Transcriptie: Valentine Wikaart-Derkzen
Correctie en annotatie: Hildo van Engen
Informatie roerende den Verdroncken Waert in Zuijthollant anno 1521
17 maart 152[0]
Kaerle, bijder gracie Goids gecoren Rooms coninck, toecomende keijser, altijts vermeerder srijcx, coninck van Castillen, van Leon, van Grenaden, van Arragon, van Navarre, van beijden Secillien, van Jherusalem, van Valence, van Maiorque, van Sardenne, van Corsice etcetera, eertshertoge van Oistenrijck, hertoge van Bourgoingnen, van Lothringen, van Brabant, van Stier, van Carinte, van Carniole, van Lembourg, van Luxembourg ende van Gelre, grave van Vlaendren, van Habsbourg, van Tirol, van Artois, van Bourgoignen palsgrave ende van Henegouwe, lantgrave van Elsate, prince van Zwave, marcgrave van Burgau ende des Heijlicx Rijcx, van Hollant, van Zeelant, van Phiert, van Kiburg, van Namen ende van Zuijtphen grave, heere van Vrieslant, vanden Windesmarck, van Sclavonie, van Portenau, van Salins ende van Mechelen, den ijersten onsen duerwairdere, sergant van wapenen ofte anderen onsen officier hier op versocht, saluijt.
Alsoe hier voirtijts mits die inundacie ende inbreck van onsen Grooten Waert in onsen lande van Zuijthollant veel dorpen ende mergentalen verloren ende mitten water ende vloeden vander zee gemeen gebleven zijn, aldaer wij onse heerlicheden, renten ende demeijnen hadden ende veel partien die van ons te leen gehouden waeren, ende dat wij verstaen dat in eenige quartieren vanden selven Verdroncken Waert mits die dagelicxe vloeden ende upwateren wederomme nijeuwe aenwassen van lande upcommen die bij diverssche particulier persoenen geaenvaert worden, desgelijcx de visscherien inden selven Verdroncken Waert vallende, ende om te weten up wat tittel de selve anwassen ende visscherijen geanvaert worden, soe hebben wij onlancx bij openbaer edict doen verkundigen ende uuijtroepen dat alle die ghene die aldaer eenige anwassen ofte visscherijen occuperende ende gebruijckende waeren, binnen eene zekeren tijt henluijden geprefigeert overbringen zouden in handen van zekere commissarijssen bij ons dairtoe geordonneert copie auctentijcke van alsulcke titlen ende brieven uuijt crachte vanden welcken zij sustineren daer toe gericht te wesen, twelcke tmeeste deel van henluijden alsoe gedaen ende copie van huere titlen overgebracht hebben, die wij wel ende int lange hebben doen ende laten visiteren ende duersien, daer bij men bevindt dat veel ende tmeestedeel van hen de selve occuperen ende aenvaert hebben overmits dat zij zeggen dat huere ouders, ofte de ghene daer zij actie af hebben, over de hondert jaeren ten tijde vander inundacie of daer te voeren aldaer lant hadden, deen drie, dander vier merghen ende zoe meer oft min, ende alsoe de sommige bij anvang daer angecommen zijn sonder dat zij ander bewijs oft titel hebben van anwassen ofte visscherijen ende alsoe dit gheen souffissant titel en es om onse heerlicheden nijeuwe anwassen ofte visscherijen alsoe te aenvaerden ende te occuperen, ende dat naden rechten ende oude costumen van allen tijden in onsen landen van Hollant ende Zeelant geobserveert – ende bijsonder mede in onsen lande van Putte ende Strijen ende ander daer vast aen ende met onsen quartiere van Zuijthollant gemeen gelegen – dat zoe wanneer eenige bedijckte landen mitten water bevloeijen ofte besouten ende die dijckaidze geabandonneert blijft ende dat die selve besoute landen bij successie van tijden als dese wederomme upcommen ende anwassen, dat alsdan wij oft onse voirsaten ofte die ghene die actie ende recht van ons daer af gehadt hebben de selve anwassen anvaerden ende huer meest proffijt daer mede doen sonder dat ijemant anders aldaer hier voirtijts particulierlijck gelant geweest hebbende die