent die voirs. sluijse. Seijt dat tusschen dit voirs. Eelant, soe verde dat streckende is, ende voirts vander Mase voer die noortzijde, ende Besoijen ende Capelle voirde zuijtzijde, over vijftich, tzestich jaeren gelegen is geweest een schoena vlack water, dair in hij tot diversche stonden ende noch binnen vijf of zes jaeren herwaerder gevischt heeft, mair is tselfde water zeer aengewassenb, zoe dat alsnu an beijden zijden, soe wel van Capelle ende Besoijen als oeck vander Maesen, schoen anwassen zijn daermen nu hoij ende ander goet up teelt, soe dat die voirs. luijden van Capelle ende Besoijen, soe verde haer landt streckt neffens die Lange Straet inder breete, nemen haer redingen ende ogemarckinge van daen uuijten zuijde noortwerder nade Mase op tvoirs. uuijter lant, ende tgundt dat daer up wast tusschen die oude graften diemen noch wel sien mach houdenc dat voer hem eijgen. Seijt dat int selfde water dagelicx veel ruijchte waste, zoe dat tselfde water meer ende meer verlant, ende en is dat water nu nergens nae soe breedt noch soe groet als hij getuijge dat in voirtijden wel gesien heeft. Seijt dat tvoirs. water, twelck daer noch is tusschen de Lange Straet ende de Maes, loept over dwers vanden oesten tot den westen, ende heeft hij getuijge int selfde water binnen zes jaeren noch gevischt sonder ijemants oerlof dan als hij zijn touwend op tlant leijt oft droecht, soe willen die bruijckers vanden lande dair van prouffijt hebben. Seijt oick dat tvoirs. water, leggende tusschen die voirs. Lange Straet ende Maese, beledt dat die van Capelle ende Besoijen haer hoeij, wassende up die cant vander Mase, nijet en mogen halen dan met schuijten. Ende alsoe wij commissarijssen dese getuijgenisse, naer wij die in gescrifte gestelt hadden, overlasen, hem vragende oft hij dair ine noch f persisteerde, zoe heeft een van zijnen zoenen daer bij staende hem dair van willen corrigeren, bijsondere van dat hij geseijt hadde datter noch onlancx veel waters geweest hadde tusschen die Lange Straet ende de Maes, waerbij wij van daen gevaeren zijn om die waerheijt te vernemen. Ende comende uuijt die Maes up die voirs. waert zijn wij oestwaerder met een cleijnder schuijte up gevaeren, laetende Cappelle ande zuijtzijde ende die Maes ande noortzijde, ende bevonden dat an beijden zijden vandeng watere, zoe wel anden zijde vanden Maese als oeck ande zuijtzijde, veel schoens landt angewassen was daer beesten up gingen ende hoeij up wassede, twelck wij sagen eensdeels bij die luijden maijen, ende hoe wij hooger ende oestwaerder up quamen bevonden wij twatere nauwer ende die anwassen grooter ende breeder. Sagen oick dat die luijden voerden thoeij met schuijten vanden landen ende anwassen voirs. nade Langestraet toe, ende zijn wij alsoe oestwerder gevaeren tot wij die voirs. kille, daer die van Besoijen doer wateren, ende noch daer boven oestwerder, soe dat wij hooger waeren dan die plaetse daer die voirn. Ghijsbrecht Heijnricszoen woent, ende bevonden dat daer noch watere genouch was tusschen de Lange Straet ende de Maes, streckende oest ende west als de selve Ghijsbrecht ons geseijt hadde. Bevonden oick dat int selfde water daer wij doer voeren, waeren diverschen rijet bosschen die twater zeerh benauden, ende schijnt dat binnen corte jaeren die anwas daer noch meerder vallen sal. Van daen wederkeerende doer den voirs. waert westwaerder zijn wij gecomen ontrent tvoirs. landt daer die voirs. Bruerderi up woent, ende ontrent een vierendeel mijls zuijtwerder van Bruers woeninge hebben bevonden een aenwas genaempt sVoechs Werfj, daer up wij gegaen zijn, ende hebben tselfde bevonden vol gras, hoech ende dick, ende was tijdt om te maijen, ende ande noortoostzijde zeijden ons die voirs. personen te wesen een vogelpoel inde ruijchte van trijet ende rijse, ende docht ons die voirs. werf, soe die mit hoeij end ruijchte bewassen was, groot te zijn tusschen vier ende vijf mergen.

Van daen zijn wij gevaeren westwerder, daer wij bevonden hebben een ander anwas genoempt die Peerboom, twelck wij bevonden te wesen hoijlandt ontrent twee margen, ende ande zijde veel ruijchte van rijsen ende rijet, ende alsoe wij daer quamen up een lage water bevonden wij ande noertoestzijde een zekere groente uuijtstekende, int schijnsel oft daer k cortelinge een anwas comen soude, maer en was nijet hoech uuijt den watere, ende seijden ons die voirs. personen dat die selfde groente up allen getijden met den hoigen water ondervloeijden ende dat het voirn. anwas, die selfde groente met den hoeijlande voers. ende andere ruijchte dair in begrepen, groet was ontrent thien margen.

Voerts zijn wij westwaert van daer gevaeren an een ander anwas, genaempt die Lange Werf, daer up gras ende andere biesen upl wasseden, ende waeren daer up twee vogelpoelen als ons die voirn. personen zeijden, ende ande oestzijde vanden selven anwas sagen wij eenen gelijcken jongen groenen anwas streckende van daer noertoestwerder upwerts verde boven twesteijnde vanden voirn. anwas genoempt den Peerboom, welcken jongen anwas tot allen getijden ondervloeijt, ende is die selfde werf die jonge anwas dair in gerekent wel soe groot als die twee voirgaende aenwassen, te weten sVoechs Werf ende den Peerboom, gelijck ons die voirs. personen zeijden. Hebben oick gesien bezijden den selven anwas, bijsondere ande zuijtwestzijde, veel diverschen rijetboskens, streckende westwerder nae een ander werf genaempt Adriaen Maessen Werf, welcke werf leijt een groete boegeschoete vanden voirs. Langewerff, ende schijnt uuijt dien dat beijde die voirs. aenwassen oft werven binnen corten jaeren aen een wassen zullen, alsoe ons die voirs. personen zeijden dat allen die voirs. rijetbosschen binnen thien jaeren aldair gewassen waeren, ende ande oestzijde vanden selven werf bevonden wij steken, eenen grooten langen staeck over eijnde, waer up wijm vraechden den voirs. Adriaen die Decker wat die staeck beteijckende. Daer up hij zeijde dat eenige van Ramsdonck die daer gesteken hadde om een raijngen o ende oechmerkinge te nemen vanden sloeten in hueren lande in Ramsdonck up den anwas, pretenderende alsoe recht te hebben inden selven anwas soe verde ende soe breet die raminge strecken soude ter Maese toe, ende dat achtervolgende die raminge hebben die voirs. van Ramsdonck die vruchten vanden voirs. anwas elcx nae zijn raminge geprouffiteert p zekere jaeren, hoe wel nochtans wij wel konden bemercken dat den voirs. anwas genoempt die Lange Werf ontrent een halve mijle was van Ramsdonck. Die selfde Adriaen Maeszoen Werf is rontom met andere rijet bossen bewassen, zoedat wij met die schuijte daer an nijet comen en mochten, maer zeijde ons die voirs. Adriaen die Decker, dieden selven werf vander Keiserlijke Majesteit gehuert hadde, dat daer up wassende was hoij ende anden kanten rijet ende biesen, welck riet ende biesen wij wel sagen. Ontrent twee roeden westwaerts hebben wij bevonden een ander werf, genoempt die Molewerf, bewassen met rijet ende ruijchte, groot zijnde ontrent vijf of zes mergen als die voirn. persoonen ons zeijden, ende plach behuert te worden bij eenen Pieter Franen, woenende tot Dordrecht inde Lombaertstraet voer een vierendeel, die de visscherije aldaer verhuert heeft, ende dat die weduwe vanden voirn. Floris van Wijffliet daer in oeck recht pretendeert, als die voirs. personen ons zeijden.

 

Noten a boven de regel. – b de lezing van de eerste drie letters onzeker. – c ou uit andere letters. – d aanvankelijk trouwen, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – e boven de regel. – f aanvankelijk in, echter doorgehaald. – g de tweede n veranderd uit r. – h door een andere hand boven de regel. – i veranderd uit Bruerdere. – j veranderd uit Werfs. – k aanvankelijk ontrent, echter doorgehaald. – l aanvankelijk up, echter doorgehaald. – m boven de regel door een andere hand geschreven. – n in de rechtermarge. – o aanvankelijk een raugen (?), echter doorgehaald. – p aanvankelijk heeft, echter doorgehaald.

 

 

 

26 juni 1521

11. Den XXVIen junii zijn wij commissarijsen voirs. ende die voirn. Adriaen de Decker mit ons gevaeren ande westzijde vanden cathuijsers staende buijten den Berch, ende alsoe zuijtwaerder up laetende Oesterhoudt ande rechterhandt, ende quamen in een breet black water, twelck die voirn. Adriaen Decker ons zeijde genoempt te wesen sGravenbrouck, ende voeren noch voerder up zuijtoestwerder an eenigen huijsen staende in Ramsdonck ontrent tGat, daera wij vonden de vrouwe vanden huijse in absentie van haeren man toegenaempt die Mager, als wij verstonden, ende oick huer brueder, welcke vrouwe ende huer brueder, nae wij hen gevraecht hadden vander gelegentheijt van den selven landen, anwassen ende wateren, hebben ons gesecht dat tselfde al geoccupeert worde bijden cathuijsers, haeren gebueren, uuijt dien dat zij zeijden dat bij staende landt zij up elcken mergen hadden acht scellingen Hollants erffelicke schijs tsjaers, de welcke hen nijet betaelt en zijn geweest naer tlandt verdroncken was, zoe dat zij uuijt saicken van dien die visscherien vanden selven landen totter Donge toe angevaert hebben, ende insgelijcx oeck die anwassen. Zeijden oick dat ande zuijtoestzijde van haeren huijsen lach een sloet ofte waterganck daer doer die van sGravenmoer met hueren scepen quamen gevaeren, ende dat ande zuijtwestzijde lach een gelijcke wijde waterganck ende sloot genaempt die Haersloot, die bijden cathuijsers toegedampt isb ende nuc verlandt was, zoe dat die vanc sGravenmoer d daer doer nijet meer vaeren en mochte, ende zeijden dat tvoirs. water met den anwas daer ontrent leggende genaempt was dat Brouck. Van daen zijn wij wederom gekeert deurc twater, dat wij quamen neffens die voirs. anwassen daer wij ons deden opsetten, twelck wij bevonden te zijn een vaste hoege weijde daer veel hencxsten ende paerden up gingen weijden, ende gaende naer tvoirs. cloester zijn daer gecomen up den voirs. dam geleijt doer den Haersloot, streckende nae tcloester, ende was die Haersloot wijt ontrent een boechschoet an die noortoistzijde noch liggende open ende aen die zuijtwestzijde was die al verlandt mit grienten ende andere boomene wassende an die noortzijde vanden selven sloot. Was oick de selve dam bepoit met groote willige boomen aen beijde zijden, gelijck die deur den Haersloot gaende was, hebbende an beijden zijden groote schutselen van houte mit heckenb f. Sagen oick aen die zuijtzijde vanden selven weijlande noch andere grienten ende aenwassen, de welcke diergelijcke schenen te verbeteren meer aen te wassen ende verlanden. Ende zeijde ons die voirn. Adriaen de Decker dat tselve lant, grient ende aenwass, mitsgaders die visscherije vanden water noch nijet aengewassen, gebruijckt werden bijden voirn. cathuijsers ende dattet al genoempt is tsGravenbrouck. Maer hij en wiste nijet uuijt wat sake oft actie zij tselve besaten.

 

Noten a aanvankelijk die, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – b door een andere hand in de rechtermarge geschreven. – c door een andere hand boven de regel geschreven. – d aanvankelijk daer, echter doorgehaald. – e de tweede o boven de regel. – f aanvankelijk kethen, echter doorgehaald.

 

 

 

12. Ten voirs. dage hebben wij anderwerf bij ons ontboden den voirn. cooman Willem alias Willem Janssen, dien wij gevraecht hebben up die gelegentheijt ende loop vander Maze, die welcke ons zeijde dat die Maze loopt van Almsvoet up oest zuijtoest in tot tCloesteroert toe. Ende van daen oest up laetende Cloestersoert ande zuijtzijde nae Voechs Werf toe dat leijt vast ande noortzijde ende loopt zoe recht naden Dusschen Dijck toe. Ande zuijtzijde vander sluijse henen ende voirts streckt die weder te water wart zuijtoest in ende dan weder oest in naeden Meeuwensche sluijs toe min dan up een boech schoet nae aden dijcka voerts zuijtoest ingaende om Haechoert, ende voert deur tlandt nae Outhuesden toe. Den selven voerts gevraecht oft tlandt ande noortzijde vanden dorpe van Bijzoeijen dat aldaer gehoeijt ende gebruijct wert, ende oft lange tijt lant geweest is, seijt neen, maer dattet meestendeel al de naeste XX oft XXV jaeren aldus angewassen ende gehoecht es, ende dattet te voeren al mitten water gemeen was, gelijck men nederwaerts van Besoijen noch sien mach nade Capelle toe hoe dattet aldaer leijt, ende huecht hem wel datmen met schepen daer over voer. Den selven voerts gevraecht hoe de Alm hier voertijts bij staende landt plach te loopen, seijt dat die Alm plach te loopen van Almkerck ande zuijtzijde in de Maze tusschen Eemkerck ende Almsvoet ande zuijtzijde van Almsteijn henen.

Seijt voerts dat upte Alm plagen te leggen dese dorpen: eerst Almkerck, noertwerts b de Upalmc ende lach ande noortzijde vanden Alm daer beneden die Nederalm, daer noch een groetend rugge van stenen leijt ende is genoempt Almsteijn. Daeran compt Eemkerck ende compt ten halven wegen nae Almsvoet inde Maze. Haertswaert lach op die oestzijde vander Maze ende die Maze streeckt neffens tkerckhof henen an die zuijtwestzijde. Hoeckenisse leijt ande zuijtzijde vander Maze west zuijtwest van Eemkerck ende beheert nu mijn heere van Nassou. Den selven gevraecht naede Middelt mits dat eenigen brievene vander Maze ter Middel toe sprecken. Seijt dat de Middelt gelegen is bij die Laer boven Bruerders huijs tusschen Almkerck ende de Dussen ende was een waterschedinge daer tlandt up stoijtte.

 

Noten a-a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk up, echter doorgehaald. – c Up boven de regel. – d ten verbeterd uit p. – e de r verbeterd uit een andere letter.

 

 

 

13. Claes Pullen, woenende ander Dussen, oudt LXXXIIII jaeren, gevraecht up diverschen punten aengaendea de Verdroncken Wert ontrent den quartiere vanden Dussen, eerst angaende den werf nu genoempt die Roede Camer, seijt bij zijnen eedt dat hij een deel inden selven werf voertijts gecoft heeft om XL schilden van eenen die hem schuldich was ende dair hij qualick betaelinge af conste gecrigen, ende was doen int geheel groet ontrent I½ mergen, ende voer zijn deel ontrent een half mergen. Ende ande westzijde lach Joost van Muijlwijck ende lach noch onder twater, ende ande oestzijde lach Adriaen Camerlinck te Breda met zes margen dat up een houck nae lach noch onder water, ende hij Claes heeft voerts vercoft zijn deel Beijser Eenen, zijnen geselle, om vijftich schilden ende es zedert zeer angewassen.

Aengaende den Brassert zeijt dattet altijt lant geweest es, maer soe groet nijet alst nu is, want er naden inbreeck afgeslegen es ende wederom angewassen. Seijt oeck dat een Willem vander Eem over tzestich jaeren zijn lant quam besien ende had aldaer ontrent den Brassert gelegen negen mergen lants onder water dat hij hem Claes gaf te gebruijcken ter tijt toe dat hij, oft ijemant van zijnen twegen, dat weder van hem eijschte, welck lant nu begonnen is an te wassen ontrent een half mergen ende es gescapen binnen cortten tijden lant te worden, ende alsoe nijemant bdat lantb geeijscht en heeft, bzoe heeftb hij tselfde gemaict den Heijligen Geest ander Dussen totten geenen behoef dier in gerechticht is, ende wordt gebruijckt tselfde sonder tijtel bij Bruer. Seijt oeck datter over vijftich oft tzestich jaeren lants genouch was dat onder twater lach, datmen den luijden om nijet gegeven soude hebben. Seijt oick dat hij van eenen, genaempt Dierick Bruijnszoen, woenende ande Gijssen, vercreech zeker lant te mogen bevisschen anden Brasser, genaempt die Broetkiste, om X stuvers eens ende thien stuvers int gelach, daer voeren hij tselve XX of XXV jaeren bevischte ende dair naer, als tselve verlande, zoe gaf hijt den erfgenamen te kennen dient aenvaerden ende nu gebruijcken, ende leijt mitten Brasser gemeen. Seijt oeck dat hem gedenckt dat tlant daer Bruer nu woent, dattet al rijet lant was ende es wel vijftich jaeren geleden. Ende tlant voerde Dusse dat meester Evert de Veer ende anderen daer hebben, gedenct hem dat het zoo diep onder water was datmen c met een huede daer over gevaeren soude hebben, twelck wel vijftich jaeren geleden es, ende es ontrent twintich jaeren geleden dattet eerst weijlandt gewordden is, ende daer te voeren en wast van geenre werden, want als hij thuijs tijmmerde dair Brueder nu woent ende lange tijt dairnae soude hij anden dijck comen, most hij daer vaeren met een schuijte, ende tlandt voer Brueder zuijtwestwert gelegen plach oick riet lant te wesen ende gelt nu tlandt dat meester Evert aldair heeft drie Rijns gulden die mergen tsjaers. tLant daer Willem vander Duijn up woent was over vijftich jaeren nijet dan slick, al onder water gelegen, ende men plachtet over te vaeren, ende de naeste XX oft XXV jaeren quamen daer eerst beesten up, ende die naeste vijf of zes jaeren heeft ment begonnen te hoijen, ende al dat beste lant dat ander Dussen buijten sdijcx leijt tusschen Broer ende den dijck en was over XXV jaer nijet dan water ende wolcken. Desgelijcx tusschen tlant van Broerders ende den dijck nae Almkerck toe. Seijt voerts dat meester Evert aldaer heeft de Groote Laer, groet XII mergen, ende de Cleijne Laer, zeven mergen, dat altijt landt geweest is zedert den inbreck, uuijtgeseijt de Cleijne Laer, die inden eenen hoeck afgeslegen is ende nu weder anwast. Heeft noch van Adriaen van Rijswijck XIIII mergen ende heeft noch voerts veel van ander luijden gecoft mair dit lant es al angewassen die naeste XX of XXV jaeren herwaerts datment heeft mogen hoijen ofte weijden, ende dese navolgende persoenen hebben mede int selfde uuijterlant als d Jan die Vriese weduwe, woenende tDordrecht, Willem Jan Rijerszoen erfgenamen, Pieter die hanschoenmaiker tOrdrecht up die Nijeuwebrugge, Jan Vranckenzoen, heer Cornelis Haes, priester, Thomas Boeckelaer erfgenamen, al tOrdrecht woenende. Seijt dat die Laer loept e oest ende west ende leijt up hem selven, maer dat andere lant loept zuijden ende noerden ende streckt vander Dussen tot Alm middelt toe ende voorts daer over tot den Alm toe. Seijt oick dat Mulwijck ende de Dussen een dorp es ende es bedijckt, ende van Monsterkerckf es bedijckt ontrent twee hondert mergen, ende die reste leijt noch al onbedijckt, ende de Laer mitten anderen landen leggen al onder Monsterkerck ende gVoernsater Wairtg. Seijt dat Voeren Saterwaert es zoe genoempt naden Voern, dat een water was alsoe genoempt, maer es al onder Monsterkerck. Angaende tlant after Besoijen zeijt hij dattet zeer angewassen es ende noch dagelicx anwast. Seijt oick datter hier voirtijts bij heere Jacop van Wijngaerden tijden dat hij bailiu van Zuijthollant was, questie geweest is tusschen eenige ambochtsheeren inde waert die visscherien ende vogelrien hebben wilden op haer lant, ende inden hoigen vierschare in Zuijthollandt was gewesen dat soe wat men bevisschen oft bevogelen mochte sonder aertroeren, dat soude een ambochtsheeren volgen, maer watmen met aertroeringeh doen moste met paelstekinge, dat soude elcx up zijn lant mogen doen, ende is dit geschiet tot meer stonden ende bijsondere tusschen den ambochtsheeren vander Dussen Aerntswaert.

 

Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b-b door een andere hand boven de regel geschreven. – c aanvankelijk nijet, echter doorgehaald. – d aanvankelijk hebben, echter doorgehaald. – e aanvankelijk end, echter doorgehaald. – f veranderd uit Meensterkerck. – g aanvankelijk Voeren saijterwaert, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – h er boven de regel.

 

 

 

27 juni 1521

14. Den XXVIIen in junio.

Adriaen Aertszoen alias Broedere, woenende up een lanthuijs voer ande Dussen upte kant vanden water genoempt Muggenburch, oudt LXXX jaeren of daer ontrent, gevraecht bij eede up diversche punten der verdroncken landen ende visscherijen in dat quartier angaende, eerst wije den Grooten Brassert occupeert, seijt dat hij die gebruijct heeft vanden tijdt dat hij aldaer gewoent heeft, twelck is ontrent XVI jaeren geleden, ende Pieter Franen tDordrecht heeft daer in twee weeren lants, beginnende anden nederste eijnde sonder dat hij weet die breedt van elck weer, maer hout dat tselfde lant streckt inde lenckte uuijter Mase totte Middele oft den Alm toe. Sinte Hubrechts altaer tDordrecht een weer, dair an Pieter Franen weder mit een weer. Daer an compt tlant dat Claes Pulle gaern hadde, ende Adriaen Aertszoen gaf Pieter Floren te huijer vanden voers. drie weer III½ Rijnsgulden, ende Sinte Huberts altaer II Rijnsgulden. Seijt oeck dattet tselfde lant, zedert dat hij aldaer gewoent heeft, zeer angewassen is ende noch meer bij lancheijt van tijden anwassen sal.

Seijt oeck upte anvangen van landen die upcomen ende dagelicx daer ontrent geschien vanden gheenen die oude brieven hebben, dat hem dunckt dat die ghene die meest beslaena ende antast dat die meest heeft. Begeert daerom indien die Keiserlijke Majesteit tselfde anslouch soe hem dunckt dattet geschien sal, datmen hem alsdan den selven Brassert mitten Schulpaertzoenb Werf laeten wil voer een redelicke pacht. Des gelijck een steeck van een visscherie die hij aldaer steken mochte.

 

Noten a aanvankelijk beslaet, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – b aanvankelijk Schulpaertzoenf, de laatste letter echter doorgehaald.

 

 

 

15. Willem vander Duijn, woenende buijten sdijcx ande Dussen, out ontrent LX of LXX jaeren, seijt bij zijnen eede dat hij ande Dussen buijten sdijcx geen lant en heeft dan de helft van XXVIII mergen lants daer hij up woent, ende plach te heeten, zoe hij seijt, tHof van Dalen, ende dander helft behoert toe meester Evert de Veer ende heefta zijn deel wel gehadt ontrent XXXV oft XXXVI jaer, ende coste dat van Pieter Elinck, endea en weet nijet wel wat lant dattet doen was, te weten weijlandt, rietlandt oft duijl, ende gelt int geheel te weten die XXVIII mergen XV Rijnsgulden tsjaers, soemen hem zeijde, maer die naeste thien jaeren dat hijt selver angevaert heeft zoe ist goet lant geweest. Seijt voerts dat hij inden werf genoempt die Rijetbossen bijden Brasser gheen recht en pretendeert. Maer inden Brasser vermeet hij hem thebben twee weer lants bij coope van Claes Pulle, die hij nijet gebruijcken en can mits tbelet dat Broer hem doet, die tselve gebruijckt.

 

Noot a door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

 

16. Adriaen Corneliszoen, gewaert rechter woenende anden Dussen, out vijftich jaeren, gevraecht of dat hogelandt ander Dusse altijt soe hoecha geweest is als dat nu is, seijt bij zijnen eedt dat het altijdt de naeste XXX jaeren rontomme daer Brueder woent ende voerts die Lare ende daer ontrent altijt weijlant geweest is, maer daer waeren veel laechten in, die b nu gevolt ende angewassen zijn. Maer inden Kornc, twelck is een lant gelegen tusschen Boeijens Grient ende meester Everts landt, dat plach een mans lencte onder water te staen, dat nu zeere hooge ende goet lant wart.  Den selven gevraecht wije dat lant nu gebruijckt. Seijt dattet noch nijet bruijckbaerd en is mair es vol duijls, maer wije dattet toebehoirt en weet hij nijet.