geanveert ofte eenich recht daertoe vermeten hebben, desgelijcx van visscherijen, dan wij ofte de ghene die speciael titel van ons daer af hebben. Ende want wij ons recht, hoocheijt ende heerlicheijt hier inne bewaeren ende bezorgen willen, soe eijst dat wij u ontbieden ende bevelen daertoe, committerende mits desen dat ghij alle de voirs. anwassen die ghij bevinden zult upgecommen ende angewassen te wesen in onsen Verdroncken Waert ende lande van Zuijthollandt ende geoccupeert sonder anderen titel dan hier voeren verhaelt staet, desgelijcx de visscherijen, ghij in onsen handen stelt om voirtan geregeert, gebruijct ende verpacht te worden tot onsen proffijte, daertoe committerende eenen goeden ende bequamen persoen om die van onsen wegen te verhueren ende ons oft de ghene die daer inne bevonden zullen worden gerechticht te wesen rekeninge ende reliqua te doene als hij des vermaent sal worden; ende in gevalle hem ijemant dair tegens opposeren wilde, de selve anwassen ende visscherijen eerst ende al voeren in onsen handen gestelt ende totter administratie van dien gecommitteert inder manieren voirs., ten minsten tot dat partijen gehoort anders daer up geordonneert zij, dachvaert die opposant oft opposanten te compareren tot eenen redelijcken ende tamelicken dage oft dagen voir onsen lieven ende getrouwen die stedehouder, president ende luijden van onsen rade in Hollant ons te zeggene die redenen van huere opposicie, onsen procureur generael te verantwoerden op al sulcke fijnen ende conclusien als hij tegens hen sal willen kiesen ende nemen van onsen wegen ende voorts te procederen ende zien ordineren alst behoiren sal, overscrijvende ten voirs. dage oft dagen wes ghij hier inne gedaen zult hebben onsen voirs. stedehouder, president ende luijden van onsen rade in Hollandt, den welcken wij bevelen ende committeren mits desen dat zij den partien die gehoort doen ende laten geschien goet, cort ende onvertogen recht ende justicie, want ons alsoe gelieft, nijet jegenstaende eenige brieven subrepticelijck vercregen oft te vercrigene ter contrarien, wel verstaende dat onse meijninge nijet en is hier inne te begrijpen die anwassen ende visscherijen gelegen aende zuijtzijde vander Maze inden voirs. Verdroncken Weert inde heerlicheden die onse neve die grave van Nassou van ons te leen houdende is, die ons van onsen rechte dat ons aldaer competeren mochte vernuecht ende te vreden gestelt heeft.
Gegeven in onser stadt van Mechelen, den XVIIten dach van meerte int jaer ons Heeren duijsent vijfhondert ende negenthiene ende van onsen rijcken te wetene vanden Roomschen tijerste, ende van Castillien ende anderen tvijfte.
Ende ondergeteijckent bijden coninck, in zijnen raide: Haneton.
26 maart 152[3]
Kaerle, bijder gracie Gods gecoren Roomsch keijser, altijt vermeerder srijcx, coninck van Germanien, van Spaegnen, van Arragon, van Navarre, van beeden den Cecillien, van Jherusalem, van Hongrie, van Dalmatie, van Croatie etcetera, eertshertoge van Oistenrijcke, hertoge van Bourgoingnen, van Lotharingen, van Brabant, van Stiere, van Carinte, van Carniole, van Lembourg, van Luxembourg ende van Gelre, grave van Vlaendren, van Habsbourg, van Tirol, van Artois, van Bourgoingne palsgrave ende van Henegouwe, lantgrave van Elsate, prince van Zwave, marcgrave van Burgau ende des Heijlicx Rijcx, van Holland, van Zeelland, van Phiert, van Kiburg, van Namen ende van Zuijtphen grave, heere van Vrieslandt, vanden Windismarck, van Portenau, van Salins ende van Mechelen, onsen lieven ende getrouwen heer Frederick van Renesse, heere van Mal, meester Jaspar Lievinszoon, onsen raeden, meester Vincent Corneliszoon, meester van onser rekeninge, ende meester Cornelis Anthoniszoon, onsen secretarijs in Holland, salut.