 

Noten a veranderd uit hoecht. – b aanvankelijk u, echter doorgehaald. – c aanvankelijk Kerren, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – d veranderd uit bruijckwaer.

 

 

 

27 juni 1521

17. Den voirs.a XXVIIen in junio.

Aert die Bot, out ontrent vijftich jaeren, zeijt bij zijnen eedt dat hij die visscherije, die besteken worden bij Ael Hermans mit hair kinderen, nijet en kendt, maer die wordt begrepen al onder Craijesteijn, hoe wel die ambochtsheere van Craijesteijn geen recht daer toe en pretendeert.

Seijt voert dat hij van Dordrecht af tot tLange Ambocht ende Corte Ambocht toe b onbekent is. Seijt dat inden ambochte van Houweninge eerst leijt zuijden ende noorden anden ouden dijck vander Merwede een weer landts groet XV mergen, twelck geheeten wordt Floer Janszoen landt, ende wordt nu gebruijckt bijden erfgenamen van Floer Janszoen, woenende te Gijssen Oudekerck, die tselfde beheren ende regieren. De voirs. weer es goet droech landts met boomen twee mergen. Dese voirs. erfgenamen zijn genoempt Thonis Floriszoen ende Pieter Lauwen ende meer anderen die welcke hij deposant nijet en wist te noemen. Oestwaerder van daen leijt een weer groet XVIII mergen genoempt Jan Huijgezoen Landt, tselfde en is nijet boven I½ margen droech landts datmen gebruijcken mach, ende wassen desen beijden voirs. weeren allen dagen meer an, ende die voirs. Jan Huijgenszoen huert dat van een genoempt de Cuijper, woenende tot Dordrecht, ende die voirsz. Jan Hugezoen woent in Slijdrecht, maer hij dier spreect en weet nijet hoe hij dat huijert. Noch ande selfde zijde leijt een weertken van negen margen genoempt Heijlich Cruijs Weer, ende behoert toe tHeijlich Cruijs inde Nijeuwekerck tot Dordrecht, ende wordt gebruijct bij eenen Cornelis Adriaenszoen, woenende in Slijdrecht, die daer voer geeft XIIII of XV stuvers.

Oistwaert up anden voirs. dijck leijt noch een weerken groot VIII of IX mergen droech landts genoempt Neel van Houweningen Weer, tselfde wordt nu beseten ende gebruijct bijden erfgenamen ende weduwe vanden voirn. Neel van Houweningen, woenende up Hardincxvelt, wairdich bij estimatie XII of XIII stuvers tsjaers, ende en wast op alle de voirs. weeren nijet dan rijet ende ruijchte, ende dat en is nijet versocht. Daeran oestwaert anden selven ouden dijck vander Merwede leijt een weer genoempt Floer Claeszoen weer, groot XVIII mergen, daer up wassen rijs ende rijet ende is tsjaers wel waerdich XXX stuvers, wordt gebruijct bijde weduwe ende erfgenamen vanden voirs. Floris Claeszoen, woenende op Slijdrecht, voir eijgen cende goets lantsc en is oick nijet dan twee margen. Seijt dat daer ande selve zijde ende dijck volget een cleijn weerken, groet bij estimatie zes of zeven mergen, toebehoirende heer Jacob van Wijngaerden met Heijn Pouwels kinderen half ende half, ende hijd die daer spreect plach tselve te gebruijcken ende en gaf daer nijet voer dan alleen gebruijcktee. Dat om tselfde in kennisse te bringen dat tselfde heer Jacob voirn. toebehoirden om hem te bringen in possessie, ende tselfde wordt nu gebruijct bij Wouter Adriaenszoen, schout tot Slidrecht, mair hij deposant en weet nietd wat hij daer voer betaelt. Daer an leijt noch een weer landts groot XIIII mergen, geheeten Harperf Aertszoen Weer, tselve hoert nu toe meester Andries van Hargem, die dat gecoft heeft van een Neel Harpereng, erfgenamen van Herper Aertszoen, ende wast dair up rijs ende rijet ende daer up staen kerssen boomen, ende en wordt nijet verhuert, maer meester Andries vercoept jairlicx die rijsen ende rijet, tsoude wel drie schilden jaerlicx gelden ende men zeijt dat het te leen gehouden wordt vanden graef van Hoern. Seijt noch dat oestwaert anden selven dijck volget een weer landts groet XVIII mergen daer rijs up wast ende behoert Jan vanden Dussen, casteleijn van Sinte Geertruijden Berge, genoempt dat Wijel Weer, ende wordt gebruijckt bij een Adriaen Philipszoen wonende up Ghijesen Dam, die daer jaerlicx voer betaelt twee Philips guldens, zoe hij den voirn. Adriaen heeft hoeren seggen. Dairan volget ande selve zijde een weer lants genoempt Adriaen Philipszoen Weer, groet XVIII mergen. Daer op wast rijs, keersen boomen ende rijet, ende daer staen twee groote peerboomen up, ende en heeft anders geen naem, ende die voirn. Adriaen gebruijct dat selven ende soude wel twee gouden gulden jairlicx gelden, ende is wel stijf groet twee mergen, ende is goet droich lant, leijt recht onder den ouden dijck ende is die voirn. Adriaen Philipszoen woenende up Ghijesendam. Seijt dat daer an volcht meester Andries lant sonder dat hij tselfde anders weet te noemen. Daer wordt in begrepen de Puelwij ende anders, ende es al droech landt tot die Hoech Kille toe, liggende anden Steenen Houckh van Herdincxvelt zuijt der of, ende tselfde voirs. landt is droech landt daermen tot allen zijden up een lage water overgaet, groet meer dan LX mergen. Maer hij die spreeckt en weet int seker vanden groet anders nijet, ende wordt vercoft bijden voirn. meester Andries alst houbaer is inde kercke, die meest daerom biedt sonder dattet anders gebruijct wordt, ende heeft dit jaer i gegonden XXXII of XXXIII gulden, ende hij dier spreect, int jaer van elven des voirn. meester Andries rentmeester wesende, gaf den houwe om twee Philips gulden, maer es zedert zoe verbetert ende daer j wast upd rijet ende rijsen. Upten voirs. Hoech Kijl es een steeck ofte visscherie behoerende meester Andries voers., die gebruijct wordt bij Pieter Meesters ende dat upten vijften penninck. Seijt dat daer aen tusschen de Marwede ende Aert die Loijen Bosch volget die Zegenworp, toebehoirende meester Andries, hijd die hier spreect en weet nijet hoe groet die es, daer up wassen rijet ende rijs. Die hier spreect soude k jaerlicx wel twee ponden grooten Vlaems daer voer geven ende is genoempt die Zegenworp, want daer an wordt die zegen die meester Andries uuijtgeeft, upgehaelt, maer en wordt nijet verhuijert. Seijt dat daer an leijt een kil genoempt den Tijbert, ende is een visscherie toebehoirende de voirs. meester Andries, die besteken wordt ende bevischt bijden voirs. Pieter Meesters opten vijften penning. Zuijtwaerder daer an leijt een anwas genoempt Aert Loijen Bossch, groot nae hoeren seggen ontrent tzestich margen, daer wast op rijet ende rijs, ende daer zijn veel diversche persoonen die dat beheerenl, ende een ijegelick wilm daer recht in hebben, zoe dat het al bedorven wordt. Onder anderen zijn daer in Willem Aertszoen met zijn geslechte tot Slijdrecht, Heijn Loeijen met zijn geslachte tot Slijdrecht woenende, Adriaen Maertszoen n Volck, ende hij die daer spreect met die van Zuijlickens haer volck ende meester Andries heeft daer inne acht weeren an malcander, een ijgelijck houwet zijn deel soe veel als hij gecrigen can, die eerst compt ende inden voerhael is, die heeft tbeste. Ghevraecht hoe elck zijn limiten kent, zeijt dat zij malcanderen onderwijsen, deen aen een peerboom, die ander aen een rijsboem, soe zij luijden malcander best wijs mogen maken. Meester Andries verhuert zijn deel ende Adriaen Janszoen, woenende ande Ghijssen, maer hij die hier spreect en weet voer hoeveel. Daeran oestwerder van Aert Loijen Bossche leijt een cleijn weerken, groet ontrent drie of vier mergen, geheeten Bouwens Kil, ende hij dier spreect, gebruijct dat vander camere vande rekeninge, zoe hij dat doen heeft ontwaren tot prouffijt vanden keijser een Adriaen Damen ontrent een jaer geleden, die welcke zeijde dat het hem toebehoirde, want hij van daer te voeren een zestendeel in gecoft hadde om een half pont groten an gelt, twaelf stuvers int gelach van een Adriaen Baertszoen woenende te Gijsen Oude Kerck. Daeran oestwaerder leijt een waert genoempt Jonge Jans Waertken, groot bij raminge derthien of veerthien mergen, daer in gerechticht zijn onder anderen Joest Potterso Volck, woenende up Hardincxvelt, ende veel meer andere die hij nijet wel en soude weeten te noemen. Een ijegelick gebruijckt dat hij crigen mach, ende is bij estimatie in bruijckwaer jaerlicx waerdich een pont grooten vanden genen diet achtien of negenthien jaeren in pacht hebben mochte. Hieran zuijden ende noerden compt een steeck genoempt Jonge Jans Kille, ende beheert meester Andries ende wordt oick bevischt bijden voirs. Pieter Meesters upten Ven penninck. Daer an oestwaert van Jonge Jans Kille leijt een waert genoempt dat Waertken anden Oude Wijel, groot vijftich mergen. Dair up wassen rijs ende rijet ende een deel weijlandts, ende soude jaerlicx wel twee ponden grooten gelden. Meester Andries heeft daer in soe wel te water als te lande wel tzestich mergen, die hij gecoft heeft van veel diverschen luijden, ende voirts compt eenen ijegelicken daer in ende gebruijckt nae hij crijgen mach.

Gevraecht hoe dat meester Andries voern. tzestich mergen hebben soude, gemerct dat hij zeijt dat die geheele waert nijet dan vijftich margen en is, zeijt datp dat waertken zoe te lande ende te water vanden luijden gerekent wordt nae haeren ouden brieven groet te wesen wel twee hondert mergen. Ende dit jaer heeft die heere van Ghijsenborch ende hij die spreeckt meester Andries deel gehadt om een pondt groote tvoirs. waertken beheeren onder andere Jan Huijgenszoen, woenende tot Hardincxvelt bijder kercke, heer Jacop van Wijngaerden, Joost Potter met zijn gesellen, woenende up Hardincxvelt, ende hij en weet gheen andere te noemen, zoe een ijegelick daer in wesen wil die meest grijpt, die heeft meest.

Daeran oestwaerder vanden voirs. waert zuijden ende noerden streckende leijt een kijl ende visscherie genoempt die Steeck vanden Ouden Wijel, gaende bijcants bij Werckendam, oeck toebehoirende meester Andries ende wordt gebruijckt bijden voirs. Pieter Meesters up die vijften penninck, ende enq weet hij die daer spreeckt nijet meer up als gevraecht.

 

Noten a boven de regel. – b aanvankelijk geen, echter doorgehaald. – c-c aanvankelijk goet landt, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – d door een andere hand boven de regel geschreven. – e veranderd uit gebruijckten. – f aanvankelijk Harger, echter doorgehaald en door een andere hand in de rechtermarge veranderd. – g de p veranderd uit g. – h veranderd uit hoeijck. – i aanvankelijk gehouden, echter doorgehaald. – j aanvankelijk up, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven. – k aanvankelijk daer voer, echter doorgehaald. – l veranderd uit schoeren. – m aanvankelijk wel, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – n aanvankelijk w, echter doorgehaald. – o aanvankelijk Portere, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – p veranderd uit datmen. – q veranderd uit een.

 

 

 

27 juni 1521

18. Ten voirs. dage XXVIIen junii anno eenentwintich zijn voir ons commissarijsen voirn. ghecomen Thonis Janssen, woenende tot Ael inden Landen van Althenae, Melis Thielmanssen, Geerijt Aelbrechtszoen, Thielman Janssen ende Heijndrick de Bruijn, woenende te Drunen, ende Janne de Bruijn, weduwe van Laureijs Heijnricszoen, woenende tot Baertwijck, ende verclaerden dat den anwas genaempt die Rietbossch, geleghen bijden Brasser, hemluijden toebehoirde, maer en wisten nijet te verclaeren hoeveel lants elcx huerluijden daer in hadde dan was hemluijden tselve dat zij hadden van hueren ouders aenbestorven, ende vanden deijlinge waeren zij onderlinge te vreden. En wisten oeck geen brieven om ons te thoonen. Ende souden Claes Pullen moeten vragen naer die groote vanden Rietbosch. Seijden oeck dat zij gheen recht en pretendeerden aen die visscherie ontrent dien aenwas gelegen. Naera lange communicatie, alsoe die voirs. persoonen heur handen nijet houden en wilden vanden voirs. aenwassen, is bij Jan Robrechtszoen duerwairder dat voirs. aenwas gestelt in handen vander Keiserlijke Majesteit, ende in gevalle zij ofte eenich van hemluijden hem daer jegens wilde opposeren, zijn zijluijden verdachvaert ten eersten recht dage naden ouxst naestcomende omme te verclaeren trecht dat zij anden voirs. aenwas meijnen te hebben, omme partije gehoirt alsdan recht gedaen te worden alst behoirt, breeder blijckende bijder relatie vanden duerwairder voirs., daerop die voirs. persoonen in presencie van ons zeijden dat zij daer jegens nijet en wisten te doene ende dat zij daer nijet en souden comen.

 

Noot a veranderd uit Maer.

 

 

 

19. Cornelis van der Dune, woenende tot Werckendam, out XLI jaeren, zeijt dat hij getuijge over thien jaeren gehuert heeft die visscherie van Heemkerck van joncker Frederick van Heel om XV Rijns gulden tsjaers ende een half vat salms acht jaeren geduerende, ende nae die acht jaeren geexpireert, twelck was int jaer XVC XVIII, heeft hij getuijge die helft vanden selven visscherien gehuert van eenen Wessel van Aernem, casteleijn tot Heel, van wegen des grave vanden Berch bruerdere, zoen vanden voirn. joncker Frederick, om twintich Rijnsgulden tsjaers, daer van dit loopende jaer is dat derde jaer, ende Pieter Meesters, woenende up Ghijesendam, heeft die ander helft voer gelijcke somme ende dat voerden tijt van vier jaeren, ende geven een half vat salms oft ander visch meer voer haer helft dan hij getuijge. Seijt dat die voirs. visscherije streckt soe verde als die ambochtsheerlicheijt van Heemkerck, daer van hij zeijt die brieven gebracht te zijn up de rekencamer inden Hage, ende nae zijn besten onthoudt zijn die limiten, te weten ande noortzijde is die Hollantsche Graef scheijdende Eemkerck van Werckendam, ende van daen zuijtwaert tot die Mase is Eemkerck, ende van Almsvoeta oestwaert up tot Heijloert, twelck Heijloert leijt int Lant van Althenae, ende heeft die joncker van Heel brieven dat zijn heerlicheijt streckt oeck onder die grave van Hoern, zoedat hij aldaer meer heerlicheijts heeft dan Eemkerck. Seijt dat bij zuijden van Werckendam leijt eenen anwas genaempt die Rijswaertb, die welcke groet is ontrent I½C mergen, mair alsoe hij bijnnen Werckendam boven acht c of negen jaeren nijet gewoent en heeft, en weet hij hier van geend sonderlinge bescheijt te seggen. Seijt voerts dat hij nijet en weet die limiten van tLant van Altenae dan dat buijten sdijcx van Werckendam bijder kerck onder water gelegen is een weche diemen noch wel bevinden soude, genaempt Wierichwalt, streckende tot den Hollantsche Graef, ende tgundt dat ande oestzijde vande Wierichwalt lecht is tLandt van Altenae. Seijt dat die drije werfkens, leggende buijten den dijck van Almkerck, daer van dat een genoempt is Almstein, leggende onder Zuijthollandt gelijck oeck Eemkerck onder Zuijthollandt leggende is, ende weet tgene dat voirs. is alsoe hij bevisschende de voirn. visscherije somwijlen op Almsteijn geweest is ende dicwils ontrent gevaeren, ende dunct dat Almsteijn wel een mijl is van Almkerck.

 

Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk Wijfvliet, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – c aanvankelijk jaeren, echter doorgehaald. – d aanvankelijk nijet, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – e veranderd uit weech.

 

 

 

20. Govaert Heijndricxzoen alias cooman Govaert, oudt LXVII jaeren, ende Laurens Heijnricszoen, oudt LXXVII jaeren, beijden woenende up Werckendam, seggen dat Wierincxwalt bij staende lande geweest is een landt schedinge tusschen tLandt van Althenae ende Zuijthollandt, loopende oestwaerts vanden torre van Werckendam uuijten noerden zuijtwaerts naede Hollantsche Graef toe, ende tgene, dat bij oesten die schedinge leijt, is tLandt van Altenae, ende sulcs hebben zij getuijgen present geweest daer die rentmeester uuijt dien naem vanden grave van Hoern, heere van Altenae, een anvanck gedaen heefta an allen anwassen staende buijten sdijcx tot die Hollantsche Graef toe, alsoe die heere van Hoern seijt dat hij bij zijnen brieven bevonden heeft dat tLandt van Althenae streckt tot ande Hollantsche Graef toe, ende en weeten zij getuijgen nijet noch oick die voirs. rentmeester waer die Hollantsche Graef leijt. Seijden dat die voirs. rentmeester ten selven tijde nijet meer an en vinck dan die Rijswaert die buijten sdijcks van Althenae lach, soe verre als tgerecht vander Wercke streckt, twelck leijt onder tLandt van Althenae, mair heeft laeten besitten den ghenen die brieven ende bescheijt brachten, ende en hebben zij getuijgen oick nijet gehoert dat uuijt den naem vanden grave van Hoern eenich aenvanck gedaen is an Almsteijn, Nijenkerck, Heer Ghijsbrecht Werf etcetera, die welcke leggen een cleijn half mijlken van Almkercke. Seggen dat an die zuijtzijde van Werckendam buijten sdijcx leggen diverschen weeren, eensdeels bewassen mit rijs ende rijet ende streckende al zuijtwaert in nade Hollantsche Graef, ende van dat oesteijnde af streckende vanden voirn. Wierichwalt, soe compt dat weer van meester Andries van Hergem, twelck hij gecoft heeft van Anthonis Jan Wisserzoen ende is breedt tusschen zeventhien ende achtien roeden, daer in gerekent vier roeden toebehoirende die Groote Kerck tot Dordrecht, bewassen eensdeels met rijet ende rijs, ende tusschen beijden zijn diversche killen daermen met turf scepen ende andere geladen scepen wel doer vaeren mach, ijmmers haelen haer rijs doer den selven kille met die scepen, ende wil die voirn. meester Andries zeggen dat zijn landt strekt VIC roeden vanden dijck zuijtwaerder in b twater tot die Graeftc toe, ende dat tgundt dat tusschen beijden wast, dat tselfde hem toebehoirt, hoe wel daer veel waters tusschen beijden leijt ende nau dat vierendeel van VIC roeden bewassen is, ende insgelijcx ist vanden anderen die daer weren hebben, te weten die weduwe van Dirick vander Leck XIIII mergen, die erfgenamen van Jan vanden Tempel ende die voirn. weduwe onder hem beijden noch XV mergen. Dat Heijlige Cruijs tot Werckendam thien margen, die voirs. weduwe ende hij Govaert Heijnricszoen tsamen X mergen, die selfde Govaert noch zes mergen, die kerck van Werckendam negen mergen, die voirs. Govert noch vier mergen, Adam Verduijn, ambocht heere aldaer, XII mergen genaempt tHuijs Weer, daer een steenen vervallen camere up staet, maer daer en woent nijemant up. Witte Govertszoen, burgemeester ter Goude, XII mergen, Jan vanden Tempel erfgenamen XVIII mergen, d die nonnen tot Dordrecht vijf margen, ende die kercke van Werckendam noch vijf mergen. Ende der nonnen ende kercken voirs. brieven luijdene dat huer landt teijnden om gaet doer den dijck ter schoer toe nae die haven toe daer Werckendam ende tLant van Altenae sceijt, als zij getuijgen die kerckmeesters hebben hoeren seggen, daer aen volcht Witte Govertszoen mit VII½ mergen, twelck hij zeijt leen te zijn. Die muntemeester tot Dordrecht, dair van Jacop Heerman inden Brielf erfgenaem is acht mergen, Jacob Quequel ontrent XIIII mergen, ende daer voer wordt hij binnen den dorpe geschat, hoe wel eenigeg duncth dat tlant grooter is ende loept westwaert tot de water toe genoempt den Ouden Wiel, zeggen dat elcx vanden voirs. persoonen rekenen te hebben alsoe veel mergen als zij breete hebben van roeden lants buijten sdijcx, ende nemen hoer oochmerck oft redingen ilaech zuijdeni tot die VIC roeden, zoe dat zij elcke roede rekenen up een mergen, ende daer zijn sommige diej rekenen VIIIC roeden voer een mergen, willende seggen dat die Graef voirs. soe verde legget vander dijcke als zij getuijgen hebben hoeren seggen, maer en weten daer van int zeker nijet. Seggen voerts dat ontrent XXVII of XXVIII jaeren hij, Laurens Heijnricszoen, voer deerste reijse mit acht oft negen zijn medegesellen gehuert heeft die visscherien vanden ambochte van Eemkerck toebehoirende die heere van Heel, den tijt van acht jaeren, maer in teerste jaer heeft Thomas Boeckelaer, in dien tijden rentmeester in Hollandt, hemluijden die visscherien tonbruijctk gemaict overmits eenige van Hardincxvelt die l de selve visscherije eerst van die van Heel gehuert hadden, ende daer naer als hijt getuijge dat gehuert hadde, seijden dat die heere van Heel dair in nijet gerechticht en was ende brochten Boeckelaer daer in als rentmeester, soe dat hij Laurens uuijt sake van dien clachtich viele anden casteleijn van Heel, in dien tijden wesende inden Hage, hem clagende dat Boeckelaer voirn. huere schuttinge ende vuijcken hadden up doen trecken, zoe dat bij accordt hij Laurens met zijne gesellen bevisten die een helft vander voirs. visscherije, daer voeren zij die van Heele gaven een tonne salms boven die wijncoop die zij daer te voeren betaelt hadde, ende die voirs. van Hardincxvelt uuijt den naem van Boeckelaer bevischten die ander helft, ende Thomas Boeckelaer van des grave wegen stack hem inde visscherien, ende uuijt crachte van dien huijre zoe bevischte hij van Eemkerck een staelem oft twee zuijtwaert ende alsoe noortwaert tot die sanden toe leggende bij die Werckendamsche killen, ende en hadden maer eenen steeck. Ende die ander zeven jaeren daer an volgende heeft hij Laurens ende zijn medegesellen die voirs. visscherie geheel bevischt sonder die van Hardincxvelt, ende betaelde dair van die huijere twee of drie jaeren den voirn. Boeckelaer, ende alsoe die visscherije als doen nijet veel en dochte, hadde Boeckelaer die selfde visscherien overgedragen die van Sinte Pieters tUtrecht, die daer nae tselfde overdroegen tcloester te Eemsteen in Zwijndrecht, maer nae zijn beste onthouden worde die huijere altijt betaelt in handen van Boeckelaer, ende daer naer bleeff die visscherie zekere tijdt verloren, ende daer naer bestack Cornelis vander Duijn die killen ende is die visscherie weder beter geworden. Alle twelck zij getuijgen weten die voirs. Laurens uuijt sake als voeren, ende Govert alsoe hij ten selven tijde woenende binnen Werckendam tgene dat voirs. is van zijnen bueren hoerden. Seggen oick dat Cornelis van Verduijn, voergenoemd getuijch alsnu die visscherien vanden ambochte van Heel in hueren hebbende, veel breeder ende meer noortwaerder bevischt dan hij Laurens mit zijne medegesellen plagen te bevisschen, alsoe hij alsnu veel nader compt Werckendam ende bevischt die killen van Werckendam, die hij Laurens plach te huijeren vanden ambochtsheere van Werckendam zoe dat uuijt dien die voirs. Cornelis van Duijn geschil heeft met Daem vander Duijn, ambochtsheere van Werckendam. De selve Cornelis verhuert die vanden Berge noch een lange steeck uuijt den naem vanden heere vanden Heel, ende die casteleijn vanden Berge is daer tegen, seggende dattet is over die Mase, twelck zij getuijgen weten uuijt sake als voeren, ende dat zij die voirs. Cornelis vander Duijn hebben zien visschen als voeren. Seggen voerts dat meester Andries van Hergem gecoft heeft die visscherie genaempt die Wiel, leggende bij der kercke van Werckendam, ende dat vann eeneno Anthonis Janszoen Wissersoen, dien tselfde te huwelicke gegeven was, ende hebben zij getuijge geweten dat meester Andries die selve visscherien met den zegen heeft doen bevisschenp.