Alzoe hier voirtijts mits die inundacie ende inbreck van onsen Grooten Waert in onsen lande van Zuijtholland ende daer omtrent veel dorpen ende mergentalen verloren ende mitten water ende vloeden vander zee gemeen gebleven zijn, aldaer wij onse heerlicheden, renten ende demeijnen hadden ende veel partien die van ons te leen gehouden waren, ende dat wij verstaen dat in eenigen quartieren vanden selven Verdroncken Waert mits die dagelicxse vloeden ende wateren wederomme nijeuwe aenwassen van lande upcommen die bij diversche particulier persoenen geaenvaert worden, desgelijcx de visscherien inden selven Verdroncken Waert vallende, ende om te weten up wat titel de selve aenwassen ende visscherien geaenvaert worden, soe hebben wij zekeren tijd geleden bij openbaer edict doen vercundigen ende uuijtroepen dat alle de ghene die aldaer eenige aenwassen ofte visscherien occuperende ende gebruijckende waren, binnen eenen sekeren tijdt hemluijden geprefigeert overbrengen souden in handen van zekeren commissarisen bij ons daer toe geordineert copie autenticque van alsulcken titlen ende brieven uuijt crachte vanden welcken zij sustineren daertoe gerecht te wesen, twelcke tmeestedeel van hemluijden alsoe gedaen ende copie van hueren titlen overgebrocht hebben, die wij wel ende int lange hebben doen ende laeten visiteren ende deursien, daer bij men bevindt dat veel ende tmeestedeel van hen de selve occuperen ende aenvaert hebben overmits dat zij zeggen dat huere ouders, ofte de ghene daer zij actie af hebben, over de hondert jaeren ten tijde vander inundatie of daer te voeren aldaer lant hadden, deen drie, dander vier mergen ende zoe meer oft min, ende dat de sommige bij anvang daeraen gecommen zijn zonder dat zij ander bewijs oft titel hebben ofte konnen bewijsen van aenwassen ofte visscherien ende alsoe dit gheen souffissante titel en es om nijeuwe anwassen ofte visscherien alsoe te anvairden ende te occuperen in preiudicie van onse hoocheijt ende heerlijcheijt, ende dat naden rechten ende oude coustumen van allen tijden in onsen landen van Holland ende Zeelland geobserveert – ende bezundere mede in onsen lande van Putte ende Strijen ende anderen heerlijcheijden daer omtrent ende vast aen met onsen quartieren van Zuijtholland gemeen gelegen – onse recht sulck es dat zoe wanneer eenige bedijcte landen mit water bevloijen ofte bezouten ende die dijckaige geabandonneert blijft ende dat de selve bezoute landen bij successie van tijden als dese wederomme opcommen ende anwassen, dat alsdan wij a onse voerzaten ofte die ghene die actie ende recht van ons daer af gehadt hebben die selve anwassen aenveerden ende huer meeste prouffit daer mede doen sonder dat ijemand anders aldaer hier voirtijts particulierlijck gelant geweest hebbende die geaenveert ofte eenich recht dair toe vermeten hebben, desgelijcx van visscherien, dan wij ofte de ghene die special titel van ons daer af hebben. Ende want wij ons recht, hoocheijt ende heerlicheijt hier inne bewaeren ende besorgen willen, soe eijst dat wij u ontbieden ende bevelen dairtoe, committerende mits desen dat ghij alle voirs. anwassen die ghij bevinden zult upgecommen ende aengewassen te wesen in onse Verdroncken Waert ende landen van Zuijtholland ende daeromtrent geoccupeert sonder anderen titel hier voeren verhaelt staet, desgelijcx de visscherien, ghij in onsen handen stelt om voortaen geregeert, gebruijct ende verpacht te worden tot onsen prouffite, daertoe committerende eenen goeden ende bequamen persoen om die van onsen wegen te verhueren ende ons ofte de ghene die daer inne bevonden zullen worden gerecht te wesen rekeninge ende reliqua te doene als zij des vermaent zullen worden; ende in gevalle hem ijemand daer tegens opposeren wilde, de selve anwassen ende visscherien eerst ende al voeren in onsen handen gestelt ende totter administratie van dien gecommitteert inder manieren voerscreven, ten minsten tot dat partien gehoort anders daer up geordineert zij, dachvaert die opposant oft opposanten te compareren teenen sekeren ende tamelicken dage oft dagen voer onsen lieven ende getrouwen die stadthouder, president ende luijden van onsen rade in Holland omme te seggene de redenen van hueren oppositie, onsen procureur generael te verandwoerden op alsulcke fijnen ende conclusien als hij tegens hen sal willen kiesen ende nemen onsen wegen ende voerts te procederen ende zien ordineren alst behoiren sal, overscrijvende ten voirs. dage oft dagen wes ghij daer inne gedaen sult hebben onsen voirs. stedehouder, president ende luijden van onsen rade in Holland, den welcken wij bevelen ende committeren mits desen dat zij partien die gehoort doen ende laten geschien goet, cort ende onvertogen recht ende justicie, want ons alsoe gelieft niet jegenstaende eenige brieven subrepticelijck oft obrepticelijck vercregen ofte vercrigene ter contrarien.