 

Noten a boven de regel. – b aanvankelijk tot die, echter doorgehaald. – c de e boven de regel. – d aanvankelijk nogmaals XVIII mergen, echter doorgehaald. – e de u uit een andere letter. – f Bruit andere letter(s). – g in de rechtermarge. – h aanvankelijk eenich, echter doorgehaald en boven de regel geschreven. – i-i aanvankelijk leeth suijden, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven. – j door een andere hand boven de regel geschreven. – k veranderd uit tontbruijct. – l aanvankelijk zeijden, echter doorgehaald. m veranderd uit een ander woord. – n veranderd uit vande voirn. – o boven de regel. – p be boven de regel.

 

 

 

21. Daem vander Duijn, ambochtsheere van Werckendam, out ontrent XXVIen jaeren, seijt dat hij die ambochtsheerlicheijt van Werckendam met dat huijs ende twaelf mergen lants leggende buijten sdijcx hout te leene vanden grave van Hoern als heer van Althenae. Seijt dat vanden voirs. twaelf mergen zijn ontrent drie oft vier mergen bewassen met rijs, maer tusschen tselfde rijs loopt een kille doer ende die reste van tvoirs. landt is noch een deels onder water. Seijt dat tambocht van Werckendam leijt onder die bailiu van Zuijthollandt, hoe wel hij dat te leen houdt vanden grave van Hoern. Seijt dat hij vander visscherie luttel oft geen prouffijt en heeft gehadt van dese jaere, alsoe meester Andries van Hergem ende die heere van Heel zijn visscherien te nae comen ende bevisschen hem als voeren af. Seijt dat als meester Andries ende die heere van Heel hem zijn visscherien zoe te ongoede maecken souden als zij dit jaer gedaen hebben, hij getuijge waere te vreden tselfde recht dat hij dair in mochte hebben lievera te laeten tot prouffijte vander Keiserlijke Majesteit dan te laeten den voirn. meester Andries ofte den heere van Heel. Seijt dat hij voirb desen jaere wel prouffijt gehadt heeft vander visscherie. Zeijt dat hij die brieven van zijn ambocht ende twaelf mergen gebrocht heeft onder den commissarijsen, zoe wel inden Hage als tot Dordrecht.

 

Noten a door een andere hand boven de regel geschreven. – b aanvankelijk van, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven.

 

 

 

22. Zweer van Cloetwijck, woenende tot Almkerck, oudt ontrent LVIII jaeren, seijt bij zijnen eedt dat die anwassen gelegen buijten Almkerck, te weten Almsteijn, Heere Ghijsbrechts Werf, den Molen Werf, die Nijeuwe Kerck an dAlm, die Cleijne Alm ende die Boijen Werf die zijn al gelegen in Zuijthollandt, alsoe zij leggen ande zuijtzijde vanden Alma ende ande westzijde vande Hollantsche Graef, ende dat tLandt van Altenae nijet verderb en compt dan tot die Graef, die welcke nijet boven vier hondert of vijff hondert roeden enc leijt vanden dijck van tLandt van Altenae als hij heeft hoeren zeggen. Seijt dat die Hollantsche Graef alsnoch leijt binnen sdijcx bijden Dussen, ende is een wech met een waterganck, dairan verscheijdende de Dussen, twelck is Zuijthollant, van tLandt van Althenae, ende is voirts streckende oestwaert tot Meewen toe. Zeijt dat hij vanden ouders wel gehoert heeft dat bij tijden hertoghe Aelbrecht oft hertoge Willem die grave van Hoern als heere van Althenae ddede vervolgend bij zijnen schout van Almkerck een dootslager loopende over die Graeff buijten den Lande van Althenae, daer hij hem dede vangen ende ter cause van dien hij den tijdt van XXXII of XXXIII jaeren die heerlicheijt verloes alsoe die grave van Hollant die anvaerde als verboert. Zeijt voirt dat Almsteijn voirs. in voirtijden bij staende lande geweest is een slot, toebehoirende den heere van Heel, daerop die vader van hem getuijge geboeren was alsoe zijn groote vader aldaer casteleijn was, als hij van zijnen ouders heeft hoeren seggen. Maer als nu en compt daer van geen oft luttel prouffijt, ende Heere Ghijsbrechts Werf plach uuijt den naem van Boeckelaer verhuijert te worden bij eenen Adriaen de Burchgraef om thien of twaelf stuvers of dair ontrent tsjaers, als die selfde Adriaen die Burchgrave hem getuijge geseijt heeft, ende daer te voeren haddet eenen heere Ghijsbrecht Cant, priester ende canonnick tot Sinte Geertruijdenberge. Zeijt dat hij nijet en weet wije tbewint heeft vanden Molenwerf ealias Molenase, mair die Nijeuwekerck anden Alm met die Cleijne Alm, twelck nu aen een gewassen is, wordt geregiert bij Adriaen van Pelanen, die welcke ende zijn voersaeten tselfde altijt beseten hebben, bijsondere die Nijeuwekercke, maer die Cleijne Alm soude met recht hem getuijge toebehoiren, maer zijn brieven zijn verloren. Seijt dat Boeijen Grient gebruijckt wordt bij Jan Boeijen Willems zoen ende Jan Adriaenszoen, schoemakeren, woenende tot Worichem.

 

Noten a veranderd uit Almen. – b aanvankelijk weder, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven. – c aanvankelijk in, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel geschreven. d-d boven de regel. e-e door een andere hand in de rechtermarge geschreven. 

 

 

 

23. Jan Boeijen Willemszoen, woenende tot Almkerck, oudt ontrent LXIIII jaeren, zeijt bij zijnen eedt dat Boijens Grient hem getuijge ende zijn ouders altijt toebehoirt heeft, ende is sichtent int breken vande Dortsche Waert altijt bij hemluijden beseten, ende zeijt dat daer een grient up staet groot ontrent een mergen, streckende zuijtwaerder vanden Alm nae die Groote Laer toe, ende is die grient wel oudt tzestich jaeren. Seijt dat tvoirs. landt ande noortzijde vanden lande anwast ende ande zuijtzijde heeft dat afgeslegen, maer wast weder an. Seijt dat zijnen brieven int in nemen van Worckom verduijstert zijn, al soe Jan Boeijen, zijn neve, ten selven tijde dootgeslegen worde, ende die stadt gepilleert. Seijt dat inden selven anwas noch gelegen zijn andere weeren, daer van dat een toebehoirt Loija Ockers kinderen, woenende tot Meeuwen, daer van die hoechte groot is ontrent een mergen. Ende westwaerder daer an leijt lant, mair hij getuijge en weet nijet wije dat toebehoirt. Seijt dat ande oestzijde vanden selven grient leijt een werf genoempt Sammels Werf, groet ontrent een mergen, ende plach beheert te worden van een genoempt Sammel, die overleden is ende plach te woenen up Hoerner of Blocklandt, ende alsoe die voirs. Sammel over acht oft negen jaeren doot is, en weet hij getuijge nijet te noemen ijemandt die den prouffijten dair van comende ontfangen of verpacht hebben.

 

Noot a aanvankelijk been [.]en, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

 

24. Jan Moeijs, woenende tot Almkerck, oudt ontrent LXV jaeren, seijt bij zijnen eede dat die heere van Heel doeta b bevisschen die visscherien ontrent Almsteijn noortwairder up, welcke visscherien hij getuijge over XVI of XVII jaeren bevischt heeft met cleijnen vuckenc, maer sichtent die tijt herwaerts ende bijsonder sichtent Cornelis van Duijn die visscherien vanden joncker van Heel gehuert heeft, zoe heeft die selve Cornelis die visscherien met die cleijnen vuckens anderen luijden verhuert, zeggende dat het al is onder die visscherien van Heel, nochtans heeft hij Zweer van d Cloetwijck eenen Jan van Cloetwijck, zijnen brueder, die hij meer vreest dan hem getuijge, laeten inden selven visscherien ontrent Almsteijn visschen. Seijt dat Almsteijn boven een hont lants nijet groot en is dair nijet up en wast dan onnut riet anden kanten, alsoe dat al meest belegen is met steenen, maer daeromme liggen drie ander cleijne werfkens daer up men van Almsteijn ende vanden eenen werf up den anderen wel werpen soude mit eenen bal. Seijt dat Heer Ghijsbrecht Werf in voertijden gebruijct is bij Adriaen de Burchgrave uuijt den naem van Boeckelaer, ende nu wordt dat gebruijckt bij Govert Wouterszoen, woenende tot Almkerck, uuijten naem van een poorter van Dordrecht, als hij getuijge heeft hoeren seggen, welcke Govert nu oick gebruijct den Molen Ass, alsoe die selfde Molenassen nu angewassen is an Heere Ghijsbrechts Werf. Seijt dat daer noch leijt een anwas genaempt die Alm, neffens die plaetse daer die Nijeuwekerck anden Alm bij staende landen plach te staen, anden welcken anwas gewassen eis eene andere cleijne werfken, genoempt die Cleijnen Alm, zoe dat het nu een anwas is de welcke gebruijckt wordt bij Heijndrick Pieterszoen voirn. tot Almkerck als huer hebbende van Adriaen van Pelanen ende zijnen moeder, woenende tot Almkerck. Seijt dat die voirs. anwassen al leggen in Zuijthollandt, alsoe die leggen ande zuijtwestzijde vanden Graef. Seijt dat Boeijen Grient beseten wordt bij Jan Boeijenzoen, voirgaende getuijge, ende Jan Adriaenszoen, woenende tot Worchom, ende en deelt daer nijemant meer in dat hij weet. Seijt dat Claes Aertszoen Grient leggende is zuijtoestwaert vanden anwassen genaempt die Alm, ende wordt gebruijct bij Floris Diricszoen, woenende tot Almkerck. Zeijt dat het Lant van Althenae heen streckt tot den Graeff, als hij van zijn ouders dicwils heeft hoeren seggen, ende weet al tgene dat voirs. is uuijt sake als voeren ende dat hij ende zijn vader ende ouders daer ontrent dicwils geconverseert ende gevischte hebben.

 

Noten a door een andere hand in de rechtermarge geschreven. b aanvankelijk doert, echter doorgehaald. – c veranderd uit veuckens. – d aanvankelijk Cloetinge, echter doorgehaald. – e-e aanvankelijk is, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – f aanvankelijk geweest, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

 

28 juni 1521

25. Den XXVIIIen junii anno XXI.

Laurens Geeritszoen voirn., poorter der stede van Sinte Geertruijden Berch, oudt ontrent LXXXIX jaeren, seijt dat hij in voirtijden wela gevaeren heeft doer die Haersloot, liggende neffens den cathuijsers cloester buijten den Berch, twelck was een groote wijde sloet daer die van sGravenmoer met haer turfscepen plagen doer te vaeren, mair is den selven Haersloet over langen jaeren toegedampt geweest sonder dat hij weet bij wijen dan. bStaet hemb wel voer dat een vanden dammers c doende zijn werck ended hem selven verwerckende dair van sterf. Zeijt voirts dat hij getuijge in zijnen jonge dagen dicwils vanden Berch tot Besoeijen te schepe gevaeren heeft, ten welcken tijde tlant leggende tusschen die Oude Maes ende Bezoeijen al bevloeijte ende onder black water was, uuijtgesondert dat onder wegen somwijlen lagen eenigen bosschen ofte hoechten. Daer schenen huijsen op gestaen te hebben gelijcd alsnu inde Dortsche Waert zekeren hoechten ende bosschen leggen alsf Cloestersoert, Wijffliet ende diergelijcke. Seijt dat anden canten soe wel vander Mase ende meest an die zijde van Besoijen weder wat lant anwassede, maer sichtent dien tijdt herwaerder ist aldaer zeer merckelicken angewassen, zoe dat het water in zijne jonge dagen merckelicken breeder was tusschen Besoeijen, Capelle ende die Maes dan twas over vijf of zes jaeren als hij daer lest was. Ende en soude hij getuijge nijet weten te zeggen oft een sestendeel, derdendeel oft vierdendeel vanden selven water angewassen is dan nijet. Dan seijt dat hoemen hooger oestwerder up vaert, dat het water daer nauwer wordt ende meer verlant is, zoe dat die turfschepen uuijt Besoijen nijet meer soe hoech eng vaeren als zij plagen, maer comen alleen uuijt den westeijnde van Besoijen inde waert.