Gegeven in onser stede van Mechelen, den XXVIen dach van maerte int jaer ons Heeren duijsent vijfhondert twee ende twintich voer Paesschen ende van onsen rijcken te wetene vanden Roomschen ende Hongrien etcetera tvierde, ende van Spaengnen ende anderen etcetera tachste.
Ondergescreven bijden keijsere in zijnen rade ende ondergeteijckent: L. du Blioul.
25 maart 152[0]; 11 april 1520
Copie
Instructie voer mijnen heere den grave van Nassou, stadthouder generael van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, van tgene dat hij mit eenige vanden raide ende rekenmeesters die hij aldaer tot hem nemen sal moegen te doen sal hebben van sconincx wegen inde materie vanden anwassen ende visscherien inden Verdroncken Waert van Zuijthollant.
Alsoe inde Groote Verdroncken Waert in Zuijthollant, die inden jaere XIIIIC XXI inbrack ende verlooren bleef, veel visscherien zijn die bij diverssche luijden sonder eenigen behoirlicken tijtel geoccupeert ende noch dagelijcx angevaert werden, desgelijcx de anwassen die aldaer weder comen, ende dat de coninck, om te weten up wat tijtel zij ende elcx van hem die occuperen, bij openbaer placcate doen verkundigen ende uuijtroepen heeft dat alle die ghene die inden voirs. Verdroncken Waert eenige anwassen ofte visscherien occupeerden, dat zij binnen eenen zekeren tijt hem daertoe geprefigeert overbrachten in handen van zekeren commissarijsen als meester Jaspar Lievenssen, raidt, Pieter Scoeck, uptie tijt bailliu van Zuijthollant, ende Pieter Hanneman, commissaris vander camere vander reckeningen inden Hage, copie van alsulcke brieven ofte tijtlen uuijt machte vanden welcken zij de selve visscherien ende anwassen occupeerden.
Achtervolgende welck placcaet veel ende diverssche persoenen de copie van huere brieven in handen vanden selven commissarijsen overgelevert hebben, die de coninck doen visiteren heeft, daer bij bevonden werdt dat veel ende meestal de voirs. visscherien ende anwassen geoccupeert werden onder tdexel dat zij zeggen dat huere ouders, ofte de ghene daer zij actie af hebben, ten tijde vander voirs. inundacie aldaer lant hadden, te weten deen drie margen, dander vier, VI, X ende soe meer ende min, ende dat zij tselfde huere lant – te weten tgene dat noch onder water leijt – bevisschen ende dat hoicht ende anwast weder anvaerden ende huer prouffit dairmede doen sonder dat zij andere tijtel van visscherien ofte anwassen hebben vercregen vanden coninck ofte zijnen voirsaten na de inundacie vander voirs. waert.
Ende alsoe de coninck ende zijne voirsaten in Hollant, Zeelant ende Vrieslant van allen tijden in possessie geweest hebben ende noch zijn alsser eenige landen bevloijen ende mitten watere verloeren blijven ende de ingelanden de dijckaetze habandonneren, ende dat de selve verdroncken landen bij successie van tijden wederomme anwassen ende begroijen, alsdan de selve anwassen te anvaerden ende zijn proffijt ofte beliefte dairmede te doen, sonder dat ijemant anders die aldaer te voeren particulierlick gelant waeren eenich recht ofte toeseggen daertoe vermeten, gelijck men noch sien mach inden lande van Voirne, Put ende Strijen.
Item in Zeelant tot veel plaetsen ende in Zuijthollant mede als onder Zevenbergen, de Zwaluwe ende daer omtrent onder de heerlicheijt vanden heeren van Nassou, Bergen ende andere, soe heeft de coninck bij rijpe deliberacie van raide doen expedieren zekere provisie daer bij zijne Koninklijke Majesteit ordonneert alle de anwassen ende visscherien in Zuijthollant gelegen die sonder andere behoirlijcken tijtel beseten werden in zijnen handen te stellen ende zijn meeste proffijt daermede te doen, uuijtgedaen alleenlijck de visscherien ende anwassen inde heerlicheden vanden voirs. grave van Nassou gelegen, mits dat de selve grave van Nassou die mit zijne heerlicheden vanden coninck te leen hout ende dat hij den coninck voir zijn interest daeraf gecontenteert heeft.
Ende hoe wel dese provisie duechdelick es, nietmin alsoe de coninck hier inne begeert geprocedeert te hebben mitter bester manieren van doene dat doenlick sal wesen ten eijnde dat nijemant hem redene en hebbe te beclagen, soe sal de voirs. grave van Nassou anderwerf doen visiteren de copien vanden tijtlen hier voeren geroert, ende aldaer hij materie bevint ende des conincx recht gefondeert, daer sal hij voir hem doen commen de gebruickers ende occupateurs vanden selven anwassen ofte visscherien ende van hem weten of zij eenich ander tijtel hebben; ende indien zij anders niet en hebben, den selven te verthoenen trecht vanden coninck mits den redenen voirs. ende andere die hij daer bij sal moegen vougen ende contenderen, ten eijnde dat zij hem voirtan verdragen vanden voirs. anwassen ende visscherien meer te occuperen maer daermede laten begaen de Koninklijke Majesteit. Ende indien zij daertoe niet verstaen en willen, hem te verclaeren de provisie hier voeren geroert, ende indien gevalle de selve ter executie te doen stellen ofte adviseren alsulcke andere provisie daer toe dienende diemen, daer af geadverteert wesende, ter stondt sal doen expedieren.
Ende indien eenige van hem daertoe verstaen willen mits hem latende de selve partien die zij geoccupeert hebben voir eenen redelijcken pacht om eenen tijt van jaeren, die voirs. grave van Nassou sal dairtoe verstaen bij advijse van die voirs. vanden raide ende rekeningen sulcx als hem ten proffijte vanden coninck nae gelegentheijt vander sake voir tbeste duncken sal om te scuwen de veelheijt vanden processen dier omme vallen mochten.
Actum te Mechelen, den XXVen dach in meerte anno XVC ende negenthiene. Ende ondergeteijckent: Marguerite. Mij jegewoirdich Haneton.
Alsoe mijn heere de grave van Nassou mits anderen zijnen affairen tot deser materie van Zuijthollant soe continuelicken nijet vaceren en sal moghen, soe heeft hij in zijn absencie daertoe gesubstitueert ende gesurrogeert mijnen heeren de president van Hollant ende den heere van Malle, oft een van hen beijden dier best toe vaceren sal moghen, om metten luden vanden rekeningen alhier inden Hage daertoe te verstaen ende tachtervolgen tinhouden van desen jegewoirdigen instructien tot des conincx meeste prouffijte dat hem doenlick wesen sal.
Gedaen inden Haghe, den XIen dach aprilis anno XX nae Paesschen, mij jegewoirdich, ondergeteickent: Iscrepenb.
Gecollationneert ende bevonden concorderen metter originale instructie als dese ter ordonnantie vanden luijden vander rekeninge inden Hage, den XXVIIIen van meije anno XLVI bij mij Bernmanc.
30 april 1521
Instructie voor mijnen heere den grave van Nassou, stadthouder generael van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, oft in zijne absentie Frederijck van Renesse, heere van Malle, meesters Jaspar Lievinssen, Joost Sasbout, raiden, Vincent Corneliszoon, Thielman van Dullekom, meesters vander rekeningen inden Haghe, ende den procureur generael van Hollant ofte de twee ofte de drie van hem die best dair toe vaceren zullen mogen van tgene dat zij van skeijsers wegen te doen zullen hebben inde materie vanden anwassen ende visscherijen inden Verdroncken Waert van Zuijthollandt.
Alzoe inde Groote Verdroncken Waert in Zuithollant, die inden jaere XIIIIC XXI inbrack ende verloeren bleef, veel visscherien zijn die bij diversche luijden sonder eenigen behoirlicken tijtel geoccupeert ende noch dagelicxs angevaert worden, desgelicxs de anwassen die aldaer weder comen, ende dat de keijser, om te weeten up wat tijtel zij ende elcx van hem die occuperen, bij openbaer placcate heeft doen verkundigen ende uuijtroepen dat alle die gheene die inden voirs. Verdroncken Waert eenige anwassen ofte visscherijen occupeerden, binnen eenen zekeren tijt hem daertoe beteijckent ende geprefigiert overbringen souden in handen van zekeren commissarijsen als meester Jaspar Lievinszoon, raedt, Pieter Schoeck, uptie tijt baliu van Zuijthollandt, ende Pieter Hanneman, commissarijs vander cameren vanden rekeningen inden Hage, copie van alzulcke brieven ofte tijtelen uuijt machte vanden welcken zij de selve visscherien ende anwassen occupeerden.