Seijt voirts dat in zijn jongen dagen, als hij daer eerst begonst te vaeren tusschen de Maes ende Besoeijen, soe quam twater alle getijden tot Douveren, twelck is h een halve mijle an dese zijde van Huesden, ende stoeijtende daer an eenen dijck ende sluijse, zoe dat men op een laech water alsdoe daeran wel varen mochten. Maer is tselfde water ende dieptei vandien alsnu wel een tonne gehoicht, zoe datmen anden voirs. dijck nijet en soude connen vaeren met een turf pleijt dan met een zeer hoege vloet.

 

Noten a aanvankelijk wel, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel nogmaals wel geschreven. – b-b aanvankelijk street hij, echter doorgehaald en in de rechtermarge vervangen door Staet hem. – c aanvankelijk doeren (?), echter doorgehaald. d boven de regel. – e veranderd uit tbevloeijt. – f aanvankelijk gelijck, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – g veranderd uit een. – h aanvankelijk tv, echter doorgehaald. – i aanvankelijk tdipste, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

 

26. Michiel Adriaenszoen, oudt LXXXVI jaeren, woenende tot Waspijck, zeijt dat voer zijn gedencken gestaen heeft een huijs upt tEelant alias dat Hoechlant daer Willem Verduijn nu woent, ende in zijnen jongen dagen sach hij daer ontrent veel hovelen staen, die sichtent al verlant zijn, daer Bruerdere als nu up woent, ende oick dair meester Evert de Veer grootelick in geerft is. Zeijt dat indien die voirs. hoevel over die vijftich jaeren bewast ende bekijmt hadden geweest als die nu zijn, men soude tselfde wel bedijckt hebben alsoemen alsdoe die Dussen bedijckte, mer ten selven tijde tusschen den voirs. hovelen liepena twee groote diepten dair tlant doer waterde, ende oeck datmen met schuijten doer vaeren mochte. Zeijt voirts dat hij in zijne jonge dagen dicwils gevaeren heeft tusschen Capelle, Besoijen ende die Oude Maes, ende was ten selven tijde tusschen beijden een groot vlack breet water, twelck sichtent ende bij sonder binnen acht, negen, thien jaeren herwaert zeer verlant is, zoe dat die van Capell ende Besoijen die angewasse landen vanden Nijeuwe Straete tot die Mase toe gebruijcken, ende haelen thoij bijsondere int opperste eijnde van Besoijen met wagenen over horden, die zij leggen over die waterganck alsoet aldaer zeer nae an een verlant is.

 

Noot a aanvankelijk lagen, echter doorgehaald en boven de regel veranderd.

 

 

 

27. Ten selven dage is voir ons commissarijssen gecomen Jan Thomaszoen alias Keijser voer hem selven ende als vervangende Dingne Pieter Willemszoens weduwe ende Katherina Jan Beijs weduwe, ende begeerden den voirn. anwas genoempt die Roode Camere met zijnen anwas, twelck tot noch toe nijet beheert en is, in huijere te nemen vander Keiserlijke Majesteit, twelck a bij ons geconsenteert is den tijt van XV jaeren lanck, dair af dit loopende jaer van eenentwintich dat eerste wesen sal om twintich stuvers tsjaers, verschijnende tot Kersmisse naestcomende, behouden dat hij dair up noch visschen noch vogelen en sal.

 

Noot a aanvankelijk hij, echter doorgehaald.

 

 

 

28. Insgelijcx zijn gecompareert Willem Aertszoen, Thonis Aertszoen ende Margriete Pieter Staelen weduwe, woenende ain Slijdrechta, ende verclaerden dat zij tevreden zijn haer handen te houden van sulcke landen als zij pretendeerden te hebben in Aert die Loeije Bosch ande Merwede, ende begeren tselve lant vander Keiserlijke Majesteit in hueren te nemen.

 

Noten a-a aanvankelijk up, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

 

29. Insgelijcx Loeij Aertszoen ende Geerit Jacopszoen, woenende up Hardincxvelt, voer ons comparerende, verclaerden dat zij mit Pieter Ghijsbrechtszoen, woenende up Hardincxvelt, hadden in Aert de Loijen Bosch up die Merwede drie weren landts, daer van elcke vanden twee groet zijn XII mergen ende die dorde negen mergen, streckende zuijtwaert tot die Graef. Zeggen dat die brieven daer van verbrant zijn, welcke drie weren nijet en leggen an een maer leijt daer noch ander landt tusschen, zeggende oick dat hemluijden wel gehuecht dat up Aert die Loeijen Bossch nijet een rijet en waste, maer was al water ende sandt, ende en stondt daer oeck maer een cleijn hoechte. Die voirs. Loeij Aertszoen ende Geerit Jacopszoen zijn te vreden haer handen te trecken vanden voirs. landen dair in zij gepretendeert hadden recht te hebben, ende begeren tselfde vander Keiserlijke Majesteit te huijeren, zoe verde men hemluijden vredelick verhueren woude.

 

 

 

30. Margriete Pieter Staelen weduwe voirs. ende Jan van Wena, heere van  Ghijsenborch, zijn gecompareert voir ons commissarijssen voirs. ende verclaerden dat zij den een den anderen quijtschelden van alsulcken coop van anderhalve weer lants, liggende int Cort Ambocht, groet ontrent XIII½ mergen, als Jan van Wena van haer weduwe gecof hadde, ende dat die coep daer van te nijete zij. Verclaerde voerts die voirs. Margriete dat zij te vreden was haer handen te houden vanden voirs. twee weren, daer up zij noch toe gepretendeert hadde recht te hebben ende begeerden tselfde landt van der Keiserlijke Majesteit te hueren.

 

 

 

31. Die voirs. Loeij Aertszoen verclaerde insgelijcx dat hij als bruer van Scelp Aertszoen gerechticht was in een vierendeel ende noch inde helft vande helft van een ander vierendeel van Schelpaertszoenwerf, alsoe die selve Sceelp Aertszoen geweest is zijn brueder, ende die ander deelen vanden voirs. werf hebben Adriaen Bouwenszoen ena Jan Geerit Philipszoen, woenende tot Ghijssen Oudekerck, ende Govaert Matheuszoen, woenende tot Almkerck, verclaerende dat hij hier van gheenb brieven en hadde, maer was die eijgendom dair van gegeven bij halmc ende monde. Die voirs. Loeij is te vreden zijn handen vanden voirs. lande te trecken soe varde zijn deel raect ende het selve vander Keiserlijke Majesteit in pachte te nemen, soe verde men hem in vrede tselfde wil laeten gebruijcken eenen zekeren tijdt van jaeren.

 

Noten a boven de regel. – b aanvankelijk schoene (?), echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – c aanvankelijk hertten, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd.

 

 

 

32. Zijn oick voir ons ten selven dage gecompareert Michiel Adriaenszoen, woenende tot Waspijck, ende Jan die Roe, woenende tot Donge, verclaerende dat hem luijden toebehoerende, te weten Michiel die tweedelen ende Jan een derdendeel van VII½ mergen lants leggende up een anwas genoempt sVoechs Werf, ende dat Adriaen Michielszoen vader vanden selven Michiel voerena ende hij Michiel nae tselfde lant over lange beseten hadden, ende dat die brieven daer van in tijden van oirloege verbrant waeren. Zeijden oeck dat inden Voechs Werf Jan van Wijlen, scout tot Dordrecht, lant heeft, maer en is bij hem noch bij ijemant anders gebruijck geweest dan bij hem tween. Nae veel communicatien hebben die voirn. Michiel Adriaenszoen present Barbara zijn dochter ende Jan die Roe afstant gedaen ende haeren handen getrocken vanden voirs. anwas genoempt sVoechs Werf, ende hebben den selven werf met die vogelrie ende tguent dat daer bijnnen tijde van haeren huijeren oft pachte anwassen sal bij nijemant anders beheert zijnde ende uuijtgesondert die visscherije, gehuijert vander Keiserlijke Majesteit den tijdt van XV jaeren om XV stuvers tsjaers, daer van dit lopende jaer van XXI dat eerste is, ende voerden eersten termijn verschinen sal Kersmisse naestcomende.

 

Noot a aanvankelijk voirn., echter doorgehaald en boven de regel veranderd.

 

 

 

33. Die voirs. Michiel Adriaenszoen verclaerden voerts dat hij alleen gecoft ende uuijt sake van dien beseten heeft zeker lant, leggende in een anwas nu genoempt die Peerboom, van eenen genaempt Geerit Adriaenszoen, sonder dat hij weet die groote van dien, daertoe ons thoenende drie brieven, die een in date duijsent a vierhondert LXXXVII, inhoudende dat Geerit Adriaenszoen hem Michiel vercofte zekere landt gelegen in Bilwijck, die Pieter Geeritszoen plagen te zijn bij staende lande, te weten zijns vaders huijs weer, dat tLijl Weer ende noch een campken daeran leggende, streckende vander Mase ter Middel toe. Die andere brief, in date den XVen novembris M CCCC LXXXII, inhoudende dat Jan Pier Geeritszoen vercoft hadde Geerit Adriaenszoen alsulcke landt als zijnen vadere toebehoirde gelegen in Bilwijck, streckende vander Mase ten Middel toe. Den derden brief in date den eersten decembris anno M CCCC LXI, inhoudende dat Aert Pieterszoen vercoft hadde Jan Pieterszoen, zijn broeder, sulcke landen ende erffenisse als hij leggende hadde in Zuijthollandt ende bestorven waeren bij doode van zijnen vader ende moeder, welcke drie brieven hij zeijde te spreken vanden voirs. lande, die hij hem zeijt toe te behoeren metten anwassen, die noch comen zullen tot die Mase, gelijck die selve brieven spreken. Die voirs. Michiel Adriaenszoen, naer veel communicatien, heeft afstant gedaen van tvoirs. landt toegenaempt die Peerboom, ende heeft den selven aenwas mit tghuent dat hangende zijn huijere noch aenwassen sal bij nijemandt anders beheert zijnde, mitsgaders oick die vogelrie sonder die visscherije gehuert ende vander Keiserlijke Majesteit in pachte genomen den tijdt van vijftien jaeren naestcomende om XV stuvers tsjaers, dair van dat eerste jaer is dit loopende jaer XVC XXI, ende sal den eersten termijn verschijnen Kersmisse naestcomende.

 

Noot a aanvankelijk XI, echter doorgehaald.

 

 

 

34. Ten selven dage is voer ons gecompareert die weduwe van Floris van Wijffliet Janssen uuijten name van Joosten, haeren soen, zeggende dat diea hofstede van Wijffliet mit zijn toebehoiren, vogelrie, visscherie mit die Molewerf ende Capel Werf haer soene toebehoirde, ende dat zij dair an was geduwarijt als bij consente vande jouffrouwe vander Dussen daer van die voirn. goeden te leen gehouden worden, tot dien eijnde ons thoenende een copie vanden verlij brief in date Xen in meije lestleden. Ende alsoe deselve copie nijet en was auctentijck, oick discordeerde dieb vanden extracte die in voirtijden onder den commissarijsen gebracht was uuijt Jans vander Dussen leenboecken, hebben wij haer gevraecht naer die oude leenbrieven, dair op zij zeijde dat die waeren in handen van eenen haers mans dochtere genoempt Belie, woenende buijten Delft tot Conincxvelt bijder jouffrouwe van Cralinge, zoe dat zij die nietc en soude connen gecrigen. Wij hebben haer gelast te recovureren copien uuijten registeren des voirs. Jans vander Dussen, haer leenheere, ende des anderen dages is zij weder bij ons gecomen, bringende den principalen leenbrief, sprekende up Joest, haer soen, inhoudende gelijck die voirs. copie ende luijdende vanden Molenwerf ende Capel Werf, twelck breeder was dan tvoirs. extract, dat alleen spreeckt vander hofstede van Wijffliet mit zijn toebehoiren, ende wilde nochtans uuijt crachte van dien leenbrieven hebben die visscherie vanden selven drie werven, zoe dat wij haer weder versonden hebben om te gecrigen die principale oude leenbrieven oft extract auctentijck uuijter voirs. ouden leenboecke Jans vander Dussen, ende dat zij over XIIII dagen bij ons inden Hage comen soude, verbiedende haer nochtans te doen bevisschen oft riet snijden.