Achtervolgende welck placcaet veel ende diversche persoonen de copie van huere brieven ende bescheijt in handen vanden selven commissarijsen overgelevert hebben, die de keijser heeft doen visiteeren, daer bij bevonden wordt dat veel ende meest al de voors. visscherijen ende anwassen geoccupeert worden onder tdexel dat zij zeggen dat huere ouders, ofte de ghene daer zij actie af hebben, ten tijde vander voirs. inundacie aldaer lant hadden, te weeten deen drie margen, dander IIII, VI, X ende soe meer ende min, ende dat zij tselfde huer lant – te weeten tgene dat noch onder water leijt – bevisschen ende dat hoicht ende anwast weder aenvaerden ende heur proffijt daer mede doen sonder dat zij andere tijtel van visscherien ofte anwassen hebben vercregen vanden keijser ofte zijnen voorsaten na de inundacie vanden voirs. waert.
Ende alsoe de keijser ende zijne voorsaten in Hollant, Zeelant ende Vrieslant van allen tijden in possessie geweest hebben ende noch zijn alsser eenigen landen bevloeijen ende mitten watere verloeren blijven ende de ingelanden de dijckaetze habandonneren, ende dat de selve verdroncken landen bij successie van tijden wederomme anwassen ende begroijen, alsdan de selve anwassen te anvaerden ende zijn proffijt ofte beliefte daermede te doen, sonder dat ijemant anders die aldaer te voeren perticulierlick gelant waeren eenich recht ofte toeseggen daer toe vermeten, gelijck men noch sien mach inden lande van Voorne, Putt ende Strijen.
Item in Zeellandt tot veel plaetsen ende in Zuijtholandt mede als onder Zevenbergen, de Zwaluwe ende daeromtrent onder de heerlicheijt vanden heeren van Nassou, Bergen ende andere, soe heeft de keijser bij rijpe deliberatie van raede doen expedieren zeeckere provisie daer bij zijne Keijserlijke Majesteit ordonneert alle de anwassen ende visscherijen in Zuijthollandt gelegen die sonder andere behoorlicken tijtel beseten wordden in zijnen handen te stellen ende zijn meeste proffijt daer mede te doen.
Ende hoe wel dese provisie deuchdelick es, nietmin alsoe de Keiserlijke Majesteit hier inne begeert geprocedeert te hebben mitter bester maniere van doene dat doenlick sal wesen ten eijnde dat nijemant hem redene en hebbe te beclagen, zoe zullen de voors. commissarijssen anderwerf doen visiteren de copien vanden tijtelen hier voeren geroert, ende aldaer zij materie bevinden ende des keijsers recht gefondeert, daer zullen zij voor hem doen commen de gebruijckers ende occupateurs vanden selven anwassen ofte visscherijen ende van hem weeten of zij eenich ander tijtel ofte bescheijt hebben; ende indien zij anders nijet en hebben, den selven te verthoenen trecht vanden keijser mits den redenen voors. ende andere die zij daer bij zullen mogen vougen ende contenderen, ten eijnde dat zij hem voortan verdragen vanden voors. anwassen ende visscherijen meer te occuperen maer daer mede laten begaen de Keijserlijke Majesteit; ende indien zij daertoe niet verstaen en willen, hem te verclaeren de provisie hier boven geroert, ende indien gevalle de selve ter executie te doen stellen of te adviseren alsulcke andere provisie daer toe dienende diemen, daeraf geadverteert wesende, ter stondt sal doen expedieren.
Ende indien eenige daertoe verstaen willen mits hem latende de selve partien die zij geoccupeert hebben voor eenen redelicken pacht om eenen tijt van jaren, die voirs. commissarijsen zullen daertoe verstaen bij advijse vanden anderen vanden raide ende rekeninge sulcxs als hem ten proffijte vanden keijser na gelegentheit vander saicke voor tbeste duncken sal om te scuwen de veelheijt vanden processen dier omme vallen mochten.
Ghedaen te Mechelen bij mijn genadige vrouwe die regentesse inden raidt, den lesten in april anno XVC XXI. Ondergeteijckent: Marguerite. Haneton.
28 februari 152[3]
Instructie voir Frederick van Renesse, heere van Malle, stadthouder vanden leenen, meesters Jaspar Lievinssen, raedt, ende Vincent Cornelissen, meester vanden rekeninge inde Hage, van tguent dat datc zij van skeijsers wegen te doen sullen hebben in Hollant.
Eerst alzoe zij overlange commissie ende last gehadt hebben om hem te informeren upte upcommingen, anwassen ende visscherien gelegen inden Verdroncken Waert in Zuijthollant, daer inne zij begonnen hebben te besongnieren maer dat noch nijet voldaen overmits anderen afferen hem up gecommen, ende alsoe de Keiserlijke Majesteit tselfde begeert geeijnt ende voldaen te hebben, soe zullen zij van stonden aen mit alder diligentie daer voirts inne procederen, navolgende de commissien ende instructien die zij daer af hebben, nijet jegenstaende dat de selve verjaert zijn, ende dat gedaen de Keiserlijke Majesteit of mijne genadichste vrouwe adverteeren van tguent zij bevonden ende daer inne gedaen sullen hebben.
Item alsoe mijne genadichste vrouwe verstaet dattet Brabantsche water, omtrent de Moercant in Zuijthollant gelegen, binnen zekere jaeren harwaerts huerluijder water geleijt hebben ende noch leijden duerde ainwerend van Capelle ende andere dorpen daer omtrent gelegen in Zuijthollant, sonder oerlof ofte consent vanden keijser of zijne voirsaten als overheeren ende graven van Hollant, ende dat zijne Majesteit verstaet zijne hoicheit zoe wel te bewaeren in zijne landen van Hollant als Brabant ende nijet en wil dat teen lant bij tandere bijsondere sonder zijnen consent ende wille bezwaert zij mit nijeuwe ende ongewoenlicke waterlosingen, soe zullen zij drie ofte dee twee van hemluijden dier best toe vaceren sullen mogen hem informeren waer ende wat duertocht tBrabantsche water duer die voirs. Moercant van Zuijthollant hebben, hoe lange zij tselve aldaer gehadt hebben, ende bij wiens consente ende voirts upt interest ofte scade dat de keijser oft ijemant anders daer bij hebben mogen, ende al tselfde in gescrifte gestelt dat oick oversenden mijne genadichste vrouwe mit hueren advijse van tguent dat zij daer inne vandes keijsers wegen te doen sal hebben. Ende mijne genadichste vrouwe es oick geadverteert dat inden lande van Strijen sekere nijeuwe upcommingen van lande ende anwassen zijn gelegen buijten de Westmaze, genoemt de Group, die onlancx bij executie vercoft zijn, daer inne Jan van Bairij gedecreteert soude wesen sonder dat de procureur generael voir tinterest vanden keijser daer up geroupen ofte gehoert es geweest. Van gelijcken zijn daer omtrent ende elders inde lande van Strijen, desgelijcx in Barendrecht ende Barnisse ende daer omtrent in Zuijthollandt, meer anwassen die bij diversche particuliere personen geoccupeert werden. Ende want aldaer nijemant nijeuwe anwassen hebben en mach sonder behoirlicken tijtel, soe sullen zij drie oft twee van hem van gelijcken reijsen ter plaetsen voirs. ende hem informeren upte gelegentheijt vander selver anwassen hoe groot de selve de naeste XXX of XL jaren angewassen zijn, wie die selve occupeert ende up wat titel, ende, indient noot is, den gheenen die de selve occuperen daer up hooren, van hem overnemen copie van alsulcke tijtlen als zij dies aengaen hebben ofte exhiberen sullen willen, ende al tguent dat zij daer of bevinden oick in gescrifte te stellen ende de Keiserlijke Majesteit ofte mijne genadige vrouwe mit hueren advijse dat oversenden als voeren.
Aldus gedaen ende geordonneert bij mijne genadichste vrouwe de regente ende gouvernante, den lesten dach in februario XXII secundum cursum curie Hollandie. Ende ondergeteijckent: Marguerite. L. de Zoete.
Noten a hier lijkt ofte te ontbreken. – b lezing onzeker. – c aldus hs. — d lezing onzeker; is ainwerpen bedoeld? — e boven de regel geschreven.