 

Noten a aanvankelijk hij, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b in de rechtermarge. – c boven de regel.

 

 

 

30 juni 1521

35. Den lesten dach junii voers. zijn wij commissarijsen voirn. gereist uuijten Berch nae die Lange Strate deur Ramsdonck, Waspijck, Capelle ende Besoijen om van boven te vernemen die groote vanden landen daer angewassen, gelijck wij sdinsdaechs te voeren die gesien hadden van beneden an die water zijde, ende wesende tot Besoijen zijn uuijten zuijden vander hofstede, toebehoirende den ambochtsheere, aldaer noertwaerder a vanden Molewerf gegaen naer die Mase, ende hebben an beijden zijden gesien schoone cleijlanden bewassen met gras ende eensdeels met haver, ende quamen tot eenen somerdijcxsken ende van daer oeck recht noert tot een sloet ofte graft die ons geseijdt worde genaempt te zijn die Gantel, streckende oost ende west, ende scheen bijde ooch merckinge dat wij bij nae die drie vierendeelen vanden lande gegaen hadden, gerekent vanden hoochsten vanden dijcke van Besoeijen tot die Mase toe, ende alsoe wij over die sloot breet zijnde bet dan een roede nijet gaen en mochten, zijn wij weder gekeert ende hebben bevonden dat die sloet lach ontrent XXIIICb voet treden vanden voirs. zomerdijck, leggende beneden onder den principalen dijck alias de Nijeuwe Strate van Besoijen, ende dat van daer tot den selven principalen dijck waeren ontrent VIC gelijcke treden, soe dat tgeheel landt vanden voers. principalen dijcke, streckende tot den voirs. sloet, lanck was ontrent XXIX½C treden, ende sagen dat tlant buijten den dijcke van Besoeijen ende Capelle langes denc hoege dijcke alsoe angewassen ende begraest was, loepende vanden zuijden naer noerden. Ende insgelijcx sagen wij oeck dat over die voirs. sloet wel hoech ende begraest lant was tot ontrent den dijck van Drongelen ende die Mase, die zuijtwaerder daer anden Drongelschen dijck legt, maer overmidts die hoechte vanden grase ende dat het water tusschen beijden leggende niet breedt en was maer bij naest toe gewassen, als wij over vijf dagen te voeren gesien hadden, en hebben wij geen slijck of ander water connen gesien noch breder bescheijt weten te scrijven.

 

Noten a aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – b aanvankelijk XIIIe, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – c veranderd uit des.

 

 

 

1 juli 1521

36. Den eersten dach julij anno voirs. zijn wij commissarijssen voern., uuijtgesondert die procureur generael, gevaeren vanden Berch noertwaert naer Werckendam, int schip bij ons hebbende Adriaen de Decker, Jan Noert voirs. ende Pieter Claeszoen alias IJlen, schippers, ende onder wegen zijn wij gevaeren over die Mase up Voirensaterwaert ontrent een werfken genaempt Almsteijn, ende aleer wij daer quamen, vonden wij drie cleijn werfkens, leggende an die zuijt ende zuijtwestzijde van Almsteijn, die noch geen naem en hadden dan die Almwerfkens, ende laegen doen vanden anderen ontrent een werp van eenen balle, ende die naetste aen Almsteijn en lach nijet boven een worp van een bal van daer, nijet min wij voeren tusschen dien aen Almsteijn. Seijden ons die voirs. schippers dat die Alm in voertijden geweest is een groote graft oft wateringe, comende van binnen slants van boven uuijten oesten westwaerts, te weten uuijt een dorp leggende boven Worckum genaempt Gijsen, duer Waerthuijsen, deur Emmecoeve noertwestwaert loepende beneden tot aen die zuijtzijde van Almkerck, ende van daer neerwaerts an die noortzijde van Almsteijn, ende van daer bij Houckenisse, twelck is twee mijlen oest zuijtoest boven Dordrecht inde Mase.

Up Almsteijn comende hebben wij bevonden tselve te zijn een cleijn hoechte boven water, gelijck oft een afgeworpen hofstede waer geweest, alsoe die gebroken steenen noch onder die voeten ende onder dat cruijt dat daer wassende was lagen, ende is tlandt in voirtijden al af geslagen, mair schijnt nu dat een luttel an die oestzijde aenwast. Ende rontomme inde Voerensaterwaert van Almsteijn ist zeere begonnen te bewassen met cleijnen ruijchten, die wij up een lage water saegen buijten water zoe dat Almsteijn, twelck nu nau een hont lants groot scheen te wesen, binnen corten jaeren zeer groot anwassen sal.

 

 

 

37. Die voirs. scippers zeijden dat die Voeren in voertijden geweest is een breet water, comende van oesten naeden westen, ende tlandt daer ontrent liggende is geheeten Voernsaterwaert, daer in die voirs. drie cleijn werfkens liggende beoesten ende zuijtoest van Almsteijn, alsoe Voernsaterwaert leijt zuijtwaerder vanden Alm ende Almsteijn, ende dat Almsteijn leijt hoech noorden vander Roede Camer, ende Broerders woeninge is zuijtoestwaert van daen, ende badt zuijtoestwaerder legget die Groote Laer die vast oest hem thoende die toern vanden Dussen. Ende ontrent vijf of zes boech schoten noortwest van daen saegen wij een cleijn besteck om cleijnen viskens te vangen, twelck ons die voirs. personen seijden besteken te a zijn bijden luijden van Almkerck.

Vaerende oestwaerder van daer quamen wij ontrent een anwas genaempt Heer Ghijsbrecht Werfb voers., leggende an die zuijtzijde vanden Alm, daer hoij op gemaijt was aen deen zijde, ende is een groet werf meest met rijet bewassen. Oestwaert van daer ontrent een groote boech schote legget een anwas genoempt die Molen As, ende is een rijet bossche nijet zeere groet. Die Cleijnen Alm is een anwas, leggende oest vanden Molen As, daer wij sagen beesten up gaen weijden, hebbende eenigen boomen ande oestzijde.

Oestwaerder van daen legget Boijen Grient ende is een grient met veel boomen.

Ende noch oestwaert van daen lach dat Ouwe Veer, twelck is een groote wildernisse, dair up staet een groeten willigen boem die ons geseijt worde te staen up die Hollantsche Graef, scheijdende tLandt van Althenae van Zuijthollandt.

Van daer zijn wij gevaeren nae Werckendam, twelck leijt noort van Sinte Geertruijden Berge, ende zijn gevaeren deur een kille genaempt die Oestkille, comende uuijten zuijtoesten van ontrent Almsteijn, loopende noortwairder tusschen eenigen anwassen naer die Merwede. Ende seijden ons die voirn. persoonen datc westwaert vande voirs. kille bij naest een half mijle van daer lach noch een groote diepe kille die genaempt is de Westkille, comende uuijten zuijtwesten loopende noortwaert naer die Merwede, ende dat die voirs. twee killen in een vallen eer zij an die Merwede comen, ende onder wegen comende naerder Werckendam sagen wij ande oestzijde ende westzijde vanden selven twee killen veel hoochten, sanden, ruijchten ende cleijne rietbosschen in groote getale, zoe dattet schijnt dat binnen corten tijden daer een groote merckelicke anwas comen sal ende vereenigen an oft ontrent die anwassen leggende zuijtwest van Werckendam, ende varende voorts inden kille bevonden an die oostzijde een groote hoech sant up een laech watere noch verscheijden leggende vanden anwassen ofte grienten buijten Werckendam, ende was veel waters tusschen beijden. Corts daer d an zijn wij gecomen voerts inde voirs. kille, loopende noortwestwaerts naer die Merwede besijden tambocht van Werckendam, aldaer wij an beijden zijden sagen schoenen anwassen, hoech verlandt met groot schoen riet, rijs ende grienten. Dair up staende ende dieper daer in vaerende bevonden andie oestzijde een groot gat daer men met schepen in vaeren mocht zuijtoestwaert up, scheijdende die voirs. anwassen leggende an die oestzijde, maer scheen achter nauwer te worden, ende van daen voerts varende sagen wij noch een ander gelijck gat staende an die selve oestzijde, loopende zuijtoest up doer die anwassen daermen wel metten schepen in soude hebben gevaeren. Maer wordt achter nauwer ende scheen of die gaeten oeck afscheijden die voirs. anwassen. Wije sagen oeck daer over tusschen die anwassen ende tlandt van Werckendam een scip met een redelicke groote mast oft een pleijte oft diergelijcke schip hadde geweest, uuijt welcken wij bemercktenf dat tusschen den voirs. anwassen noch een ander diepte loopende was tusschen die Oestkille, daer wij met onse schepe inne waeren, ende dat dorp van Werckendam, bijsondere alsoe wij, tot Werckendam comende, tselve schip nijet en sagen leggen anden dijck. Van daen varende up die cant vanden Merwede zijn wij zuijtwestwaerder up gevaeren om te besien wat achter den anwas lach die wij ande westzijde vander kille daer wij doer gecomen waeren, gelaeten hadden, ende bevonden dat den selven anwas groet ende wel hoech bewassen was met riet, grienten ende dier gelijcken groenten, streckende zuijtwest up tot die voirs. ruijchte, ende cleijne riet bosschen, leggende ontrent den oest ende zuijtoesteijnde vanden voirn. anwassen.

 

Noten a aanvankelijk zeijn, echter doorgehaald. – b boven de regel. – c aanvankelijk een ander woord, mogelijk des, echter doorgehaald en boven de regel veranderd. – d aanvankelijk naer, echter doorgehaald. – e veranderd uit Wije. – f veranderd uit bemercken.

 

 

 

38. Comende binnen Werckendam is bij ons gecomen Adam Verduijn, ambochtsheere, Coman Govert ende Joost Adriaenszoen Robijns, den welcken wij gevraecht hebben naden limiten van Werckendam ende den voirs. anwassen, alsoe die lagen gemeen ende vast an die Wercke, twelck is tLant van Althenae, daer up zij ons zeijden dat den dijck daer wij int westeijnde te schepe angecomen waeren, geweest is den ouden dijck bija staende lande, loopende lancx die Merwede westwaert naer Dordrecht ende dat die kercke van Werckendam, staende an die zuijtzijde, buijten sdijcx lach ontrent dat oesteijnde vanden ambochte b alsoe dat tambocht met zijn oesteijnde streckt an die uuijterste noetboem, staende up den dijck, leggende besijden een poel genaempt die Kerckegraft, ende dat van dien nootboem over die Kercke Graft reedende tusschen tweec willigen boomenc ende soe voert doer meer willigeboomen zuijtwaerder uuijt was die scheijt tusschen die Wercke, twelck is tLandt van Althenae, ende tusschen Werckendam, twelck is Zuijthollandt, ende dat die willigen boomen, zuijtwaerder streckende over die voirs. kille, scheijdende zijn tlandt vanden cloestere ter Donck buijten Huesden leggende int Landt van Altenae andie oestzijde vanden voirs. boomen ende tlandt van meester Andries van Hargem, twelck leijt andie westzijde vanden selven boomen, ende is tuijterste landt ten oesten vanden ambochte van Werckendam, ende dat beijde die voirs. landen bepalen an Wiericxwal, twelck in voirtijden geweest is een wech loopende zuijtwaert tot die Hollantsche Graeff, ende dat die voirs. willigen boomen up die wech soude staen, als zij vanden ouders hadden hooren seggen, d sonder dat zij ander bescheijt hier van gesien hebben oft weten te zeggen. Seijden oeck dat tlandt vanden voirs. cloester ter Donck nijet voorder en streckt dan inden anwas leggende over die eerste kille, maer tlandt van meester Andries ende anderen gelanden in Werckendam hem streckt up die anwassen over twee oft drie killen ende van daen onder twater tot die Graef toe, twelck soude wesen zes hondert roeden vanden Werckedamsche dijck. Seijde ons oick die voirs. Adam, ambochtsheere, dat zijn visscherie soude zoe verde strecken, maer die selve wordt hem tongebruijck gemaect soe wel vanden pachters vanden heere van Heel als van meester Andries van Hargem, ambochtsheere van Houweninghe, ende dat hij geen stekinge en heeft dan een cleijn stekinge staende westwaert vanden anwassen voers. daer ontrent wij angecomen waeren.

 

Noten a aanvankelijk binnen, echter doorgehaald en door een andere hand boven de regel veranderd. – b aanvankelijk van, echter doorgehaald. – c boven de regel. – d aanvankelijk sonder, echter doorgehaald.

 

 

 

39. Van daen zijn wij te wagene gevaeren lancx den dijck van tLandt van Althenae, aldaer wij sagen die noortzijde vanden voirs. werven oft anwassen, leggende up den Alm, genaempt Almsteijn, Heer Ghijsbrecht Werfs, Molen As, daer wij hier voeren af geseijt hebben.

 

 

 

40. Ende comende voerts an die west zijde van Almkerck an een cappelleken genoempt Sinte Laurens Cappelle staende beneden anden dijck, vraechden eenen persoen die daer ontrent woende genaempt Cornelis Reijnertszoen of hij nijet en wiste waer tLandt van Althenae scheijde van Zuijthollandt ende waer die Hollantsche Graef soude mogen leggen, waerup hij ons seijde dat hij vanden ouden luijden gehoert hadde dat die Hollantsche Graef geloopen soude hebben van dat Oude Veer westwaerts nae Dordrecht, ende dat het Oude Veer plach te wesen een veer daermen over die Graef bij staende lande plach te vaeren, ende thoenden ons eenen grooten dijcken willigen booma onder al bewassen, leggende noertoest van Boijen Grient ende redende oest ende west up die toern vanden Dussen kercke, ende zeijde dat hij vanden ouders hadde hoeren seggen dat die boom stont up dat Oude Veer.

 

Noot a veranderd uit boomen.

 

 

 

41. Van daen zijn wij voerts gevaeren langes den dijck van Almkerck tot ontrent die Dussen, daer wij vonden eenen anderen man genaempt Aert Daneelszoen, hem seggende oudt LXXV jaeren ende dat hij wel tzestich jaeren anden Dussen gewoent hadde. Gevraecht naden Graef seijde dat die Graef lach noertwest vander sluijse vander Dusse, scheijdende Althenae van Zuijthollandt, ende van daer loepta noortwaerts nae Werckendam ende van daen weder zuijtwert up. Seijt dat die Alm oeck scheijt Althenae ende Zuijthollandt ende loopt an die zuijtzijde van Claes Aertszoen Grient, welcke grient is in tLandt van Althenae, ende in Zuijthollandt leggen Boije Grient, die Groote Alm, dat Oude Veer ende Heijloert. Seijt oeck dat die Groote ende Cleijne Laren altijt gelegen hebben an malcandere ende dattet an die noortzijde angewassen is. Seijt dat inden Laeren die erfgenamen van Willem Willemszoen geerft hebben geweest, maer hebben huer deel vercoft meester Evert de Veer, ijmmers zeven mergen lants gelegen inden Cleijnen Laer. Seijt dat die ghene die anden Dussen van binnen sdijckx geerft zijn ende hebben min lants dan haer brieven houden, nemen soe veel lants vanden aenwassen buijten sdijcx als zij te cort zijn. Seijt oeck dat thuijs van Adriaen Aertszoen, toegenaempt Broerdere, over die veertich jaeren gestaen heeft.

 

Noot a door een andere hand veranderd uit het correcte loept.

 

 

 

42. Van daen voerts varende is bij ons gecomen een persoen hem seggende te zijn Boeijen Staeszoen ende dat hij gepacht hadde Sammelswerfa van Aert Samelszoen ende begeerden dat, indien bevonden worde dat Aert Samelszoen geen recht tot dien werff en hadde, hij presenteerde die pacht te betaelen die Keiserlijke Majesteit die hij Aert Samelszoen beloeft hadde indien men hem op die huijere houden wil. Daer op wij hem seijden dat wij Aert Samelszoen ontbieden souden ende dat hij hem binnen middelen tijde geen gelt geven en soude.

 

Noot a de a veranderd uit een andere letter.

 

 

 

43. Voerts vaerende zijn wij gecomen in dat dorp van die Dussen, daer bij ons gecomen zijn Dirick Adriaenszoen, schout van Munsterkerck, ende Jan Godscalcxzoen, schout van Muijlkerck, beijde leggende onder die Dussen ende up diverschen punten bij ons gevraecht. Seijden dat wij onder wegen, comende naer die Dussen, gesien hadden een anwas leggende oestwaerts vanden Laer, genoempt die Goede Poerte. Daerup wij hadden sien weijden vijf paerden, ende wert beheert bij Emont Mathijszoen erfgenamen ende Jan Maeszoen erfgenamen, ende dat tselfde anwas hem streckt an dat Eellant groot ontrent XIIII mergen, toebehoirende jouffrouwe Katherina vander Dussen, welck Eelandt leijt buijten den dijck zuijtoest over die Mase. Noch heeft die jouffrouwe vander Dusse met haeren kinderen zuijt vander Mase twintich margen ende an die noortzijde vander Mase leggen sekere grienten die toebehoiren elcx in particulier, naer zij geerft zijn van binnen dijcx ende naer advenant dat die griente over den dijck leggen jegens haer landt.

Seijden dat in die grienten gelandt zijn Dirick Adriaenszoen, dat mannen huijs tot Dordrecht diet gehadt hebben van Gerit Schaert ende Aert van Dijck Pieterszoen, Adriaen Geeritszoen kinderen al woenende anden Dussen. Seggen oick dat zij als schouten gewoenlick zijn jaerlicx te gebieden indie kerck, dat soe wije recht pretendeert bij brieven up die anwassen leggende buijten sdijcx, dat hij zijn bescheijt onder hem getrouwelicke brengen soude ten eijnde datmen dat onbeheerde landt onder den gemeenten soude deelen ende dat eenige huer bescheijt wel overgebracht hebben, maer anderen die geen bescheijt oft brieven en hebben zijn eerst inden weere ende slaen haer beesten upt landt, zoe dat die ghene die brieven hebben, haer landt nijet en konnen beheeren.

Seijden dat Willem van Drongelen erfgenamen, Claes Pullen, Willem Verduijn seggen daer lant te hebben ende dat Claes Pullen met Adriaen Corneliszoen bewairt recht dair van wel soude weten.

Seijden dat inden Laer beheert zijn Jan Vranckezoen erfgenamen tot Dordrecht, dat cloester tEemsteijn ende Boeckelaers erfgenamen, ende dat die ghene die geerft zijn inden Laer en gelden nijet met die vander Dussen. Seijden oeck dat Adriaen Aertszoen alias Bruerdere, Jan Beijerszoen ende Jan van Beijnen, al woenende buijten sdijcx van derDussen, graven doer tlandt ander luijden toebehoirende, sonder oirloef van ijemandt te vragen dan eenighen seggen dat zij last hebben van tgasthuijs tot Sinte Geertruijden Berge, ende zij bedwingen den anderen haer gebueren mede te delven, te weeten Boeijen Staeszoen die daer oick lant gebruijct heeft vanden erfgenamen van Boeckelaer.

 

 

 

2 juli 1521

44. Den tweeden dach julii voers. zijn bij ons commissarijssen voirs. gecomen joncker Wessel, casteleijn van Heel, die pastoer van Heel ende Cornelis Verduijn met meester Michiel, canoninck tot Gorcum, uuijten naem vanden grave vanden Berge, heere van Heel, hem seggende gerechticht inde heerlicheijt van Eemkerck ende inde visscherie aldaer, alsoe wij bescreven hadden den voirs. casteleijn dat hij met breeder bescheijt bij ons comen soude om te bewijsen trecht vanden grave vanden Berch, zijnen meester, ende nae dat wij hemluijden geseijt hadden dat wij uuijten brieven die zij overgebracht hadden nijet en conden bevinden den heere van Heel gerechticht te zijn inden voirs. visscherien, ende dat zij zeijden dat die grave, haeren meester, noch onmondich was, ende dat hij wel meer brieven hadde van zijn recht sprekende die zij zoe geringe nijet ende conde gecrigen ende mosten daerom zijn vrienden ende magen ontbieden, waer bij zij begeerden daertoe uuijtstel tot Bamisse naestcomende, welcken tijdt wij hemluijden consenteerden, bij expresse hemluijden seggende dat, indien zij te dien dage geen breder bescheijt en brachten, wij souden moeten achtervolgena die last ons bijder Keiserlijke Majesteit gegeven.

 

Noot a veranderd uit achtervolgende.

 

 

 

4 juli 1521

Den IIIen julii.

45. Adriaen Aertszoen alias Broedera heeft in presentie van Adriana, zijn moeder, gehuert die Groote ende Cleijne Brassert met den anwas bij nijemant anders beheert, die binnenb den tijt van thien jaeren die zijne huijere dueren sal c noch aenwassen sal om thien Rijnsgulden tsjaers. Daer van Kersmisse XXI naestcomende sal teerste jaer pachts verschijnen, behouden dat hij vrij gehouden sal worden vanden anderen die recht hier in pretenderen, ende sal oick mogen vogelen.

De selve d Adriaens Aertsb zoen heeft gehuert die visscherien vanden Grooten Brassert ende Cleijnen Brassert totten Voerenwerf, leggende andie Roede Camer tot hondert roeden van lande, sonder die salm, elft oft stuer, ende dit voerden tijt van thien jaeren om twintich stuvers tsjaers, daer van teerste jaer verschijnen sal Kersmisse naestcommende anno eenentwintich.

 

Noten a veranderd uit Broedere. – b door een andere hand boven de regel geschreven. – c aanvankelijk ende, echter doorgehaald. – d aanvankelijk Aert, echter doorgehaald.

 

 

46. Adriana Adriaen Aertszoen alias Bruerders huijsvrouwe heeft voor Pieter Adriaenszoen, haer zoen, gehuert Schelpaertszoen Werf om II½ Rijnsgulden tsjaers den tijt van thien jaeren met tgundt dat binnen die tijt anwassen sal bij nijemandt beheert sonder die visscherije, ende sal die eerste termijn verschijnen Kersmisse naestcomende.

Ten selven dage is bij ons de voern. Adriana gelast Adriaen Aertszoen haer man te seggen dat zij nijemandt geen gelt en geven van tlandt leggende buijten den dijck vander Dussen ontrent Broeders huijs, roerende den erfschins die zij seijt te hebben van Floris Biscop Adriaenszoen, woenende tot Rotterdam, twelck zij seijde groet te zijn tlant met watere daer in gerekent derthien mergen, ende insgelijcx dat zij nijet en soude betaelen Cornelis die Houthaecker tot Dordrecht van een mergen dat zij van hem in schinsen hebben voer een schilt tsjaers.

Die voirs. Adriana, gevraecht wije daer ontrent meer landts hadde, seijde dat Jan, haer zoen, heeft een weer van zes margen, leggende westwaerder van haer huijs, gecoft van die kercke van Sinte Geertruijden Berge, dair van twee mergen leggen onder water. Seijde nocha b dat de selve Jan gecoft heeft noch twee mergen van eenigen luijden van Alblas, twelck leijt west van haer huijs meest onder water. Noch heeft de selve Jan gehuert vanden cruijs broeders te Worchom twee mergen, daer van dat een leijt onder water. Seijde voerts dat Engelbert, woenende up die sluijse ter Dusse, gehuert heeft van Joeste van Muijlwijckc erfgenamen twee mergen, dair van die helft leijt onder water west van Brueders huijse, ende zij scharent gelijck alsoet al aen een lecht. Seijde noch dat Heijnrick Wouterszoen vander Dusse heeft gecoft twee margen lants, daer van die helft es onder water, ende Geertruijdt Toenen met haer mede erfgenamen heeft daer oeck twee mergen lants, die helft onder twater, ende al dit lant leijt bewesten van huer mans huijs ende alst tguendt dat onder twaterd leijt bewast met ruijchte, zij meijnent te anvaerden als haer eijgen. Seijde voerts dat westwaerts vanden sloet leggende bij haeren huijse zoe heeft Jan Vranckenzoen een houve, ende die bailiu van Zuijthollandt oick twee offe drie hondt landts. Seijde oick dat die schout up die Dussen, genaempt Jan, gebruijct zes of zeven margen leggende buijten sdijcx ontrent den dijck vander Dussen.

 

Noten a in de rechtermarge. – b aanvankelijk oick, echter doorgehaald. – c boven de regel Muijlveranderd uit het doorgehaalde Naelt. – d de t later toegevoegd. e door een andere hand veranderd uit op.